Ba nhà khoa học Moungi Bawendi, Louis Brus và Alexei Ekimov giành giải Nobel Hóa học năm 2023 vì họ khám phá ra các chùm nguyên tử được gọi là các chấm lượng tử, hiện được dùng để tạo màu trong màn hình phẳng, đèn diode phát quang (LED) và các thiết bị giúp bác sĩ phẫu thuật nhìn thấy mạch máu trong khối u.
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển, tổ chức trao giải, nói rằng ba khoa học gia này đã "bổ sung sắc màu vào công nghệ nano" - khi vật chất được sử dụng ở cấp độ nguyên tử hoặc phân tử trong sản xuất - và phát hiện của họ có tiềm năng to lớn trong nhiều lĩnh vực.
“Các nhà nghiên cứu tin rằng trong tương lai họ có thể đóng góp vào các thiết bị điện tử mềm dẻo, cảm biến cực nhỏ, pin mặt trời mỏng hơn và truyền thông lượng tử được mã hóa”, Viện hàn lâm nói trong một tuyên bố.
Giải thưởng có tuổi đời hơn một thế kỷ này do Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển trao tặng và có trị giá 11 triệu curon Thụy Điển (1 triệu đô la Mỹ).
Khi được hỏi trong một cuộc họp báo về cảm tưởng khi biết tin được trao giải, ông Bawendi nói qua điện thoại từ Hoa Kỳ: "Rất ngạc nhiên, buồn ngủ, sốc, bất ngờ và rất vinh dự".
Johan Aqvist, Chủ tịch Ủy ban Giải Nobel Hóa học, phát biểu rằng một trong những “đặc tính hấp dẫn và khác thường” của chấm lượng tử là chúng tạo ra các ánh sáng màu khác nhau, tùy thuộc vào kích thước hạt, trong khi vẫn giữ nguyên cấu trúc nguyên tử.
Ông Bawendi nói trong một cuộc họp báo: “Có rất nhiều công việc vẫn đang được nghiên cứu kỹ lưỡng về các ứng dụng tiềm năng khác, bao gồm hoạt động xúc tác và các loại hiệu ứng lượng tử. Đó là một lĩnh vực nghiên cứu rất thú vị. Tôi chắc chắn rằng sẽ có kết quả đáng chú ý xuất hiện trong lĩnh vực này".
Ông Bawendi là giáo sư tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), ông Brus là giáo sư danh dự tại Đại học Columbia và ông Ekimov làm việc cho hãng Nanocrystals Technology.
Ông Brus được AT&T Bell Labs tuyển dụng vào năm 1972. Ông đã làm việc ở đó 23 năm và dành phần lớn thời gian để nghiên cứu các tinh thể nano.
Ông Bawendi sinh ra ở Paris và lớn lên ở Pháp, Tunisia và Hoa Kỳ. Ông làm nghiên cứu sinh hậu tiến sĩ dưới sự hướng dẫn của ông Brus, sau đó gia nhập MIT vào năm 1990 và trở thành giáo sư vào năm 1996.
Ông Ekimov sinh ra ở Liên Xô, làm việc cho Viện Quang học Nhà nước Vavilov trước khi chuyển đến Hoa Kỳ. Năm 1999, ông Ekimov được bổ nhiệm làm nhà khoa học đứng đầu tại hãng Nanocrystals Technology.
Giải Nobel được lập ra theo di chúc của nhà phát minh ra thuốc nổ kiêm nhà hóa học người Thụy Điển Alfred Nobel. Giải được trao cho các thành tựu về khoa học, văn học và hòa bình kể từ năm 1901, tuy có vài lần bị gián đoạn, chủ yếu do chiến tranh thế giới.
Về sau có thêm giải Nobel Kinh tế và do ngân hàng trung ương Thụy Điển cấp ngân quỹ.
Diễn đàn