Chính phủ Mỹ cho biết Syria đã lén lút xây dựng một lò phản ứng hạt nhân, có thể sản xuất chất plutonium, với sự trợ giúp bí mật của Bắc Triều Tiên. Hôm thứ năm, Tòa Bạch Ốc đã phổ biến một thông cáo, kèm theo những bức hình của địa điểm hạt nhân ở Syria do cơ quan tình báo chụp được, sau khi thuyết trình cho các thành viên quốc hội về những hoạt động hạt nhân trái phép của Syria. Từ trụ sở quốc hội, thông tín viên Dan Robinson của đài VOA có bài tường thuật sau đây.
Tòa Bạch Ốc nói rằng Bắc Triều Tiên đã giúp Syria phát triển và xây dựng lò phản ứng hạt nhân đã bị Israel phá hủy trong một vụ không kích hồi tháng 9 năm ngoái. Họ nói thêm rằng vấn đề này là một mối quan tâm rất lớn của cộng đồng quốc tế.
Thông cáo của Tòa Bạch Ốc cho biết chính phủ Mỹ tin rằng lò phản ứng đó không nhằm phục vụ cho các mục tiêu hòa bình, vì cơ sở đó được che dấu kỹ lưỡng, và sau vụ không kích của Israel chính phủ Syria đã nhanh chóng tìm cách dấu giếm những bằng chứng về sự hiện hữu của lò phản ứng này.
Giới hữu trách Washington chuẩn bị thuyết trình cho Cơ quan Nguyên tử năng Quốc tế về tin tình báo này và kêu gọi chính phủ Syria nói rõ cho thế giới biết về những hoạt động hạt nhân trái phép của mình.
Thông cáo vừa kể của Tòa Bạch Ốc được phổ biến sau khi tướng Michael Hayden, Giám đốc Cơ quan Tình báo Trung ương thuyết trình cho các thành viên quốc hội về mối liên hệ hạt nhân giữa Syria với Bắc Triều Tiên.
Mối liên hệ này được tiết lộ trong lúc Hoa Kỳ và các đối tác trong cuộc đàm phán 6 bên với Bắc Triều Tiên tìm cách hối thúc Bình Nhưỡng thực thi cam kết về việc khai báo đầy đủ các hoạt động hạt nhân, kể cả những hoạt động khuyếch tán hạt nhân.
Hôm thứ tư, Đại sứ Syria tại Liên hiệp quốc, ông Bashar Ja'afari đã phủ nhận cáo giác về sự hợp tác giữa nước ông với Bắc Triều Tiên.
Ông Ja'afari nói: "Chúng tôi từng nói rất nhiều lần là không có bất kỳ sự hợp tác nào giữa Syria với Bắc Triều Tiên ở Syria. Chúng tôi phủ nhận những lời đồn đãi này. Đây là những gì mà tôi có thể nói với quí vị về vấn đề này."
Tối thứ năm, Tòa Bạch Ốc đã có một hành động bất thường khi họ phổ biến một đĩa DVD chứa những bức hình chụp được từ vệ tinh và từ máy quay phim cầm tay của địa điểm mà họ nói là lò phản ứng hạt nhân ở Syria đã bị Israel tấn công. Một số chuyên gia nói rằng các bức hình này cho thấy kiến trúc của lò phản ứng đó tương tự như lò phản ứng ở Yongbyon mà Bắc Triều Tiên đồng ý tháo dỡ trong khuôn khổ của cuộc đàm phán 6 bên.
Trước đó trong ngày hôm qua, các nhà lập pháp Mỹ đã bày tỏ bất bình trước điều mà họ gọi sự trễ nãi không thể biện minh được của ngành hành pháp trong việc báo cáo cho quốc hội.
Chủ tịch tiểu ban Trung Đông của Hạ viện Mỹ, ông Gary Ackerman, thuộc đảng Dân chủ, cũng than phiền về việc chính phủ của Tổng thống Bush tiết lộ thông tin cho báo chí trước khi thuyết trình cho nhà làm luật.
Ông Ackerman nói: "Trước khi những người trong tiểu ban chúng tôi được cung cấp thông tin, và trước khi cuộc thuyết trình diễn ra, thì những tờ báo lớn của nước Mỹ đột ngột đăng tải những thông tin mà chính phủ đã chọn lọc để tiết lộ, trước khi các thành viên quốc hội và các vị chủ tịch của các ủy ban được xem những thông tin đó."
Sự bất bình đó cũng được bày tỏ bởi dân biểu Silvestre Reyes, người thuộc đảng Dân chủ và là Chủ tịch Ủy ban Tình báo Hạ viện, và thời hạn chót cao cấp của tiểu ban này, là dân biểu Pete Hoestra của đảng Cộng hòa.
Ông Hoestra nói rằng các giới chức hành pháp không đưa ra lý do thỏa đáng nào để giải thích sự trễ nãi trong việc báo cáo cho quốc hội. Ông nói thêm như sau.
Ông Hoestra nói: "Đây là một vấn đề nghiêm trọng trong lãnh vực phổ biến hạt nhân, cả ở vùng Trung Đông và đối với những quốc gia có thể có liên hệ ở Á Châu."
Theo thông cáo của Tòa Bạch Ốc: sự hợp tác giữa Bắc Triều Tiên và Syria là hệ quả nguy hiểm của chương trình vũ khí hạt nhân và hoạt động phổ biến hạt nhân của Bình Nhưỡng, và việc Syria xây dựng lò phản ứng hạt nhân là một diễn tiến nguy hiểm và có thể gây bất ổn cho vùng Trung Đông và thế giới.
Tòa Bạch Ốc cũng nêu lên mối liên hệ của diễn tiến này với vấn đề Iran, và nói rằng cộng đồng quốc tế có lý do chính đáng để lo ngại về các hoạt động hạt nhân của Iran và mối đe dọa của việc này đối với sự ổn định của vùng Trung Đông.
Thông cáo của Tòa Bạch Ốc cho biết Hoa Kỳ sẽ làm việc với các đối tác trong cuộc đàm phán 6 bên để thiết lập một cơ chế kiểm chứng nghiêm nhặt để đoan chắc là Bắc Triều Tiên đã từ bỏ các chương trình hạt nhân và không thực hiện những hoạt động phổ biến hạt nhân.
