Cuộc cách mạng sôi nổi trên đường phố Tunisia và Libya đánh sập những chế độ độc đoán, mở ra kỷ nguyên dân chủ tự do cho cả khu vực là chuyển biến lịch sử mang dấu thời đại. Cả một vùng đất có nền văn minh cổ đặc sắc nay hòa nhập hẳn với nền văn minh hiện đại, nêu cao những giá trị phổ quát thống nhất của toàn nhân loại: độc lập, tự do dân chủ, công bằng và nhân quyền.
Ở Tunisia, cuộc sống xã hội khá cao, gần 4.000 đôla thu nhập/đầu người/năm, đứng hàng thứ tư của 54 nước châu Phi. Tunisia khá giàu về tài nguyên mỏ, dầu và khí, đã sản xuất điện hạt nhân. Kinh tế phát triển cao, tăng 5% đều đặn hơn 10 năm nay, du lịch phát triển mạnh. Nền giáo dục từ tiểu học lên đại học vào loại xuất sắc ở vùng Bắc Phi và Cận Đông. Xã hội vẫn được cho là ổn định.
Vậy mà lòng dân không yên. Sự bất mãn lớn nhất là thành quả của sự phát triển không được chia đều trong xã hội, tầng lớp cầm quyền chiếm đoạt đến 80% thành quả của phát triển, chỉ cho 10 triệu dân hưởng 20 phần trăm còn lại. Báo sinh viên Tunis cho rằng dân chỉ được nhặt “những mảnh bánh mì vụn, bơ thừa, sữa cặn của giới thượng lưu”. Tất cả các công ty lớn đều nằm trong tay những cận thần của Ben Ali. Vợ con Ben Ali sống xa hoa còn hơn thời vua chúa. Họ có máy bay riêng, biệt thự, lâu đài ở Ý, Pháp, có ngân hàng riêng, sòng bạc quốc tế, hãng du lịch riêng, khách sạn 5 sao. Ngay sau khi vợ chồng Ben Ali bỏ chạy, một ban đặc trách thấy trong dinh tổng thống có 3 phòng riêng trên gác với nhiều tủ lớn chứa đầy tiền mặt đôla và Euro, từng gói lớn đựng trong hàng trăm thùng (được truyền hình Pháp TF2 truyền đi ngày 23-1), chưa kể 2 tấn rưỡi vàng ròng, vợ hai của Ben Ali chở theo sang Saudi Arabia.
Căm giận bất công quá đáng, hố sâu giàu nghèo toang hoác, “người ăn không hết, kẻ lần chẳng ra”, sinh viên tốt nghiệp không tìm ra việc làm, tham nhũng tràn lan…là mồi lửa cho cuộc nổi dậy xung thiên của quần chúng khao khát công bằng, nung nấu hận thù.
Các mạng face book, twitter, blog cá nhân truyền đi hình ảnh những chiếc xe ôtô thể thao Porsche, xe limousine, tàu thủy du lịch hiệu Golden, thuyền yatch thể thao loại “de luxe”, những lâu đài, biệt thự ở Pháp, Ý…chỉ ra rằng tất cả là tài sản nhân dân bị bọn bạo chúa hiện đại tước đoạt bằng quyền lực, và cuối cùng chỉ ra bọn chúng là “ những tên nhố nhăng vô học bất tài đã “giàu lên một cách nhục nhã”. Một cuộc truy lùng ráo riết bọn chúng và tài sản ô nhục của chúng đang diễn ra.
Các bài báo của thanh niên, những thông tin trên mạng, trên điện thoại cầm tay đều truyền đi những hình ảnh và bình luận sắc bén, những câu hỏi nảy lửa. Các bạn thanh niên, sinh viên hỏi nhau thế nào là làm giàu chính đáng, thế nào là làm giàu nhục nhã. Tài sản nào là tài sản chính đáng, tài sản thế nào là tài sản ô nhục? Họ có xứng đáng làm chủ những biệt thự, lâu đài, phương tiện xa hoa, sang trọng như thế không? Phải điều tra, thẩm định, công bố những khoản thu nhập, gửi tiền, chuyển tiền, rửa tiền trong các ngân hàng Tunis, Cairo, Paris, Roma, Genève…Chỉ riêng tài sản của 2 triều đình bạo chúa Ben Ali và Hosni Mubarak sơ sơ đã lên đến trên 50 tỷ đôla. Tất cả đều là tài sản công, là mồ hôi nước mắt của lao động Tunisia và bị ăn cắp trong một chế độ cướp ngày. Rồi tất cả bọn họ đều phải trả lời những đống tiền ô nhục, những tài sản ô nhục ấy chúng lấy từ đâu, lúc nào, cách nào? và họ có cho là chính đáng hay không?
Một kẻ cắp lấy trộm một máy computer, móc túi một điện thoại cầm tay hay cướp giật một dây vàng ở cổ một bà già còn bị bắt, bị tù, còn bọn kẻ cướp lấy cắp hàng núi của như thế của xã hội, của nhân dân, sẽ bị đền tội ra sao đây mới là thích đáng, mới là công bằng?
Các bạn trẻ Tunisia và đề xướng, kêu gọi tuổi trẻ, trí thức, nhà kinh doanh hãy xây dựng một xã hội trong sạch, lao động cần cù với kỹ thuật cao, mọi công dân làm giàu bằng chính sức và kỹ năng lao động của mình, làm giàu chính đáng trong nhân phẩm và vinh dự, trong khuôn khổ của luật pháp.
Thế hệ trẻ, thế hệ xuống đường, thông minh tài trí sẽ là thế hệ xây dựng cuộc sống mới tự do, dân chủ, có công bằng và nhân phẩm. Họ biết lật đổ chế độ cũ, xóa bỏ xã hội bất công, đẩy lùi đặc quyền đặc lợi và tham nhũng, tất nhiên họ có đủ nghị lực và trí tuệ để xây dựng một xã hội công bằng, trong sạch và tiên tiến.
* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.