Trong cuộc trao đổi với Trà Mi của Ban Việt Ngữ VOA, giáo sư Williams cho biết trước khi gửi thư đến giới chức Hà Nội, ông đã đệ đơn này lên Tổng thống Mỹ, Barack Obama. Và trong thư phản hồi hôm 26/4, chính quyền Obama đã đề nghị ông viết thư trực tiếp đề xuất với Đại sứ quán Việt Nam.
Giám đốc Trung tâm Dân chủ Lập Hiến thuộc Đại học Indiana, David Williams, cho biết thêm về nguyên nhân của bức thư:
Giáo sư David Williams: Chúng tôi biết Định và Trung là những người tốt. Cho nên, chúng tôi hy vọng là chính quyền Việt Nam sẽ có khuynh hướng tỏ ra khoan hồng đối với trường hợp của họ và cho họ ra nước ngoài để được học hỏi, đào tạo và giúp xây dựng đất nước vì tôi biết rằng đó là khát khao của cả hai nhà dân chủ này. Việc làm của tôi vừa xuất phát từ mối liên hệ cá nhân với họ, nhưng cũng vừa là một hy vọng cho tương lai của Việt Nam, cũng như cách thức mà họ có thể đóng góp cho tương lai ấy. Đề nghị bảo trợ của tôi mang những ý nghĩa như sau. Thứ nhất, dĩ nhiên chúng tôi sẽ bảo trợ họ vì các mục đích ngoại giao của Hoa Kỳ, chúng tôi sẽ nêu rõ trong thư mời. Thứ hai, chúng tôi bảo trợ họ tới đại học này. Đôi khi một giảng viên của trường sẽ đứng ra cam kết cho một sinh viên nào đó, bảo đảm rằng sinh viên ấy sẽ thành công trong chương trình giáo dục tại đây. Khi đó, luôn luôn có sự viện trợ cho sinh viên ấy được nhập học tại trường và điều này bảo đảm rằng đương sự sẽ được nhập học. Trong trường hợp này, nếu tôi bảo trợ cho họ, tôi sẽ cam kết với trường đại học nơi tôi đang nghiên cứu và giảng dạy rằng tôi sẽ bảo đảm là họ sẽ thành công trong các chương trình học thuật. Tôi sẽ bảo trợ họ thông qua các nguồn quỹ đài thọ thông thường. Trường đại học của tôi không dành riêng các nguồn quỹ cho các cá nhân, nhưng có rất nhiều chương trình tài trợ tại đây hoặc từ các tổ chức khác mà họ có thể hội đủ điều kiện xin được cấp. Tại Trung tâm do tôi điều hành, có nhiều sinh viên được tài trợ bằng cách này và chúng tôi luôn thành công trong việc tìm kiếm các nguồn tài trợ cho họ.
VOA: Thế nhưng với ý định tài trợ cho Định và Trung, là hai người đang thi hành án trong tù về tội danh “hoạt động nhằm lật đổ chính quyền”, ông đặt bao nhiêu hy vọng thành công?
Giáo sư David Williams: Hy vọng đến mức nào ư? Tôi không biết đến mức nào, vì quyết định hoàn toàn phụ thuộc vào chính quyền Việt Nam. Tôi hy vọng là Hà Nội hiểu được rằng giam cầm các nhân tài trong tù là một điều không nên làm. Tôi biết phiên xử phúc thẩm của họ sắp diễn ra nay mai. Vì vậy, đây có thể là cơ hội cho những người cầm quyền suy xét lại việc này. Chính quyền Việt Nam không phải là rất hiếm khi khoan hồng cho công dân, và tôi hy vọng đây sẽ là một trong những dịp như thế.
VOA: Điều gì khiến ông nghĩ rằng chính quyền Hà Nội nên phúc đáp đề nghị của ông?
Giám đốc Trung tâm Dân chủ Lập Hiến thuộc Đại học Indiana, David Williams
Giáo sư David Williams: Họ nên như thế vì tôi nghĩ rằng Trung và Định là những công dân tốt. Tôi cho rằng khi người Việt Nam có cơ hội được học tập tốt hơn, điều đó sẽ giúp ích rất nhiều cho đất nước này. Tôi hy vọng chính phủ Hà Nội sẽ hiểu được rằng đây là một động thái giúp xây dựng Việt Nam, nhưng họ có nhận ra được điều đó hay không, tôi không biết. Đôi khi các chính phủ bỏ tù một số công dân và họ làm điều đó để thể hiện quan điểm của họ, nhưng sau đó, họ suy xét lại và thấy rằng có lẽ không thật sự cần thiết phải giam giữ họ lâu như bản án đã tuyên. Cả Trung và Định đã bị cầm tù gần 1 năm nay rồi, và nếu được thì họ sẽ vào nhập học tại Đại học Indiana sớm nhất là vào học kỳ thu này. Và tôi kỳ vọng rằng trong ánh mắt của chính quyền Việt Nam, thời gian hai đương sự đã thụ án trong năm qua là đủ rồi.
VOA: Như chính quyền Việt Nam tố cáo, đa số niềm tin và động cơ hoạt động của những nhà dân chủ này là do ảnh hưởng bởi các tư tưởng dân chủ Tây phương sau khi họ ra nước ngoài du học. Cho nên, có ý kiến cho rằng việc đề nghị Hà Nội phóng thích họ để họ được sang du học tại Trung tâm Dân chủ Lập hiến của Hoa Kỳ là một điều không thể và khôi hài. Quan điểm của giáo sư như thế nào?
Giáo sư David Williams: Tôi thật sự không biết điều này có thể hay không thể xảy ra, nó còn tùy thuộc hoàn toàn vào chính quyền Việt Nam. Còn việc nó có khôi hài hay không, tùy vào ý kiến của mỗi người. Tôi hiểu rằng họ bị tố cáo là bị tác động bởi các tư tưởng dân chủ phương Tây, nhưng thực tế rõ ràng là chính quyền Việt Nam cũng rất cởi mở trước các tư tưởng Tây phương. Chính nhà nước Việt Nam biết rằng họ muốn thực hiện tiến trình cải tổ và muốn có liên hệ chặt chẽ hơn với thế giới phương Tây, mà đặc biệt là Hoa Kỳ. Cho nên, theo tôi, không nên nói là Trung và Định đã bị gọi là “tiêm nhiễm” bởi các tư tưởng nước ngoài, và vì vậy, họ không nên “bị tiêm nhiễm” một lần nữa. Chính quyền Việt Nam thật sự cần chính sự “tiêm nhiễm” mà họ đang nghĩ tới đó.
VOA: Như giáo sư đã viết trong thư, hai nước Việt-Mỹ còn nhiều cách biệt về quan điểm chính trị. Theo ông, cần phải làm gì hơn nữa để thu hẹp khoảng cách?
Giáo sư David Williams: Câu hỏi này dành cho cấp rất cao. Tôi thường xuyên tiếp xúc với Trợ lý Ngoại trưởng Hoa Kỳ đặc trách các vấn đề Châu Á, Kurt Campbell. Và tôi nghĩ rằng ông ấy sẽ có những câu trả lời hay hơn về vấn đề này. Theo tôi, không cần thiết phải thu hẹp khoảng cách vì mỗi nước có những đặc điểm riêng là chuyện bình thường. Cho nên, tôi không biết liệu có phải thu hẹp cách biệt hay không nhưng tôi cho là việc này sẽ xảy ra theo thời gian, khi mối quan hệ ngày càng trở nên gần gũi hơn. Không nhất thiết là Hoa Kỳ và Việt Nam phải trở nên tương đồng với nhau. Theo tôi, từ việc cho và nhận, khi Việt Nam nhận ra được vận mệnh của mình và bước ra với khán đài thế giới để trở thành một thành viên có ý nghĩa, thì chắc chắn là các cách biệt sẽ từ từ giảm bớt, một cách nào đó.
VOA: Tuy nhiên, Việt Nam thường lập luận rằng mỗi quốc gia đều có những đặc điểm riêng về văn hóa, xã hội, và chính trị của mình và không thể áp đặt lên các nước khác. Ý kiến của giáo sư ra sao?
Giáo sư David Williams: Theo tôi, nhìn chung, điều đó đúng. Thứ nhất, tôi hoàn toàn đồng ý rằng mỗi nước có văn hóa riêng và công tác điều khiển đất nước phản ánh đúng với nền văn hóa đó. Tôi hoàn toàn đồng ý. Tôi đồng ý là nói chung một quốc gia không thể áp đặt cách điều hành của mình lên một đất nước khác. Nói một cách tổng quát, điều này không thể hoàn thành được, nhưng cũng có một số giới hạn nhất định. Nếu một chính quyền vi phạm các công ước quốc tế, Liên hiệp quốc và cộng đồng quốc tế có nhiệm vụ phải ngăn chặn điều này. Trong sự hạn chế đó, mà dĩ nhiên là sự hạn chế này không phải là một sự thông đồng cấu kết, thì nếu có sự thay đổi tại Việt Nam, tôi cho rằng điều đó sẽ mang tính thi hành và được thực hiện thông qua các cuộc thương lượng và đàm phán.
VOA: Xin chân thành cảm ơn giáo sư Williams đã dành cho VOA Việt Ngữ cuộc phỏng vấn này.
Giáo sư David Williams: Rất hân hạnh.