Vẫn còn quá sớm để biết liệu biến thể Omicron của virus corona có làm gia tăng các ca bệnh nặng và tử vong và có kháng vaccine hay không, các chuyên gia cho biết, nhưng nhiều khả năng nó lây lan rất nhanh.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hôm 26/11 đã chỉ định biến thể B.1.1.529 là ‘biến thể đáng lo ngại’ và đặt tên nó là Omicron theo ký tự thứ 15 của bảng chữ cái Hy Lạp để tránh kỳ thị các quốc gia nơi biến thể được tìm thấy lần đầu tiên (trong trường hợp này là Nam Phi).
“Sự xuất hiện của Omicron là lời nhắc nhở nữa rằng mặc dù nhiều người trong chúng ta có thể nghĩ chúng ta đã xong với COVID-19, nhưng nó chưa xong với chúng ta,” Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nói.
Không rõ liệu Omicron có dẫn đến bệnh nặng hơn so với nhiễm các biến thể khác hay không, theo WHO. Tuy nhiên, dữ liệu ban đầu cho thấy tỷ lệ nhập viện ngày càng tăng ở Nam Phi.
Tính đến ngày 29/11, thế giới chưa ghi nhận trường hợp tử vong liên quan đến biến thể mới.
Cũng không rõ biến thể này né tránh đến đâu miễn dịch trong cơ thể có được từ lần nhiễm trước hoặc từ vaccine để tạo ra các ca nhiễm đột phá.
Nhưng ngay cả với rất ít thông tin, các chuyên gia y tế nói mọi người nên cảnh giác.
Điều gì làm cho Omicron khác biệt?
Omicron dường như có khoảng hơn 30 đột biến trong protein gai.
Trong số đó, 26 đột biến chỉ xảy ra ở Omicron và không xuất hiện trên các biến thể đáng quan ngại khác, theo Tiến sĩ Venky Soundararajan, đồng sáng lập và giám đốc y tế của Conference, công ty phân tích dữ liệu ở Massachusetts.
Trong khi đó, biến thể Alpha chỉ có bốn đột biến đặc trưng, Beta có sáu, Gamma có tám và Delta có bảy.
“Tôi ít lo ngại việc có những đột biến này tồn tại nhưng lo ngại nhiều hơn việc chúng ta biết rất ít về chúng,” Soundararajan nói với USA Today.
Một số đột biến của Omicron có trong các biến thể khác là nguyên nhân gây ra số ca mắc COVID-19 tăng vọt trước đó, ông cho biết. Một số đột biến này được cho là làm tăng khả năng lây nhiễm trong khi các đột biến khác có thể giúp virus tránh được khả năng miễn dịch của cơ thể
Hầu hết các đột biến được tập trung tại các vị trí liên kết kháng và thụ thể ACE2, Soundararajan cho biết. Đây cũng là những vị trí trên virus được vaccine và kháng thể nhắm đến.
“Trong quá trình tiến hóa, nếu chúng ta thấy virus có thêm đặc điểm gì đó, nó sẽ mất đi đặc điểm khác. Bạn có thể thấy virus lây lan nhanh hơn nhưng tỷ lệ nhập viện thấp hơn,” Soundararajan được USA Today dẫn lời nói. “Đó có thể là tia hy vọng.”
Lây lan nhanh thế nào?
Các nhà khoa học cho biết cần thêm dữ liệu để xác định độ nặng của bệnh, nhưng bằng chứng thực tế cho thấy Omicron lây rất nhanh.
Các cơ quan y tế Hà Lan cho biết họ đã phát hiện hơn 60 ca mắc COVID-19 trong số 624 hành khách bay trên hai chuyến bay từ Nam Phi đến sân bay Amsterdam, Reuters đưa tin, mặc dù trước đó họ đã được yêu cầu xét nghiệm âm tính hoặc trình bằng chứng tiêm chủng mới được lên máy bay.
“Bô lọc trên máy bay tốt hơn, hành khách bắt buộc đeo khẩu trang và hầu hết các hãng hàng không đều yêu cầu xét nghiệm âm tính, vì vậy tôi sẽ không mong mức độ dương tính lan nhanh đến thế trên chuyến bay đó,” Julie Swann, giáo sư Đại học bang Bắc Carolina, vốn nghiên cứu mô hình đại dịch và hệ thống y tế, được USA Today dẫn lời cho biết. “Tôi thấy điều đó hơi đáng lo ngại.”
Vaccine có hiệu nghiệm không?
Tiến sĩ Anthony Fauci, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm hàng đầu của Mỹ, nói với Tổng thống Biden rằng ông tin ‘các loại vaccine hiện tại có khả năng đem đến một mức độ bảo vệ trước bệnh nặng’, và lặp lại rằng tiêm tăng cường sau khi chích ngừa đầy đủ sẽ giúp bảo vệ mạnh mẽ hơn.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cho biết có thể sẽ mất vài tuần để xem liệu biến thể mới có khả năng lây nhiễm cao hơn hay không và liệu vaccine có hiệu nghiệm với nó hay không.
Các công ty phát triển vaccine COVID-19 ở Mỹ - bao gồm Pfizer-BioNTech, Moderna và Johnson &Johnson - đều cam kết sẽ điều chỉnh vaccine của họ trước Omicron ‘nếu cần thiết’, và việc này có thể bao gồm một mũi tăng cường dành riêng cho Omicron.
“Điều cần thiết là chúng ta phải chủ động khi virus tiến hóa,” Stéphane Bancel, Giám đốc điều hành của Moderna, nói trong một tuyên bố. “Các đột biến ở biến thể Omicron rất đáng lo ngại và trong vài ngày, chúng tôi đã hành động nhanh nhất có thể để thực thi chiến lược đối phó biến thể này.”
‘Gần như virus mới’
Trao đổi với VOA, bác sỹ Võ Đình Hữu, chủ tịch cộng đồng người Việt ở thành phố Pomona, miền nam California, nói với quá nhiều đột biến như vậy thì Omicron ‘gần giống như một con virus mới, hay virus corona với bộ mặt mới’.
“Cho nên không rõ miễn dịch (do vaccine cũ tạo ra) có nhận diện được nó hay không,” ông nói.
Theo lời vị bác sỹ này thì một khi các hãng dược điều chỉnh được vaccine của họ trước Omicron thì chúng ta ‘phải chích thêm một mũi nữa mới tránh được con virus này’.
“Vào lúc này người dân Mỹ nên đi chích mũi tăng cường để bổ sung kháng thể trước các biến chủng cũ,” ông nói thêm.
Mặc dù Mỹ đã ban hành lệnh cấm đi lại với một số quốc gia ở phía nam châu Phi, nhưng bác sỹ Hữu nói rằng Mỹ khó tránh Omicron xâm nhập vì sẽ có những người từ vùng có nguy cơ đến Mỹ qua một nước thứ ba.
Ông cho biết hiện giờ tình hình dịch ở Mỹ tương đối tốt với số ca nhiễm mới và số ca tử vong đều ở mức rất thấp nhưng nếu Omicron bùng phát ‘thì quá nguy hiểm’.
“Chỉ Delta không mà đã điêu đứng rồi mà Omicron này còn lây lan nhanh hơn nữa thì quá nguy hiểm,” ông phân tích và chỉ ra giai đoạn cuối năm với nhiều lễ hội tụ tập đông ngườii.
Triệu chứng ra sao?
WHO cho biết không có bằng chứng cho thấy các triệu chứng của Omicron khác với các triệu chứng do các biến thể khác gây ra.
Tiến sĩ Angelique Coetzee, bác sĩ tư nhân, chủ tịch Hiệp hội Y khoa Nam Phi và là một trong những bác sĩ đầu tiên ở Nam Phi phát hiện ra biến thể mới, nói với Reuters rằng các triệu chứng của biến thể Omicron ‘rất nhẹ’ và có thể được điều trị tại nhà. Những ca nhiễm đầu tiên được ghi nhận ở những sinh viên đại học trẻ có xu hướng bị bệnh nhẹ.
Nhưng giống như tất cả các biến thể khác của virus corona, WHO nói, Omicron có thể gây bệnh nặng hoặc tử vong, nhất là trong số những người dễ bị tổn thương.
Các triệu chứng của bất kỳ biến thể đã biết nào của COVID-19 có thể bao gồm sốt hoặc ớn lạnh, ho, khó thở, mệt mỏi, đau cơ hoặc đau cơ thể, đau đầu, đau họng, mất vị giác hoặc khứu giác, nghẹt mũi hoặc sổ mũi.
Hiện giờ đã lan ra những đâu?
Các nhà khoa học Nam Phi cho biết Omicron có thể là nguyên nhân gây ra sự gia tăng đột biến số ca nhiễm COVID-19 gần đây ở Gauteng, tỉnh đông dân nhất đất nước.
Giới chức y tế Bồ Đào Nha đã xác định 13 ca nhiễm Omicron hôm 29/11 trong số các thành viên một câu lạc bộ bóng đá hàng đầu. Một trong những cầu thủ dương tính gần đây đã đến Nam Phi.
Bộ trưởng Y tế Canada cho biết hai ca nhiễm Omicron đầu tiên ở nước này đã được phát hiện ở tỉnh Ontario ở hai người đã đi du lịch Nigeria mới đây.
Biến thể này cũng đã được phát hiện ở Anh, Đức, Ý, Bỉ, Nhật, Botswana, Hong Kong, Úc và Israel.
Chúng ta nên phòng ngừa như thế nào?
Tổng thống Mỹ Biden đã kêu gọi người dân đi chích ngừa cho đủ mũi, và nếu đủ điều kiện, chích mũi tăng cường càng sớm càng tốt. Khả năng miễn dịch suy yếu ở những người được tiêm mũi đầu tiên hơn sáu tháng có thể khiến họ có nguy cơ trở thành ca nhiễm đột phá.
Bất cứ ai tụ họp với những người không phải là thành viên gia đình nên cân nhắc xét nghiệm COVID-19, Swann nói. Bà cũng kêu gọi bất cứ ai đã đi xa ra ngoài nên đi xét nghiệm.
Chúng ta cũng nên cân nhắc đeo khẩu trang trở lại, bất kể đã được chích ngừa hay chưa, nhất là khi ở cạnh những người có hệ thống miễn dịch suy yếu, những người có nguy cơ mắc bệnh nặng, nhập viện và tử vong do COVID-19.
Bác sỹ Võ Đình Hữu từ Pomona Valley khuyên rằng trong dịp cuối năm trong gia đình nếu tụ tập vui chơi thì ông nói ‘nên làm ngoài trời’, còn trong phòng kín có người già, người yếu thì ‘nên đeo khẩu trang’.
“Những trường hợp đi du lịch không quan trọng thì mình nên ngừng,” ông khuyên.
Ông nói trong trường hợp Omicron bùng phát ở Mỹ mà chưa có vaccine kịp thì ‘quan trọng nhất vẫn là các biện pháp phòng ngừa như đeo khẩu trang, tránh tụ tập và nhất là phải rửa tay sau khi cầm nắm đồ vật khi ra ngoài’.
“Cách tốt nhất là giữ cơ thể khỏe mạnh. Mình có mạnh thì miễn dịch mới mạnh và chống được bất cứ virus nào,” ông nói.
Mặc dù cần phải cảnh giác nhưng bác sỹ Hữu nói cần đợi thêm một thời gian: “Chắc cũng phải một hai tuần nữa biết rõ rằng con virus này nặng như thế nào. Trong hai tuần nữa mình mới thấy số ca ở Nam Phi có phát tán ra nhiều hay không.”
Có nên lo lắng không?
Tổng thống Mỹ Joe Biden hôm 29/11 nói Omicron là ‘nguyên nhân lo ngại, chứ không phải nguyên nhân hoảng loạn’.
Cho đến giờ, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, tức CDC, cho biết Mỹ chưa ghi nhận ca nhiễm Omicron nào. Tuy nhiên, các chuyên gia y tế tin rằng Omicron có thể đã lây lan mà không bị phát hiện.
“Chúng ta không giải trình tự gien trên đủ số lượng mẫu và chúng ta không xét nghiệm đủ người,” bà Julie Swann nói.
