Ông Tô Ân Xô, Trung tướng Chánh Văn phòng kiêm Phát ngôn viên Bộ Công an vừa loan báo: Bộ Công an đã chỉ đạo Cục Quản lý xuất nhập cảnh in thông tin “nơi sinh” vào mục bị chú của hộ chiếu phổ thông do Bộ Công an cấp cho công dân Việt Nam. Đồng thời, Bộ Công an đã đề nghị các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài có chức năng cấp hộ chiếu cho công dân Việt Nam in thông tin “nơi sinh” của công dân vào phần bị chú của hộ chiếu.
Cũng theo ông Xô, Bộ Công an sẽ báo cáo chính phủ, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về việc đưa mục “nơi sinh” vào trường thông tin trong các loại hộ chiếu do Việt Nam cấp cho công dân Việt Nam (1).
Có lẽ chỉ công an Việt Nam mới dám xấc xược với cả đồng bào lẫn đồng liêu đến mức như vậy và có lẽ cũng chỉ công an Việt Nam mới dám tráo trở đến mức như vậy trong việc chuyển trách nhiệm cho chính phủ và Ủy ban Thường vụ (UBTV) Quốc hội!
***
Bộ Công an là cơ quan thiết kế và cấp phát hộ chiếu theo mẫu mới. Hộ chiếu theo mẫu mới không cung cấp thông tin về “nơi sinh” của người sử dụng trong khi trước nay, “nơi sinh” luôn là một trong những yếu tố cấu thành dữ liệu giúp nhận diện cá nhân nên gần như tất cả các quốc gia đều xác định - ghi chú rõ ràng “nơi sinh” của đương sự trên tất cả các loại giấy tờ tùy thân. Ngay cả Việt Nam cũng thế trừ... hộ chiếu theo mẫu mới!
Chưa biết từ 1/7/2022 đến nay Bộ Công an và các cơ quan đại diện Việt Nam ở ngọai quốc được Bộ Công an ủy nhiệm để cấp hộ chiếu cho công dân Việt Nam đang học hành, làm việc, cư trú ở ngoại quốc đã cấp bao nhiêu hộ chiếu theo mẫu mới, chỉ biết hộ chiếu theo mẫu mới đã gây phiền toái cho hàng trăm ngàn người và không ít doanh nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp cung cấp dịch vụ du lịch.
Lúc đầu, chuyện những cá nhân là công dân Việt Nam sử dụng hộ chiếu theo mẫu mới bị Đức từ chối cấp visa nhập cảnh, cũng như lưu ý đượng sự về khả năng họ có thể sẽ bị các cơ quan hữu trách của Đức trên lãnh thổ Đức từ chối đáp ứng các nhu cầu khác về di trú bị Bộ Công an Việt Nam chỉ trích bởi: Mẫu mới của hộ chiếu phổ thông được xây dựng trên cơ sở đúng luật, đúng quy định và đúng quy chuẩn quốc tế” (2).
Giải thích như thế chẳng khác gì gián tiếp chỉ trích Đức không tôn trọng... “quy định và quy chuẩn quốc tế”. Bộ Công an chỉ nín, ngừng biện luận theo kiểu vừa kể sau khi ngoài Đức có thêm, Czech, Phần Lan,... đưa ra những thông báo tương tự. Mới đây, đến lượt Mỹ cho biết, từ 3/10/2022 sẽ không phỏng vấn những người xin visa nhập cảnh Mỹ nếu họ sử dụng hộ chiếu theo mẫu mới mà không có thông tin về “nơi sinh” và người ta chỉ có một cách để tránh rắc rối “bổ sung trang bị chú về nơi sinh trên hộ chiếu” (3).
Sau khi ngưng huyên thuyên về việc hộ chiếu theo mẫu mới...”đúng quy định và đúng quy chuẩn quốc tế”, hồi đầu tháng này, Bộ Công an công bố... “Hướng dẫn thủ tục bổ sung bị chú ‘nơi sinh’ trong hộ chiếu mẫu mới”. Theo đó những công dân không may có hộ chiếu mẫu mới, muốn tránh rắc rối khi ra ngoại quốc, cần... điền tờ khai, đề nghị... “ghi bị chú nơi sinh vào hộ chiếu” và nộp tờ khai này cho cơ quan công an có thẩm quyền để những cơ quan này xem xét, đáp ứng (4).
Cần lưu ý, việc hộ chiếu theo mẫu mới thiếu “nơi sinh” không phải là lỗi của những công dân Việt Nam có nhu cầu sử dụng hộ chiếu. Đó là lỗi của Bộ Công an Việt Nam nhưng cơ quan này không thèm xin lỗi vì “sáng kiến” bỏ “nơi sinh” gây ra đủ loại phiền toái cho cả công dân lẫn doanh giới. Thông báo về... “Hướng dẫn thủ tục bổ sung bị chú ‘nơi sinh’ trong hộ chiếu mẫu mới” cho thấy sự xấc xược của... công an nhân dân đối với cả đồng bào lẫn đồng liêu – các viên chức ngoại giao bị vạ lây vì “sáng kiến” vừa đề cập.
Giờ - khi quyết định sẽ in “nơi sinh” vào mục “bị chú” của hộ chiếu theo mẫu mới, Bộ Công an cũng hành xử xấc xược y hệt như vậy. Chuyện Bộ Công an quyết định sẽ chủ động dùng trang “bị chú” để in “nơi sinh” trên hộ chiếu, công dân không cần xin nữa, đã được loan báo như một thứ... “ân huệ”! Nếu sống ở ngoại quốc, hoặc từng sống ở ngoại quốc, hoặc có việc nên từng phải qua lại với các cơ quan công quyền ở ngoại quốc, hẳn quí vị không lạ gì với chuyện những cơ quan công quyền ngoại quốc thường xuyên xin lỗi vì có thể hoạt động công vụ của họ khiến quí vị cảm thấy không thoải mái, đặc biệt là nếu sự thay đổi nào đó có thể sẽ gây ra sự bất tiện đối với những người có nhu cầu về các loại dịch vụ công mà những cơ quan công quyền này chịu trách nhiệm cung cấp.
***
Hạ tuần tháng 5 năm 2019, trước Quốc hội Cộng hòa XHCN Việt Nam khóa 14 (nhiệm kỳ 2016 – 2021), ông Tô Lâm, Ủy viên Bộ Chính trị kiêm Đại biểu Quốc hội khóa 14, kiêm Bộ trưởng Công an, chính thức giới thiệu Dự luật về Xuất nhập cảnh (XNC) do Bộ Công an soạn thảo. Theo đó, Bộ Công an sẽ phát hành hộ chiếu mẫu mới với hai loại để công dân lựa chọn, loại có chip điện tử hoặc không. Sở dĩ có hộ chiếu mang chip điện tử vì đó là... “xu hướng tất yếu trong cuộc cách mạng công nghệ 4.0 hiện nay” (5).
Nói cách khác, ông Tô Lâm chính là người phê duyệt và trực tiếp chỉ đạo việc thay đổi mẫu hộ chiếu cho phù hợp với xu thế của “cuộc cách mạng công nghệ 4.0”. Hơn ba năm sau – tháng 7 năm 2022 – thời điểm Bộ Công an bắt đầu phát hành mẫu hộ chiếu mới, ông Tô Lâm thất bại trong việc giúp hộ chiếu của Cộng hòa XHCN Việt Nam thỏa mãn “xu hướng tất yếu của cuộc cách mạng công nghệ 4.0” – chẳng công dân nào của Việt Nam có thể có loại hộ chiếu mang chip điện tử vì Bộ Công an chưa đáp ứng được.
Tuy mẫu hộ chiếu mới được Bộ Công an quảng cáo là... có nhiều cải tiến, góp phần khẳng định và quảng bá những hình ảnh Việt Nam ra thế giới, thể hiện được truyền thống, lịch sử, địa lý, văn hóa Việt Nam (6)... nhưng những cải tiến đó không được thiên hạ chấp nhận. Chuyện thiên hạ từ chối hộ chiếu Việt Nam theo mẫu mới chắc chắn ảnh hưởng đến việc “khẳng định và quảng bá những hình ảnh Việt Nam ra thế giới” cũng như làm méo mó “truyền thống, lịch sử, địa lý, văn hóa Việt Nam”. Ai chịu trách nhiệm?
Ai chịu trách nhiệm khi hộ chiếu theo mẫu mới không đạt được mục tiêu đã vạch ra, đã quảng bá rầm rộ? Ai chịu trách nhiệm về những thiệt hại hữu hình do chủ động thiết kế - in ấn hộ chiếu không có “nơi sinh” giờ phải bổ sung “bị chú”, cũng như tốn kém mà cá nhân công dân, doanh nghiệp phải gánh chịu do hộ chiếu mẫu mới tạo ra, chưa kể những thiệt hại vô hình, khó mà đo đếm về uy tín, về niềm tin vào hệ thống công quyền? Tuy chỉ đạo soạn thảo Dự luật về Xuất nhập cảnh, trực tiếp trình và bảo vệ dự luật này trước Quốc hội và dự luật đã trở thành Luật Xuất nhập cảnh, tuy ngày 29/6/2021, trực tiếp ký – ban hành Thông tư số 73/2021/TT-BCA “Quy định về mẫu hộ chiếu, giấy thông hành và các biểu mẫu có liên quan” (7) nhưng ông Tô Lâm không nhận trách nhiệm...
Ông Tô Ân Xô, Trung tướng Chánh Văn phòng kiêm Phát ngôn viên Bộ Công an kiêm Trợ lý Bộ trưởng Công an vừa công khai dùng động tác “báo cáo” đá trái bóng trách nhiệm sang cho chính phủ và UBTV Quốc hội để… ban hành Nghị quyết về việc đưa mục “nơi sinh” vào trường thông tin trong các loại hộ chiếu do Việt Nam cấp cho công dân Việt Nam. Nếu Bộ Công an không đủ tự tin về thế và lực trên hệ thống chính trị, hệ thống công quyền Việt Nam, Bộ Công an có dám công khai tráo trở như vậy không?
***
Trụ sở nào của công an Việt Nam cũng kẻ vẽ “Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng Công an nhân dân” rồi đặt ở nơi trang trọng nhất, thậm chí năm 2018 còn xây dựng... “Khu lưu niệm Sáu điều Bác Hồ dạy lực lượng Công an nhân dân” ở Bắc Giang (8).
Trong “sáu điều” mà CAND thường xuyên tuyên bố sẽ... “học tập và làm theo” có “Đối với nhân dân, phải kính trọng, lễ phép” và “Đối với địch, phải cương quyết, khôn khéo”. Có rất nhiều ví dụ cho thấy CAND không “kính trọng, lễ phép” với dân.
Cách hành xử trong trường hợp hộ chiếu theo mẫu mới là ví dụ mới nhất. Không những không “kính trọng, lễ phép” với dân, CAND còn “đối với dân” như... “đối với địch”, vừa “cương quyết” - không thèm nhận lỗi, xin lỗi, vừa “khôn khéo” - chuyển hóa trách nhiệm cho chính phủ, quốc hội. Vì sao lại thế? Cứ ngẫm sẽ thấy, từ khi CAND công khai tuyên thệ “còn đảng, còn mình”, gắn sự tồn vong của đảng với sự tồn tại của CAND, CAND đã trở thành thực thể mà đảng, nhà nước, quốc hội, chính phủ buộc phải xem như... ngoại lệ!
Chú thích
(2) https://zingnews.vn/cuc-xuat-nhap-canh-ho-chieu-moi-cua-viet-nam-dung-chuan-quoc-te-post1339817.html
(3) https://www.voatiengviet.com/a/6743604.html
(8) http://baotangcand.vn/khu-luu-niem-sau-dieu-bac-ho-day-cong-an-nhan-dan.htm