Tại đêm Gala trao giải thưởng Tự do sáng tác Barbey 2024 hôm 16/5 ở New York, tổ chức Văn Bút Mỹ (PEN America) vinh danh nhà báo độc lập Phạm Đoan Trang, gọi bà là “nhà văn, nhà hoạt động tiêu biểu trong cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ cho quyền tự do ngôn luận và tự do sáng tác ở Việt Nam”.
Ông Dinaw Mengestu, tiểu thuyết gia và nhà văn người Mỹ gốc Ethiopia, đồng thời là phó chủ tịch Văn Bút Mỹ, đã trao giải thưởng Tự do sáng tác Barbey 2024 cho hai đại diện của bà Trang là luật sư Đặng Đình Mạnh và bà Trần Quỳnh Vi - một người bạn và đồng thời là đồng sáng lập tổ chức phi lợi nhuận Sáng kiến Pháp lý cho Việt Nam (LIV).
Giải thưởng này được trao hàng năm cho một nhà văn đang bị bỏ tù vì những tác phẩm của mình và ghi nhận lòng dũng cảm và sự hy sinh khi đối mặt với áp bức.
Được biết đến như là một blogger, một nhà hoạt động và là tác giả của những quyển sách về quyền tự do dân sự, chính trị, bà Trang bị chính quyền Việt Nam kết án 9 năm tù vào năm 2021 với tội danh “Tuyên truyền chống nhà nước”.
“Bị giáng mức án 9 năm tù vì dám thách thức chính quyền Việt Nam qua các bài viết của mình, bà Phạm Đoan Trang là điển hình cho cuộc đấu tranh không ngừng nghỉ của nhiều nhà văn và nhà hoạt động vì quyền tự do biểu đạt ở Việt Nam”, bà Anh-Thu Vo, trưởng phòng nghiên cứu và vận động chính sách của Trung tâm Tự do Sáng tác PEN/Barbey thuộc Văn Bút Mỹ, viết trong một bài xã luận trên trang Just Security hôm 17/5 ca ngợi sự kiên cường của bà Trang.
Ông Đặng Đình Mạnh (trái) và bà Trần Quỳnh Vi (giữa) tại buổi Gala trao giải thưởng. (Photo by Bryan Bedder/Getty Images PEN America)
Bà Trần Quỳnh Vi phát biểu tại lễ trao giải: “Bà Trang là biểu tượng của lòng dũng cảm và sự kiên trì, truyền cảm hứng cho vô số bạn trẻ hình dung và phấn đấu vì một Việt Nam nơi tự do và nhân quyền được đề cao”, theo một thông cáo hôm 16/5 của Văn Bút Mỹ.
VOA đã liên lạc Bộ Ngoại giao Việt Nam và đề nghị họ cho ý kiến về việc trao giải thưởng này cho bà Trang, nhưng chưa được trả lời.
“Là luật sư bào chữa cho cô Phạm Đoan Trang, tôi hiểu về sự dấn thân của cô ấy để đấu tranh cho những giá trị mang tính cách phổ quát, cùng với cái giá rất đắt mà cô ấy đã phải đánh đổi: Bằng sức khỏe, bằng tuổi thanh xuân, bằng sự tự do...”, luật sư nhân quyền Đặng Đình Mạnh, người bào chữa cho bà Trang và hiện đang tị nạn chính trị tại Mỹ, nêu nhận định với VOA trước khi diễn ra lễ trao giải.
“Theo đó, cô ấy hoàn toàn xứng đáng với mọi sự vinh danh, tất nhiên, bao gồm sự vinh danh dành cho Đoan Trang lần này đến từ hội Văn Bút Hoa Kỳ - một tổ chức hàng đầu cổ võ cho quyền tự do ngôn luận”, ông Mạnh cho biết thêm.
“Trong bối cảnh hiện nay, khi mà chính quyền trong nước gia tăng sự đàn áp quyền tự do ngôn luận đến mức khốc liệt chưa từng có, thì sự vinh danh Đoan Trang của hội Văn Bút Hoa Kỳ càng mang ý nghĩa đặc biệt. Nó chẳng khác nào là thông điệp phản đối mạnh mẽ của thế giới văn minh gởi đến chính quyền trong nước, rằng sự đàn áp quyền tự do của người dân không hề được chào đón, thậm chí, còn bị lên án ở khắp mọi nơi”.
Your browser doesn’t support HTML5
Văn Bút Mỹ trao giải tự do sáng tác Barbey cho nhà báo Phạm Đoan Trang
“PEN America đã trao những giải thưởng này cho những người mà họ tin là những nhà văn truyền cảm hứng và sử dụng bài viết của mình để truyền cảm hứng cho người khác làm những điều tốt đẹp hơn trong xã hội”, bà Trần Quỳnh Vi, hiện đang làm việc tại Đài Loan, chia sẻ với VOA trước khi đến New York nhận giải thưởng thay mặt cho người bạn đang bị giam cầm.
“Tôi xin cảm ơn PEN America và PEN International vì họ đã ủng hộ quyền tự do của cô Trang và họ cũng nhận thức rất rõ về quyền tự do biểu đạt ở Việt Nam”, bà Vi cho biết thêm.
Bà Phạm Đoan Trang, 45 tuổi, hiện đang thụ án tại trại giam An Phước, tỉnh Bình Dương, đã viết nhiều cuốn sách, trong đó có “Chính trị của một Nhà nước Công an” và “Chính trị bình dân”.
Giải thưởng của Văn Bút Mỹ ra đời vào năm 2016, đặt theo tên của ông Peter Barbey, giám đốc điều hành của nhà xuất bản Reading Eagle, có trụ sở ở bang Pennsylvania, Mỹ. Giải thưởng này được thiết kế để hàng năm vinh danh một nhà văn bị bỏ tù vì các tác phẩm của mình.
Cũng trong tuần này, như VOA đưa tin, bà Uzra Zeya, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đặc trách An ninh Dân sự, Dân chủ, và Nhân quyền nêu ra những “lo ngại nghiêm trọng” về tình trạng nhân quyền ở Việt Nam, nơi mà trong những năm gần đây xảy ra các vụ bắt giam những người bất đồng chính kiến.
Phát biểu hôm 14/5 tại sự kiện Ngày Nhân quyền Việt Nam ở Quốc hội Mỹ, bà Zeya nhắc đến trường hợp nhà báo Phạm Đoan Trang đang bị chính quyền Việt Nam giam cầm, cũng như các nhà hoạt động tôn giáo, họ nằm trong số hơn 180 tù nhân chính trị bị Việt Nam giam giữ oan uổng.
Chính quyền Việt Nam từ trước đến nay luôn bác bỏ các cáo buộc vi phạm nhân quyền, khăng khăng rằng các quyền căn bản của công dân, bao gồm quyền tự do biểu đạt, luôn được tôn trọng.