Bà Rebiya Kadeer, người đứng đầu Đại hội Thế giới người Uighur còn được gọi là người “Mẹ của Quốc gia Uighur” đã sống lưu vong tại Hoa Kỳ kể từ khi bà được phóng thích từ một nhà tù Trung Quốc vào năm 2005. Bà đã cùng với hơn 100 đại biểu của nhóm sắc tộc này từ trên 20 quốc gia, trong đó có Hoa Kỳ, Đức và Australia, để bầu ra một ban lãnh đạo mới và thảo luận các sách lược giao tiếp với Trung Quốc về vấn đề tự quyết.
Bà Kadeer nói người Uighur đang đứng trước mối đe dọa đối với sự tồn vong của họ vì chính sách đồng hóa có hệ thống của chính phủ Trung Quốc. Bà còn tố cáo nhà cầm quyền Trung Quốc về những vụ giết hại phi pháp, khai thác kinh tế, và hủy hoại các giá trị của người Uighur.
Nhà lãnh đạo 63 tuổi này nói cộng đồng quốc tế dường như quan tâm đến việc giao thương với Trung Quốc hơn là quan tâm đến nhân quyền. Nhưng bà nêu ra rằng sự ủng hộ của Nhật Bản qua việc chủ trì đại hội cho thấy một nhận thức ngày càng tăng về vấn đề Uighur. Tại Bắc Kinh, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hồng Lỗi chỉ trích Nhật Bản đã cho phép tổ chức hội nghị.
Ông Hồng Lỗi nói Đại hội Uighur Thế giới là một tổ chức khủng bố, ly khai và tuyệt đối chống phá Trung Quốc. Ông nói Trung Quốc rất bất bình về việc Nhật Bản đã cho phép triệu tập hội nghị của người Uighur.
Nhiều thành viên trong phe đối lập Nhật Bản đã tham gia phiên khai mạc, và bầy tỏ sự ủng hộ cho lý tưởng của người Uighur.
Ông Alim Seytoff, Phó chủ tịch và Giám đốc Hiệp hội Uighur-Mỹ, nói rằng vận mạng chính trị của người Uighur vẫn chưa được giải quyết từ năm 1949, khi Cộng sản Trung Quốc chiếm đóng vùng được gọi là Đông Turkestan. Giới lãnh đạo Cộng sản đặt tên lại cho vùng này là Tân Cương, tức là “vùng đất mới”, và biến nó thành một khu vực tự trị của Trung Quốc.
Ông Seytoff nói sau 6 thập niên, tự trị không phải là một thực tế. Trong khi một số người Uighur đòi độc lập và tự quyết, nhiều người khác thiên về việc thương lượng với Trung Quốc.
Ông Seytoff tỏ ý hy vọng sẽ có một số cải cách chính trị bên trong Trung Quốc, một sự thừa nhân nhân quyền của nhân dân Trung Quốc, của người Uighur, người Tây Tạng, rằng sẽ có một chính phủ ôn hòa hơn mà họ có thể thảo luận về các vấn đề và tìm ra một giải pháp chính trị ôn hòa.
Cuộc họp của người Uighur ở Tokyo trong tuần này cũng huấn luyện các thành viên nâng cao nhận thức về các vấn đề của người Uighur trong các cộng đồng và bầu ra các đại diện mới cho nhóm sắc tộc đang sống lưu vong.
Lãnh tụ Uighur tố cáo TQ về hành động 'đồng hóa có hệ thống'
Bà Kadeer nói người Uighur đang đứng trước mối đe dọa đối với sự tồn vong của họ vì chính sách đồng hóa có hệ thống của Trung Quốc
Các đại diện sống lưu vong người Uighur, một nhóm sắc tộc sống chủ yếu ở tỉnh Tân Cương miền tây Trung Quốc, đang họp tại Nhật Bản trong hội nghị thường niên lần thứ tư. Trong số nhiều chuyện khác, nhóm này sẽ bầu ra các nhà lãnh đạo mới để vận động cho các mối quan tâm của mình. Đại hội Thế giới người Uighur, có cơ sở ở Đức, chống đối điều mà tổ chức này gọi là việc Trung Quốc chiếm đóng đất của họ, và các cuộc họp của nhóm này thường khơi ra những lời chỉ trích từ phía Bắc Kinh. Từ Tokyo, thông tín viên VOA Miguel Quintana gửi về bài tường thuậy sau đây.