Các tuyến đường sắt sẽ là vấn đề được quan tâm hàng đầu khi nhà lãnh đạo mới được bổ nhiệm của Việt Nam Tô Lâm đến Trung Quốc để gặp Chủ tịch Tập Cận Bình vào tuần tới, các quan chức cho biết, trong khi hai nước láng giềng tìm cách thúc đẩy thương mại.
Các tuyến đường sắt liền mạch được coi là rất quan trọng đối với chuỗi cung ứng, vì ngày càng nhiều nhà sản xuất Trung Quốc chuyển một số hoạt động hướng đến xuất khẩu sang Việt Nam trong bối cảnh căng thẳng thương mại giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ.
Hai nước được kết nối bằng hai tuyến đường sắt từ miền Nam Trung Quốc đến thủ đô Hà Nội của Việt Nam và trung tâm công nghiệp phía bắc của nước này, nhưng cơ sở hạ tầng của Việt Nam có từ thời Pháp thuộc và có khổ đường sắt khác với đường sắt cao tốc của Trung Quốc, buộc hành khách và hàng hóa phải đổi tàu tại biên giới.
Sự ngờ vực giữa hai nước láng giềng do Đảng Cộng sản cầm quyền, vốn từng có cuộc chiến tranh biên giới ngắn vào cuối những năm 1970 và vẫn thường xuyên xung đột về chủ quyền lãnh hải trên Biển Đông, từ lâu đã cản trở tiến độ của các tuyến đường sắt, nhưng trong những tháng gần đây, những cân nhắc về kinh tế dường như đã chiếm ưu thế hơn so với những lo ngại về an ninh.
Vào tháng 12, ông Tập đã cung cấp các khoản tài trợ và cho vay để giúp nâng cấp đường sắt Việt Nam và hai nước đã ký hai biên bản ghi nhớ (MoU) nhằm thúc đẩy hợp tác về đường sắt.
Trọng tâm chuyến đi của ông Lâm tới Trung Quốc, chuyến công du nước ngoài đầu tiên của ông kể từ khi ông được trao kiêm nhiệm chức vụ tổng bí thư vào đầu tháng 8, là thực hiện các thỏa thuận đã ký và "đạt được những kết quả hợp tác thực chất mới, đặc biệt trong các lĩnh vực cùng quan tâm như kết nối đường sắt", Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Bùi Thanh Sơn cho biết trong một tuyên bố.
Đại sứ Trung Quốc tại Hà Nội, Hùng Ba, đã nói với các phóng viên vào tuần này – theo bản tóm tắt mà Reuters xem được – rằng hai bên đang đẩy nhanh kế hoạch cho ba tuyến: nâng cấp các tuyến đường sắt hiện có từ Lào Cai đến thành phố cảng Hải Phòng qua Hà Nội và từ Lạng Sơn đến Hà Nội; và xây dựng tuyến thứ ba dọc theo bờ biển từ Móng Cái đến Hải Phòng.
Một quan chức Việt Nam cho biết các thỏa thuận mới dự kiến sẽ được ký kết trong chuyến đi của ông Lâm tới Trung Quốc, bao gồm về đường sắt, các khoản đầu tư khác và thương mại đối với các sản phẩm nông nghiệp.
Tài trợ của Trung Quốc
Thủ tướng Phạm Minh Chính đã kêu gọi tài trợ và công nghệ của Trung Quốc cho đường sắt Việt Nam trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 6, theo truyền thông nhà nước Việt Nam, trong một động thái được cho là một sự thay đổi đáng kể về chiến lược.
Trong những tháng gần đây, ông Chính và các bộ trưởng hàng đầu cũng đã gặp gỡ các giám đốc điều hành của các công ty hàng đầu Trung Quốc trong lĩnh vực đường sắt, bao gồm nhà sản xuất tàu hỏa CRRC và China Railway Signal & Communication.
Hà Nội trong nhiều năm vẫn lập lờ về việc sử dụng các quỹ của Sáng kiến Vành đai và Con đường, chương trình cơ sở hạ tầng hàng đầu của Trung Quốc, sau khi các cuộc biểu tình nổ ra ở Việt Nam vào năm 2018 về các kế hoạch có thể dẫn đến mối quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn với Trung Quốc.
Tuy nhiên, điều đó không ngăn cản được đầu tư tư nhân của Trung Quốc vào Việt Nam, vốn đang bùng nổ.
Việt Nam đang có kế hoạch mở rộng mạnh mẽ mạng lưới đường sắt nội địa với tuyến đường sắt cao tốc dài 1.500km từ Hà Nội đến Thành phố Hồ Chí Minh, với chi phí ước tính khoảng 70 tỷ đô la. Đây là dự án cơ sở hạ tầng lớn nhất từ trước đến nay của Việt Nam.