Ông Phạm Minh Chính – Thủ tướng Việt Nam - vừa gửi thêm một công điện theo hình thức... hỏa tốc cho lãnh đạo các cơ quan trực thuộc chính phủ và chủ tịch các địa phương trực thuộc trung ương, hối thúc khôi phục các hoạt động vận tải hành khách, trong đó có hàng không (1)...
Nếu quan sát cách thức ông Phạm Minh Chính, điều hành hệ thống công quyền trong đợt dịch COVID-19 thứ tư, ắt sẽ nhận ra, Thủ tướng Việt Nam không chỉ bất nhất cả về nhận thức lẫn hành xử mà còn hết sức mâu thuẫn về tính cách.
***
Có lúc, ông Chính tỏ ra hết sức quyết liệt như hồi trung tuần tháng 9 – tra hỏi lãnh đạo Kiên Giang xem họ có biết số người mới bị nhiễm COVID-19 là bao nhiêu, cụ thể ở đâu,… phê phán kịch liệt lãnh đạo một số tỉnh, thành phố... yếu kém, lúng túng trong lãnh đạo, chỉ đạo (2). Sự quyết liệt ấy thô bạo đến mức làm một số viên chức lãnh đạo hệ thống chính trị, hệ thống công quyền địa phương bị tổn thương, phải buột miệng than… buồn vì bị Thủ tướng xem như… học trò, gọi lên … trả bài (3)!
Song cũng có những lúc, ông Chính… mềm mỏng đến mức bất thường! Ví dụ, ngày 8/10/2021, chính phủ đã yêu cầu các bộ hữu trách và chính quyền các địa phương phối hợp khôi phục các tuyến bay nội địa. Trong cùng ngày, Bộ GTVT đã xác lập việc mở lại 19 tuyến bay, thực hiện mỗi ngày 38 chuyến bay (4). Tuy nhiên chính quyền nhiều địa phương không thực thi! Ngày 10/10/2021, thời điểm được xác định là mốc tái khởi động hoạt động hàng không, ông Chính chỉ nhắc nhở phải... thực hiện nghiêm (1)!..
Có lúc, ông Chính tỏ ra hết sức sâu sát, chú ý đến một số tiểu tiết mà những cá nhân điều hành – quản trị vĩ mô không nhất thiết phải bận tâm. Chẳng hạn trong chuyện thị sát TP.HCM, Bình Dương, ông Chính mất rất nhiều thời gian để cùng với ai đó chờ xem bao lâu sau khi dân chúng gọi vào các đường dây nóng, đề nghị hỗ trợ y tế, cung cấp các gói an sinh, mới được chính quyền địa phương đáp ứng (5),... Hay trực tiếp gọi điện thoại cho Bí thư kiêm Chủ tịch một thị trấn, dặn dò phải tổ chức xét nghiệm hai ngày/lần (6),...
Song cũng có những lúc, dẫu tình thế như “nước sôi, lửa bỏng”, ông Chính lại… phản ứng giống như vô cảm nên việc tự điều chỉnh trong quản trị - điều hành vĩ mô vừa chậm chạp, vừa khó hiểu đến mức bất thường!
Ví dụ, từ 30/9/2021 – một ngày trước thời điểm TP.HCM nới lỏng các biện pháp hạn chế đi lại – di dân tạm trú ở TP.HCM và nhiều địa phương thuộc miền Nam lũ lượt di tản khỏi các đô thị, trung tâm công nghiệp, thảm cảnh trở thành thảm nạn làm quốc gia rúng động nhưng phải mất tới hai ngày, ông Chính mới lập lờ giữa... yêu cầu tiếp tục vận động người dân ở lại... với... tổ chức đón, đưa, bảo đảm đi lại thuận lợi, an toàn giao thông, tránh gây bức xúc cho người dân nếu họ thực sự mong muốn về quê (7).
Mất thêm năm ngày nữa khi nhân tâm chao đảo vì thông tin, hình ảnh nạn dân, kể cả người già, trẻ sơ sinh ,... dãi nắng, dầm mưa, ăn bờ, ngủ bụi, kể cả thương tích, tử nạn vì phải tự vận động trên đường thiên lý đến kiệt sức, hôm 7/10/2021 – qua một công điện khác - ông Chính mới thừa nhận, rời bỏ các đô thị, trung tâm công công nghiệp sau một thời gian dài bị giam lỏng trong nơi tạm trú là... nhu cầu chính đáng và chính quyền các địa phương phải... phối hợp đưa, đón nhanh, nhịp nhàng hơn (8)!
Vì sao một cá nhân từng xuất hiện trước công chúng như một nhân vật... luôn biết quan sát, lắng nghe, sát sao đến từng chi tiết nhỏ nhất, rảo bước thị sát khắp nơi, bất kể giờ giấc, bất kể... áo đẫm mồ hôi (9) hồi hạ tuần tháng 8, đến thượng tuần tháng 10 lại... đột nhiên trở thành không nghe, không thấy, không biết, cả nghĩ lẫn hành động đều rất chậm đối với thảm nạn kéo dài hàng chục ngày, liên quan đến hàng trăm ngàn đồng bào đã “thất cơ, lỡ vận”, còn phải tiếp tục đối diện với đủ loại khổ nạn trên đường di tản?
Xét cho đến cùng, những biểu hiện tưởng như đối chọi nhau về bản chất dường như vẫn có một điểm tương đồng: Đó là bất kể thế nào ông Chính cũng vẫn muốn tạo dựng hình ảnh tốt về Thủ tướng, nâng cao uy tín và vị thế chính trị của ông.
Áo đẫm mồ hôi không hề mâu thuẫn với việc chậm chỉ đạo chính quyền các địa phương phải hỗ trợ nạn dân về quê. Sở dĩ nhân vật... luôn biết quan sát, lắng nghe, sát sao đến từng chi tiết nhỏ nhất để thảm nạn kéo dài khiến cả quốc gia rúng động, mới nhìn nhận đó là... nhu cầu chính đáng, vì vài giờ trước khi TP.HCM nới lỏng các biện pháp kiểm soát đi lại, ông đã trót... chỉ đạo: Phải tiếp tục kiểm soát người ra - vào TP.HCM và các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, Long An (10).
Nếu không có chỉ đạo này sẽ không có chuyện nhiều địa phương lập chốt, chặn nạn dân về quê, phạt họ, nhiều nạn dân phải lạy lực lượng vũ trang. Không có chỉ đạo này thì các chỉ đạo sau đó vào những ngày 2/10/2021 và 7/10/2021 không khó hiểu: Yêu cầu chính quyền các địa phương phải vừa... tuyên truyền, vận động người dân ở lại, vừa... tổ chức đón, đưa, bảo đảm đi lại thuận lợi, an toàn giao thông, tránh gây bức xúc cho người dân nếu họ thực sự mong muốn về quê.
Sự chậm trễ trong chỉ đạo hỗ trợ nạn dân của ông Chính rõ ràng đã phủ nhận nỗ lực ca ngợi ông... luôn biết quan sát, lắng nghe, sát sao đến từng chi tiết nhỏ nhất. Những mâu thuẫn trong chỉ đạo hỗ trợ nạn dân chứng minh, sự chậm trễ ấy không phải do vô cảm. Dường như đó là một nỗ lực khác để bảo vệ... hình ảnh, uy tín của Thủ tướng. Ông Chính đã chọn... chậm mà... chắc để bảo vệ vị thế chính trị của mình nhưng không đơn thuần do mắc kẹt bởi chỉ đạo... phải tiếp tục kiểm soát người ra – vào!
Ít nhất các công điện hỏa tốc mà nội dung mâu thuẫn với chính nó hoặc mâu thuẫn với nhau phô bày một điểm chung: Sự lo ngại về việc sẽ có thêm nhiều ổ dịch mà chính phủ không có khả năng xử lý và không muốn nhận trách nhiệm! Phương châm... chậm mà... chắc giống như biện pháp nhằm... mua thời gian, chờ xem hậu quả thế nào. Nếu dịch bệnh lan rộng hơn, chính quyền các địa phương sẽ phải thay chính phủ gánh trách nhiệm trước... nhân dân vì đã nhận nạn dân hoặc để nạn dân băng qua địa phận của mình!
Trong đợt dịch COVID-19 thứ tư, đã hơn một lần ông Chính ấn trách nhiệm của Thủ tướng lên vai chính quyền các địa phương. Trước hậu quả nhãn tiền do các biện pháp chống dịch cực đoạn, nhân vật từng thúc ép... “đi từng ngõ, gõ từng nhà, rà từng đối tượng”, buộc... “mỗi cơ quan, đơn vị địa phương phải là một pháo đài, mỗi người dân phải là một chiến sĩ” (11), đột nhiên đổi giọng, chỉ trích thuộc cấp: Phong tỏa để làm gì thì không đặt ra, không có mục tiêu, không có lộ trình, không có biện pháp (12)...
Phải chăng cách ứng xử kiểu như vậy đã tạo ra những... bài học kinh nghiệm nên chính quyền các địa phương, hoặc thản nhiên ngăn chặn di dân, hoặc bất động không làm gì cả? Thủ tướng... khôn ngoan như thế thì có bao nhiêu viên chức thèm... dại... vì dân?
***
Dường như trong quản trị - điều hành Việt Nam ở đợt dịch thứ tư này, Unus pro omnibus, omnes pro uno – một thành ngữ Latin, được Thụy Sĩ chọn như tiêu chí hành động không chính thức cho cả quốc gia, từ lâu đã trở thành quen thuộc với cả thiên hạ (One for all, all for one), lẫn Việt Nam (một người vì tất cả, tất cả vì một người) – chỉ đúng vế sau: Tất cả vì... Thủ tướng! Nếu chọn cách nghĩ khác sẽ rất khó, thậm chí không thể giải thích tại sao trong quản trị - điều hành ông Chính lại bất nhất, thường xuyên mâu thuẫn như vậy!
Tại sao một người từng dùng hệ thống truyền thông quốc gia để chứng tỏ cả ý thức trách nhiệm lẫn sự quyết liệt đối với các viên chức lãnh đạo tỉnh Kiên Giang... yếu kém, lúng túng trong lãnh đạo, chỉ đạo, lại không tỏ ra cứng rắn khi chính quyền một số địa phương chần chờ, thậm chí công khai cưỡng lại ý định tái khôi phục hoạt động hàng không của chính phủ với lý do dịch bệnh có thể tái bùng phát hoặc lan rộng? Công điện hỏa tốc mới nhất liên quan đến vấn đề này chỉ nhắc nhở... phải thực hiện nghiêm! Tại sao Thủ tướng có thể quan tâm đến chuyện một thị trấn thực hiện phong tỏa thế nào, xét nghiệm ra sao, lại thản nhiên để chính quyền các địa phương trên toàn quốc tùy nghi hành động trong ngăn ngừa dịch bệnh dù thực tế cho thấy mỗi nơi một kiểu không chỉ nguy hại cho cả dân sinh lẫn kinh tế mà còn xâm hại nhân quyền, vi phạm luật pháp?
Chú thích
(1) https://www.baogiaothong.vn/thu-tuong-hoa-toc-ra-cong-dien-yeu-cau-khoi-phuc-van-tai-d528089.html
(3) https://tienphong.vn/buon-nhu-hoc-tro-tra-bai-sau-cuoc-hop-truc-tuyen-voi-thu-tuong-post1375943.tpo
(4) http://baochinhphu.vn/Kinh-te/Thi-diem-bay-noi-dia-tu-ngay-1010-moi-ngay-co-38-chuyen/449046.vgp
(6) https://www.baogiaothong.vn/thu-tuong-hoa-toc-ra-cong-dien-yeu-cau-khoi-phuc-van-tai-d528089.html
(9) https://vtc.vn/chiec-ao-dam-mo-hoi-cua-thu-tuong-ar633336.html