Thính giả Võ Ngọc Dũng, Việt Nam, hỏi:
“Kính thưa Bác sĩ,
Hiện nay giới trẻ ở Việt Nam sử dụng vape, hay còn gọi là thuốc lá điện tử, để giúp cai nghiện, như vậy có hại gì không?
Cám ơn Bác sĩ"
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Your browser doesn’t support HTML5
Hỏi đáp Y học: Điếu thuốc điện tử
Điếu thuốc điện tử (Electronic cigarette hay E-cigarette)
Thuốc lá (tobacco) đã đi vào văn hóa Việt Nam hiện đại. Văn học của chúng ta trong mấy chục năm gần đây nhắc nhiều đến thuốc lá. Ở Mỹ, mấy chục năm nay, thuốc lá bị tấn công mãnh liệt. Quảng cáo thuốc lá bị giới hạn nặng. Ngoài việc di hại cho người hút, cho những người không hút và không muốn hút phải bắt buộc chia sẻ, hít chung khói thuốc với người hút thuốc. Trong những người bị hút thuốc bất đắc dĩ này, đáng kể nhất là trẻ em.
Người hút thuốc lá cho biết họ cảm thấy thoải mái (relaxation), thần kinh bớt căng thẳng (relief of tension) lúc hút thuốc. Ðó là chất nicotine, là chất chứa trong khói thuốc. Chất này được hấp thụ vào cơ thể qua màng nhầy của miệng, mũi và nhất là qua phổi. Nicotine kích thích hệ thần kinh, làm con người tỉnh táo hoặc ở liều cao hơn thì gây những triệu chứng ngộ độc như chóng mặt, ói mửa, nặng hơn thì run rẩy (tremor), làm kinh (convulsions), nặng hơn nữa thì chết người. Ðương nhiên những trường hợp này là do chất nicotine liều cao chứ không ai hút nhiều thuốc lá đến mức làm kinh phong hoặc chết ngay. Thuốc lá còn có một số chất độc nữa, đáng kể hơn hết là carbon monoxide (CO). Chất này là một loại khí (gas) đi vào máu kết hợp với hemoglobin là chất phụ trách chuyên chở oxy trong máu. Do sự kết hợp này, máu không còn chuyên chở oxy một cách bình thường nữa và người hút thuốc ở trong trạng thái thiếu dưỡng khí kinh niên, như dễ mệt, làm việc nhiều dễ bị khó thở. Lúc bà mẹ mang bầu hút thuốc lá chất nicotine và carbon monoxide làm bào thai trở thành một dân ghiền thuốc lá bất đắc dĩ, bị thiếu dưỡng khí (oxygen) kinh niên. Các bé này dễ bị chết lúc sinh, thường nhỏ con hơn các trẻ khác và sinh sớm (preterm delivery) cũng thường xảy ra hơn những bà mẹ không hút thuốc. Dù người phụ nữ có bầu hút thuốc tích cực hay hít khói vào phổi do ông chồng mình hút thuốc, trong cả hai trường hợp bào thai trong bụng đều bị ảnh hưởng bởi chất độc trong khói thuốc.
Sau khi em bé ra đời, sức khoẻ em bé cũng bị ảnh hưởng bởi khói thuốc lá cũng những người khác trong gia đình. Trẻ con nhiễm thuốc lá dễ bị chết đột ngột không lý do (sudden infant death syndrome) trong mấy tháng đầu đời. Các trẻ này dễ bị sưng phổi, sưng cuống phổi (pneumonia, bronchitis) hơn các trẻ em cha mẹ không hút thuốc. Các trẻ này cũng dễ bị khò khè hơn (wheezing), dễ bị đau tai (viêm tai giữa, otitis media) hơn. Ngoài ra một số nghiên cứu ở Mỹ và Tân Tây Lan (New Zealand) cho thấy nếu người mẹ hút thuốc trong lúc có bầu cũng như sau khi sinh, những đứa con dễ gặp vấn đề tập tính (behavior problem) như trẻ khó dạy, phá phách (disruptive behavior).
Điếu thuốc điện tử "electronic cigarette" (e-cigarette) là một phương pháp cung cấp nicotine vào phổi người hút mà không cần đến thuốc lá và đốt thuốc lá [Electronic Nicotine Delivery Systems (ENDS)]. E-cigarette gồm một ống chứa (nicotine cartridge) một hợp chất (e-liquid) gồm nicotine, propylene alcohol và glycerine, có thêm chất tạo nên mùi thơm cho quyến rũ thêm. Một bộ phận làm nóng chạy bằng pin kèm theo trong "điếu thuốc" làm cho e-liquid bốc hơi, hơi này gọi là vapor trong tiếng Anh, từ đó "vaping" có nghĩa hút e-cigarette hay personal vaporizer [VP].
Một số người cho rằng e-cigarette giúp cho người nghiện hút thuốc lá tránh được các chất độc thải ra từ điếu thuốc thật (như carbon monoxide [CO]; khói thuốc lá chứa hàng ngàn chất độc, có thể gây ung thư), và đồng thời giúp người hút cai thuốc lá dễ dàng hơn. Hiện nay cơ quan kiểm soát thuốc và thực phẩm Mỹ FDA chưa có hướng dẫn về kiểm soát (regulate) e-cigarette, nhưng một số cơ quan dân sự như Hàn Lâm Viện Nhi Khoa Hoa Kỳ (AAP) đang cảnh cáo mạnh mẽ về việc dùng e-cigarette và đề nghị những biện pháp an toàn để trẻ con không tiếp xúc với nicotine trong bình chứa của e-cigarette cũng như giới hạn bán e-cigarette cho người dưới 21 tuổi.
Những điểm sau đây làm người ta lo lắng về e-cigarette:
● Từ năm 2004, lúc nó được tung ra thị trường, hàng triệu người đã từng vaping.
● Chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh e-cigarette có ích để người nghiện thuốc lá cai thuốc. Ngược lại, có vẻ như e-cigarette làm người ta xài nicotine lâu hơn và người trẻ sau khi dùng e-cigarette một thời gian sẽ chuyển qua hút thuốc lá thật nhiều hơn.
● Vapor không có phần đông những chất độc trong khói thuốc. Tuy nhiên nicotine là một chất gây nghiện, và tuỳ theo hiệu, vapor có thể chứa một số chất độc như formaldehyde hay các kim loại nặng, mặc dù ở mức độ rất thấp. Có thể nói e-cigarette ít nguy hiểm hơn thuốc lá, nhưng có nhiều vấn đề hơn những hình thức cung cấp nicotine khác để cai thuốc lá như kẹo nhai có chứa nicotine (Nicorette Gum or lozenge). AAP đang đề nghị những quy định cấm dùng e-cigarette ở những nơi hiện cấm hút thuốc lá (100% smoke free venues).
● Tuổi thanh niên dễ bắt chước, dễ bị ảnh hưởng bởi các quảng cáo e-cigarette càng ngày càng gia tăng nhất là những nơi tụ họp thể thao đông người.
● Một số đáng kể sẽ chuyển từ e-cigarette qua thuốc lá thật. Một số nhỏ có thể dùng e-cigarette để hút cần sa (cannabis) và những thuốc tác dụng trên thần kinh (psychoactive drugs, như cocaine, amphetamine).
● Ống chứa nicotine (cartridge) nếu chẳng may vào tay các trẻ em nhỏ 1-2 tuổi có thể gây ngộ độc nặng, thậm chí chết người. Ví dụ trong năm 2014, có trên 3.000 cú điện thoại gọi vào Poison Centers ở Mỹ về trẻ phơi nhiễm với nicotine, và một trẻ em chết. Chừng 1/2 muỗng cà phê dung dịch nicotine có thể giết chết một em bé mới biết đi (toddler). Do đó cần có luật để bắt buộc dùng những bình chứa có lượng nicotine bị giới hạn và được"child proof" để trẻ nhỏ không mở được.
● Nicotine tác dụng trên hệ thần kinh đang phát triển của trẻ em và thanh thiếu niên hơn là ở người trưởng thành, cho nên, nicotine trong các e-cigarette là một đe doạ cho sự phát triển bình thường của trí óc cũng như tâm tính của lứa tuổi này. Người dùng e-cigarette có thể lở miệng, ho, tim đập nhanh, tức ngực, đau ngực, áp huyết lên cao, ói mửa. Về tác dụng lâu dài của e-cigarette trên sức khoẻ, hiện nay chưa có khảo cứu đem lại câu trả lời dứt khoát.
Tóm lại, dùng e-cigarette là dùng nicotine, một chất có thể gây khoái cảm, cảm giác khoẻ khoắn, nhất là làm cho bớt buồn ngủ khi uống rượu, nhưng cũng là một chất độc nếu quá liều (tương ứng với trọng lượng cơ thể) và gây ghiền thuốc. E-cigarette có lẽ ít hại hơn thuốc lá nhiều. Phần lớn lo ngại về e-cigarette liên hệ đến vấn đề an toàn, nêu gương xấu, đối với trẻ em và thanh thiếu niên, do ngộ độc có thể xảy ra ở các em bé và tác dụng xấu của nicotine trên bộ óc đang thời kỳ phát triển.
Chúc quý vị thính giả may mắn.
Tham khảo/References:
1) The American Academy of Pediatrics Issues Sweeping Recommendations on Tobacco and E-Cigarettes - See more at: https://www.aap.org/en-us/about-the-aap/aap-press-room/pages/Tobacco-and-E-Cigarettes.aspx#sthash.8OElg5T3.dpuf
2) AAP: E-cigarettes http://www2.aap.org/richmondcenter/pdfs/ecigarette_handout.pdf
3) https://en.wikipedia.org/wiki/Electronic_cigarette
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
--------------------------------------
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi đáp Y học này.
Quý vị có thể nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Qúy vị muốn được giải đáp các thắc mắc về những vấn đề y học thường thức, xin gọi đến số (202) 205-7890, hoặc E-mail đến địa chỉ <vietnamese@voanews.com> để sắp xếp hẹn trả lời cho buổi phát thanh kế tiếp.
Các bác sĩ của chuyên mục Hỏi đáp Y học Trực tiếp của đài VOA sẽ cố gắng giải đáp các thắc mắc về y học của qúy vị.