Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov ngày 25/7 sang thăm Cộng hòa Congo, chặng thứ nhì của chuyến công du châu Phi nhằm tăng cường mối quan hệ của Moscow với lục địa không chịu cùng phương Tây lên án và chế tài cuộc xâm lược của Nga tại Ukraine.
Các nước châu Phi, vốn có mối quan hệ rối ren với phương Tây và Liên Xô cũ, phần lớn đã tránh đứng về phe nào trong cuộc chiến ở Ukraine. Nhiều nước nhập khẩu ngũ cốc và năng lượng ngày càng nhiều của Nga, nhưng họ cũng mua ngũ cốc của Ukraine và hưởng lợi từ các dòng viện trợ và quan hệ thương mại của phương Tây.
Châu Phi cũng đang được phương Tây ‘tán tỉnh’. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron sắp sang thăm Cameroon, Benin và Guinea-Bissau. Đặc phái viên Hoa Kỳ về vùng Sừng châu Phi Mike Hammer đang trên đường đến Ai Cập và Ethiopia.
Ngoại trưởng Nga đã ghé Ai Cập và từ Congo sẽ sang Uganda, sau đó là Ethiopia, nơi các nhà ngoại giao của Liên hiệp châu Phi AU cho biết ông đã mời đại sứ từ một số quốc gia thành viên đến một cuộc họp riêng vào ngày 27/7, khiến các nhà tài trợ phương Tây lo lắng.
Một thư mời từ Đại sứ Nga tại Ethiopia và AU, được gửi tới một số đại sứ châu Phi mà Reuters xem được cho biết mục tiêu của cuộc gặp là làm sâu sắc hơn quan hệ hợp tác giữa Nga và các quốc gia châu Phi.
Hai nhà ngoại giao của AU giấu tên cho biết cuộc gặp được lên kế hoạch trùng với chuyến thăm của ông Hammer, đã gây ra xích mích giữa các nhà tài trợ phương Tây vì nó báo hiệu một sự xoay trục về phía Nga.
Phát ngôn viên của AU và của Bộ Ngoại giao Ethiopia không trả lời yêu cầu bình luận.
Trong một chuyên mục đăng trên các tờ báo ở bốn quốc gia ghé thăm, ông Lavrov đã ca ngợi châu Phi vì đã chống lại cái mà ông gọi là những nỗ lực của phương Tây nhằm áp đặt trật tự thế giới đơn cực.
“Chúng tôi đánh giá cao lập trường cân nhắc của châu Phi đối với tình hình trong và xung quanh Ukraine”, ông viết trong chuyên mục và nói thêm rằng các nước châu Phi đã phải chịu áp lực “chưa từng có” của phương Tây để tham gia các lệnh trừng phạt.
Hành động cân bằng
Tại Cộng hòa Congo, một cựu thuộc địa nhỏ của Pháp sản xuất dầu nằm ở phía bắc nước Cộng hòa Dân chủ Congo lớn hơn nhiều, ông Lavrov đã đến thăm Tổng thống Denis Sassou Nguesso.
Trong một tuyên bố, phát ngôn viên của Ngoại trưởng Lavrov cho biết đây là chuyến thăm đầu tiên của Ngoại trưởng Nga hoặc Ngoại trưởng Liên Xô tới nước này. Bà cho biết mối quan hệ thân thiện có từ thời Liên Xô và 8.000 công dân Congo đã từng học tập ở Nga.
Sau đó, ông Lavrov dự kiến sẽ đến Uganda. Tổng thống Uganda, Yoweri Museveni, là người có lịch sử lâu dài trong việc cân bằng các mối quan hệ bền chặt với các đồng minh phương Tây và các mối quan hệ hữu hảo với Moscow.
Bà Sarah Bireete, người đứng đầu nhóm vận động có trụ sở tại Kampala, Trung tâm Quản trị Hiến pháp, cho biết ông Museveni, người đã nắm quyền 36 năm, ngày càng quan tâm đến Nga vì Moscow không chất vấn thành tích của chính phủ của ông.
“Uganda có liên minh mạnh mẽ với phương Tây nhưng họ đang bắt đầu nghi ngờ về thành tích dân chủ của ông, vì vậy ông Museveni hiện đang quay sang Nga, nơi không truy vấn nhân quyền hoặc thành tích dân chủ của ông”, bà nói.
Con trai của ông Museveni, Muhoozi Kainerugaba, một tướng quân đội được coi là chuẩn bị kế vị cha mình, đã ca ngợi Nga trên mạng xã hội ngay sau khi Tổng thống Vladimir Putin ra lệnh đưa lực lượng vào Ukraine ngày 24 tháng 2.
“Phần lớn nhân loại (không phải là người da trắng) ủng hộ lập trường của Nga ở Ukraine. Putin hoàn toàn đúng,” ông viết.
Đài truyền hình nhà nước của Uganda cho biết họ sẽ tiếp vận tin tức từ kênh RT do nhà nước Nga tài trợ hai lần một ngày theo một biên bản ghi nhớ mới được ký với Moscow.
Uganda nằm trong số một số quốc gia ở Đông Phi đang bị thiếu lương thực do đợt hạn hán tồi tệ nhất trong khu vực trong 40 năm, cộng với lạm phát tăng cao do cuộc khủng hoảng ở Ukraine gây ra.
Các cường quốc phương Tây quy trách nhiệm cho Nga gây ra cuộc khủng hoảng này và tuần trước Hoa Kỳ đã công bố một gói 1,3 tỷ đô la để giúp giải quyết nạn đói trong khu vực. Nga đổ lỗi các lệnh trừng phạt của phương Tây gây khó khăn cho việc cung cấp ngũ cốc.