Sự sụt giảm tăng trưởng dân số ở Mỹ có thể là một vấn đề tiềm năng cho tăng trưởng kinh tế của nước này trong tương lai và phúc lợi xã hội cho những người về hưu, giới phân tích nhận định, sau khi con số thống kê mới nhất cho thấy tỉ lệ sinh và số người nhập cư ở Mỹ giảm đi trong một thập niên trở lại đây.
Ước tính dân số mới được Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ công bố hồi gần đây cho thấy dân số Mỹ chỉ tăng 0,48% kể từ tháng 7 năm 2018. Mức tăng dân số đã chậm lại hàng năm kể từ năm 2015.
Dân số Mỹ tăng 19,5 triệu người kể từ tháng 4 năm 2010 - trung bình khoảng 0,66% mỗi năm. Một thập niên trước, dân số tăng trung bình 0,97% mỗi năm.
Sự gia tăng tự nhiên - cách biệt giữa số người sinh ra và chết đi ở Mỹ - giảm xuống mức 957.000 người trong năm 2019, lần đầu tiên trong ít nhất 40 năm mà mức tăng tự nhiên giảm xuống thấp hơn mức 1 triệu người.
Tính đến năm 2018, tỉnh lệ sinh tổng cộng của Mỹ là 1728 em bé chào đời cho mỗi 1000 người phụ nữ trong quãng đời của họ, thấp hơn hẳn so với tỉ lệ thay thế 2100 em bé chào đời cho mỗi 1000 người phụ nữ.
Trong khi đó số lượng những người cao tuổi được hưởng hưu bổng lại đang trên đà gia tăng. Tất cả những người còn sống nằm trong nhóm “Baby Boombers” – một thế hệ em bé ồ ạt ra đời ở Mỹ từ 1946 đến 1964 - đều sẽ qua tuổi 65 đến năm 2030 – và 18 phần trăm dân số Mỹ ít nhất sẽ ở độ tuổi đó , theo dự báo dân số của Trung tâm Nghiên cứu Pew.
“Những xu hướng này, nếu không kiểm soát, sẽ có nghĩa là tăng trưởng kinh tế thấp hơn và cơ sở hỗ trợ cho một nhóm lớn những người về hưu bị thu nhỏ,” bài xã luận của báo The Washington Post viết.
Kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa, một nhà quan sát tại California, nhận định với VOA Việt ngữ rằng hai yếu tố chính ảnh hưởng đến tỉ lệ sinh thấp ở Mỹ là cuộc Đại Suy thoái kinh tế vào cuối những năm 2000 và đầu những năm 2010, và sự thay đổi trong lối sống của thế hệ trẻ hơn.
Ông nói:
“Giới trẻ thế hệ Z, tức là sinh năm 2000 trở về sau, lập gia đình trễ và học hành cũng ít hơn vì món nợ tiền học phí quá lớn, thành ra cái đó cũng sẽ ảnh hưỡng về lâu về dài, trong khi tuổi thọ kéo dài cũng ảnh hưởng tới quỹ hưu bổng. Bây giờ nó đã hụt chừng 24 ngàn tỉ đôla. Nếu mà tuổi thọ trung bình thêm được một năm thì tức là thêm ngàn tỉ nữa. Cái đó cũng là vấn đề nguy hiểm cho nước Mỹ nữa.”
Di dân có thể giúp bù đắp vào lượng dân số sụt giảm, nhưng dự báo của Cục Điều tra Dân số cho thấy việc di cư sang Mỹ có xu hướng giảm, đề ra thêm một lo ngại nữa về tương lai dân số
Số lượng di dân xuống mức thấp nhất một thập niên trong khoảng thời gian giữa năm 2018 và 2019, theo ước tính. Trong thời gian này, ước tính 595.000 người nhập cư vào Mỹ, giảm đáng kể so với 1.047.000 người di cư sang Mỹ trong giai đoạn 2015-2016.
Kể từ năm 2010, di dân quốc tế đã thêm khoảng 7,9 triệu người vào dân số của Mỹ, mặc dù mức này đã giảm dần kể từ năm 2016.
Sự sụt giảm này diễn ra cùng lúc chính quyền của Tổng thống Donald Trump thắt chặt chính sách nhập cư và hạn chế di dân vào Mỹ, cả bất hợp pháp lẫn hợp pháp.
“Tôi cho rằng sau cuộc điều tra dân số chính quyền của ông Trump phải nghiên cứu lại [chính sách] này,” kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa nói, dù ông lưu ý rằng chính sách hiện thời có khía cạnh tích cực là chú trọng vào trình độ và kĩ năng thay vì số lượng di dân nhận vào.
Một số giải pháp được đề xuất cho tình trạng sút giảm dân số bao gồm thúc đẩy tỉ lệ sinh sản bằng cách tăng đãi ngộ cho những người làm cha mẹ như cho nghỉ phép sinh sản có trả lương và hỗ trợ chu cấp tiền nuôi dưỡng con cái. Gia tăng nhập cư được xem là biện pháp dễ thực hiện hơn.
Nhưng sự sụt giảm này đang khơi lên lo ngại về tác động tiềm năng đối với nền kinh tế của Mỹ.
“Sự sụt giảm tăng trưởng dân số gần đây không nhất thiết là không thể đảo ngược được,” bài xã luận của báo The Washington Post nói. “Nhưng việc khởi đầu một cuộc sống mới ở Mỹ dường như kém hấp dẫn hơn, đối với những người cha mẹ tiềm năng đã sinh sống ở đây và những di dân tiềm năng đến đây từ nước ngoài, là lời cảnh báo mà Mỹ không tài nào phớt lờ được.”