Điều kiện
Để được cho phép tị nạn, ứng viên phải hội đủ 3 điều kiện đề ra bởi Công ước Liên hiệp quốc về Người tị nạn 1951 mà Mỹ áp dụng.
Ứng viên phải chứng minh:
1) Có nỗi lo sợ hợp lý về sự đàn áp ở quê nhà. ‘Nỗi lo sợ hợp lý’ được định nghĩa bởi Liên hiệp quốc với tỷ lệ bị đàn áp ít nhất là 10%.
2) Lo sợ bị đàn áp vì 1 trong 5 phạm trù: sắc tộc, tôn giáo, quốc tịch, quan điểm chính trị, hay thuộc một tầng lớp xã hội đặc biệt nào đó.
3) Phải chứng minh là chính phủ quê nhà hoặc không kiểm soát được tình trạng đàn áp hoặc nhúng tay vào việc đàn áp.
Lý do bị từ chối đơn xin tị nạn
Chính phủ Mỹ có thể từ chối đơn xin tị nạn với lý do quý vị không hội đủ một trong những điểm vừa kể hoặc do điều kiện tại đất nước quý vị đã thay đổi đáng kể từ khi quý vị nộp đơn, hay viện dẫn lý do là quý vị có thể sinh sống an toàn tại một nơi nào khác trên đất nước của quý vị.
Bộ trưởng Tư pháp Mỹ Jeff Sessions gần đây chỉ đạo rằng phạm trù thứ 5 (tị nạn vì thuộc tầng lớp xã hội đặc biệt nào đó) không được phép bao gồm các nạn nhân bị bạo hành gia đình. Sau đó, cơ quan di trú Mỹ mở rộng phán quyết của ông Sessions đối với cả các nạn nhân bị bạo lực băng đảng.
‘Đàn áp’ không được định nghĩa trong luật tị nạn Mỹ nhưng thường được xem là bị mất tự do, bị tước đoạt cuộc sống, bị tra tấn hành hạ hay bị xâm hại cơ thể nghiêm trọng, bị bắt giam kéo dài, hay thường bị đe dọa xâm hại hay giết chóc từ một mối đe dọa có thật.
Người xin tị nạn phải chứng minh rằng sự đàn áp đó xuất phát từ việc họ là thành viên của một trong năm phạm trù kể trên, và rằng sự đàn áp hay đe dọa đến từ chính phủ hay từ các lực lượng mà chính phủ không thể kiểm soát.
Những yếu tố nào khiến đơn xin tị nạn bị vô hiệu?
Các yếu tố khiến đơn xin tị nạn bị vô hiệu bao gồm: ứng viên sau hơn 1 năm vào Mỹ mới làm đơn xin tị nạn; ứng viên từng dính líu tới việc đàn áp các nhóm người khác; ứng viên từng phạm tội hoặc là một mối đe dọa đối với an ninh Mỹ.
Thời gian xét duyệt đơn tị nạn mất bao lâu?
Đầu năm nay có hơn 300 ngàn đơn xin tị nạn bị tồn đọng tại Mỹ.
Reuters tường trình hồi tháng Giêng rằng người xin tị nạn thường chờ ít nhất 5 năm hồ sơ của họ mới được giải quyết.
Trước khi vào Mỹ xin quy chế người tị nạn và tới Mỹ tầm trú tị nạn khác nhau thế nào?
Tới Mỹ tầm trú tị nạn là tiến trình khác hẳn so với xin tới Mỹ như một người tị nạn. Những ai được phép xin quy chế nhập cư từ bên ngoài nước Mỹ là người tị nạn và chỉ đặt chân tới Mỹ khi được cấp quy chế người tị nạn.
Người tầm trú tị nạn vào lãnh thổ Mỹ bằng cách hợp pháp hay bất hợp pháp, rồi đệ đơn xin tại cửa khẩu biên giới hay bên trong nước Mỹ.
“Vượt biên giới tìm đường tị nạn không có gì bất hợp pháp cả,” Lindsay Harris, phó chủ tịch ủy ban tầm trú quốc gia thuộc Hội Luật sư Di trú Mỹ, nhận định.
Bà Harris nói việc Bộ trưởng Tư pháp Sessions sửa đổi cách diễn giải quy định về tầm trú là một ‘bước thụt lùi.’
Bà cho VOA biết số đơn kháng cáo vì bị bác hồ sơ xin tị nạn gia tăng đáng kể.
Hồ sơ di trú cho thấy năm tài khóa 2017 có số đơn xin tị nạn được quyết định trong thời hạn một năm nhiều nhất kể từ năm 2005. Tổng cộng có khoảng 30.179 trường hợp xin tị nạn được quyết định bởi các thẩm phán trong năm ngoái.
Các số liệu cũng cho thấy số đơn được cấp quy chế tị nạn cũng tăng, nhưng số người bị từ chối cũng nhiều lên.
Tỷ lệ đơn bị bác hiện là 61,8% và tăng năm năm liền liên tiếp. Cách đây 5 năm, tỷ lệ đơn xin tị nạn bất thành là 44,5%.
Tiến trình tầm trú lánh nạn gồm những gì?
Tiến trình tới Mỹ tầm trú không chỉ là một cuộc phỏng vấn để ứng viên giải trình về những mối lo sợ bị đàn áp tại quê nhà, mà ứng viên còn phải trả lời 12 trang câu hỏi bằng tiếng Anh. Nếu có thành viên gia đình đi theo, câu hỏi càng dài và phải nộp cả hình ảnh. Ứng viên phải đệ trình các tài liệu chứng cứ chứng minh cho mối quan ngại đó.
Ứng viên cũng phải lăn tay và trải qua các cuộc kiểm tra lý lịch tại Trung tâm Hỗ trợ Nộp đơn. Một số tiểu bang ở Mỹ chỉ có một tới hai trung tâm hỗ trợ mà thôi.
Ứng viên có thể tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý nhưng phải tìm luật sư riêng cho mình: một là thuê mướn luật sư, hai là xin luật sư công. Nếu không nói được tiếng Anh, ứng viên phải tự tìm cho mình người phiên dịch.
Các viên chức duyệt xét tầm trú quyết định có cấp quy chế tầm trú hay không sau khi phỏng vấn. Nếu bị bác, ứng viên có rất ít thời gian để khiếu nại.
Tổng thống Mỹ là người đề ra mức giới hạn tối đa số người tị nạn và người tầm trú được chấp thuận vào Mỹ hằng năm.