Công luận ở Việt Nam đang bức xúc với những vụ việc mới được phanh phui trên mạng xã hội về những trẻ em bị lạm dụng tình dục buộc chính quyền phải hành động.
Một trong những vụ việc được mạng xã hội và báo chí trong nước đưa tin là một bé gái 8 tuổi ở Hà Nội bị hàng xóm xâm hại tình dục. Công an thành phố Hà Nội quyết định khởi tố hình sự vụ việc này sau 2 tháng điều tra. Trả lời phỏng vấn của đài truyền hình Hà Nội hôm 14/3, phó giám đốc công an thành phố Đinh Văn Toản nói sức ép từ mạng xã hội và truyền thông đã buộc chính quyền hành động.
Trước đó, 1 vụ xâm hại trẻ em ở Vũng Tàu cũng được phanh phui trên Facebook. Theo TTXVN, chủ tịch nước Trần Đại Quang hôm 12/3 đã yêu cầu bộ Công an và Viện Kiểm sát nhân dân tối cao chỉ đạo các cơ quan tư pháp làm rõ vụ án dâm ô trẻ em này và sớm đưa ra kết luận.
Theo luật sư Nguyễn Thế Thuận, “các cơ quan tố tụng, tòa án và công an điều tra đều có những vụ án và những con số thống kê cụ thể rất nhiều” nhưng việc tiếp cận thông tin dễ dàng hơn, nhất là qua mạng xã hội, đã làm cho mọi người ý thức và biết nhiều hơn về vấn nạn ấu dâm cũng như thúc đẩy chính quyền vào cuộc sớm hơn.
"...2/3 vai trò của truyền thông, những chức năng của truyền thông hiện nay là mạng xã hội đang làm. Những chức năng ví dụ như giám sát chính quyền hay là gây sức ép buộc chính quyền phải thay đổi, buộc cơ quan hành pháp phải hành động. Mạng xã hội làm được điều đó tốt hơn và gần như là thay thế báo chí chính thống trong những việc đó.Phạm Đoan Trang, nhà báo độc lập.
Thành viên của Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho biết: "Khi mà dư luận xã hội những ngày này đang nóng lên về vụ này thì đầu tiên là phải kể đến phương thức giao tiếp của con người trong xã hội Việt Nam hiện tại đang thay đổi rất nhiều. Khi thông tin được tiếp nhận một cách đơn giản và dễ dàn hơn thì mọi người sẽ có nhiều phương án để ứng xử trong những mối quan hệ mà mình có thể gặp phải. Khi có sự thúc đẩy của dư luận xã hội, của chính cái thực tế, bây giờ ở Việt Nam tình trạng để xảy ra án oan là khả năng xảy ra rủi ro kép cho chính những cán bộ này là rất lớn. Cho nên đấy cũng là một câu chuyện mà bản thân các cơ quan nhà nước trong lúc này họ đang phải căng mình ra – như bị thúc đẩy để làm mọi thứ tốt hơn, đỡ bị chây ỳ hơn, đỡ bị sao nhãng hơn, bắt buộc phải chuyên tâm vào công việc."
Theo những số liệu mà mạng lưới ngăn ngừa và ứng phó bạo lực giới GBVNet đưa ra, trung bình có hơn 1.000 trẻ em trên khắp đất nước Việt Nam bị lạm dụng tình dục hàng ngày.
Nhiều nghệ sĩ và người nổi tiếng đã lên Facebook chia sẻ những câu chuyện họ đã từng bị lạm dụng tình dục khi còn bé và nhiều tổ chức phi chính phủ cũng như những tổ chức xã hội kêu gọi hành động. Một số tổ chức xã hội đã phát động các chiến dịch và thỉnh nguyện thư trên mạng xã hội để kêu gọi chính phủ hành động chống lại nạn xâm hại tình dục ở trẻ em. Mạng xã hội cũng là nơi người dân tổ chức các cuộc biểu tình đòi chính phủ vào cuộc để giải quyết vụ khủng hoảng môi trường ở biển miền Trung vào giữa năm ngoái.
Nhà báo độc lập Phạm Đoan Trang nhận xét với VOA Việt Ngữ về vai trò của mạng xã hội ở Việt Nam trong việc giúp phanh phui những việc làm sai trái và gây sức ép dư luận tới những người lãnh đạo. "Các cuộc biểu tình từ năm 2007 đến nay hầu như xuất phát từ mạng xã hội, đầu tiên là những lời kêu gọi trên mạng xã hội. Tôi tin là mạng xã hội đóng 1 vai trò rất quan trọng trong truyền thông. 2/3 vai trò của truyền thông, những chức năng của truyền thông hiện nay là mạng xã hội đang làm. Những chức năng ví dụ như giám sát chính quyền hay là gây sức ép buộc chính quyền phải thay đổi, buộc cơ quan hành pháp phải hành động. Mạng xã hội làm được điều đó tốt hơn và gần như là thay thế báo chí chính thống trong những việc đó."
Formosa được biết tới như một sự kiện làm bùng nổ việc trao đổi, thảo luận thông tin và những bức xúc của người dân trên mạng xã hội. Một giám đốc dự án của tổ chức môi trường CHANGE Vietnam, Hồ Như, nói với Bloomberg rằng “sau Formosa, người Việt Nam dường như bàn luận và nói về các vấn đề môi trường nhiều hơn,” và nhờ có internet và mạng xã hội người dân được chia sẻ những mối lo ngại và nâng cao được nhận thức về nhiều vấn đề trong xã hội hơn.
Chính mạng xã hội và truyền thông đã thúc đẩy chính quyền giải quyết với nhà máy gây ra thảm họa cá chết trên vùng biển của 4 tỉnh miền Trung phải bồi thường. Nhiều cuộc biểu tình đang tiếp tục được tổ chức thông qua mạng xã hội vì người dân không hài lòng về số tiền bồi thường 500 triệu đô la. Họ đòi đóng cửa nhà máy Formosa của Đài Loan ở Hà Tĩnh.
Giáo sư Nguyễn Lân Dũng của đại học Tổng hợp Hà Nội cũng cho rằng mạng xã hội góp phần đưa tiếng nói người dân đến chính quyền. "Mạng xã hội chưa bao giờ phát triển rầm rộ như hiện nay cho nên rất thuận lợi cho việc lắng nghe ý kiến của mọi người. Đây là thời đại bùng nổ thông tin cho nên mạng xã hội không phải chỉ góp phần chuyện này mà góp phần mọi chuyện để làm thế nào cho xã hội thành xã hội công dân, để tiếng nói của công dân được đến tai những người có trách nhiệm. Cho nên mạng xã hội rất quan trọng."
Vai trò của mạng xã hội trong phong trào phản đối việc khai thác bauxite ở Tây Nguyên cũng được biết tới khi nhiều người tham gia loan tải và ký thỉnh nguyện thư để kiện thủ tướng Việt Nam.
Theo báo cáo nhân quyền của Freedom House, Việt Nam vẫn tiếp tục là 1 trong những nước trên thế giới nơi mà truyền thông bị nhà nước kiểm duyệt gắt gao nhất. Nhiều chuyên gia đánh giá rằng với tình trạng bị kiểm duyệt như vậy, mạng xã hội sẽ tiếp tục đóng một vai trò lớn trong việc giám sát chính quyền ở Việt Nam. Hiện có khoảng 30 triệu người dùng Facebook ở Việt Nam, tăng gần gấp 3 lần so với 5 năm trước đây, theo dữ liệu của InternetWorldStats.
