Gần 70 năm, một giới tuyến mường tượng chạy dọc eo biển Đài Loan giữa Đài Loan và Trung Quốc đã giúp giữ hòa bình, nhưng ‘đường trung tuyến’ này ngày càng trở nên vô nghĩa trong lúc hải quân hiện đại hóa của Trung Quốc khẳng định sức mạnh của mình.
Trung Quốc chưa bao giờ chính thức công nhận lằn ranh mà một tướng Mỹ vạch ra hồi năm 1954 lúc cao điểm của sự thù địch trong Chiến tranh Lạnh giữa Trung Quốc Cộng sản với Đài Loan do Hoa Kỳ hậu thuẫn, mặc dù Quân đội Giải phóng Nhân dân nhìn chung tôn trọng lằn ranh này.
Hiện Đài Loan sẵn sàng ứng phó với việc các tàu chiến từ lực lượng hải quân lớn hơn nhiều của Trung Quốc thường xuyên vượt qua giới tuyến này như một phần của các bước mà Bắc Kinh đã thực hiện để phản đối chuyến thăm Đài Bắc đầu tháng này của Chủ tịch Hạ viện Hoa Kỳ Nancy Pelosi.
“Họ muốn gia tăng sức ép lên chúng tôi với mục tiêu cuối cùng là chúng tôi từ bỏ đường trung tuyến”, một quan chức Đài Loan am hiểu về kế hoạch an ninh trong khu vực, nói.
“Họ muốn biến điều đó thành sự thật”, quan chức giấu tên cho biết vì tính nhạy cảm của vấn đề.
Một số quan chức Đài Loan nói Đài Loan “không thể” từ bỏ khái niệm vùng đệm mà giới tuyến này thể hiện.
Bộ trưởng Ngoại giao Ngô Chiêu Nhiếp đã nói trong một cuộc họp báo trong tháng này rằng sự thay đổi nguyên trạng là không thể chấp nhận.
“Chúng ta cần chung tay với các đối tác có chung chí hướng để đảm bảo rằng đường trung tuyến vẫn ở đó, để bảo vệ hòa bình và ổn định xuyên eo biển Đài Loan”, ông Ngô nói.
Các quan chức và các nhà phân tích an ninh khác cảnh báo rằng Đài Loan sẽ khó vệ bảo đường ranh này mà không làm tăng nguy cơ leo thang nguy hiểm.
Mở rộng sức mạnh
Nguồn tin ẩn danh vừa kể cho hay Đài Loan sẽ phải phản ứng quân sự nếu các lực lượng Trung Quốc tiến vào vùng lãnh hải 12 hải lý của mình, nhưng ngoài điều đó, không có kế hoạch ngay lập tức trao cho quân đội hoặc lực lượng tuần duyên nhiều quyền hơn để đáp trả.
Tổng thống Thái Anh Văn đã nhiều lần tuyên bố Đài Loan sẽ không khiêu khích cũng như không leo thang xung đột.
Vấn đề là liệu sự hỗ trợ của quốc tế dành cho Đài Loan có đủ để ngăn cản Trung Quốc tuần tra một trong những tuyến đường vận chuyển nhộn nhịp nhất thế giới nằm bên phía Đài Loan hay không, hay liệu các bạn bè của Đài Loan có giúp duy trì đường ranh này hay không.
Tàu Mỹ và hải quân các nước phương Tây khác đi qua eo biển để nhấn mạnh điều mà họ duy trì là vị thế quốc tế của nó, chứ không phải để thực thi nghiêm ngặt giới tuyến trong mường tượng vốn không có giá trị pháp lý.
Eo biển Đài Loan rộng khoảng 180 km và tại nơi hẹp nhất, đường trung tuyến cách vùng biển của Đài Loan khoảng 40 km.
Các quan chức Đài Loan cảnh báo, sự hiện diện của hải quân Trung Quốc được thiết lập gần với lãnh hải của Đài Loan sẽ kéo giãn quân đội của Đài Loan và làm cho bất kỳ cuộc phong tỏa hoặc xâm lược nào của Trung Quốc sẽ trở nên dễ dàng hơn nhiều.
Cuối cùng, một đường trung tuyến thừa cũng sẽ mở ra thách thức hơn nữa đối với sự thống trị lâu đời của Hoa Kỳ đối với các vùng biển gần của Trung Quốc - cái gọi là chuỗi đảo đầu tiên - và giúp Trung Quốc mở rộng sức mạnh của mình vào Thái Bình Dương.
Đường trung tuyến không có vật thể nào đánh dấu nó. Trong nhiều năm, Trung Quốc đã ngầm thừa nhận điều đó nhưng vào năm 2020, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao tuyên bố nó “không tồn tại.” Điều đó đã được Bộ Quốc phòng và Hội đồng Các vấn đề Đài Loan của Trung Quốc lặp lại.
Trong những ngày gần đây, các tàu khu trục và khinh hạm của hai bên đã chơi trò mèo vờn chuột, với việc các tàu Trung Quốc cố gắng cơ động xung quanh các tàu tuần tra của Đài Loan để vượt qua đường ranh.
Các máy bay chiến đấu của Trung Quốc cũng đã vượt qua đường ranh trong tháng này, mặc dù chỉ đi qua một quãng ngắn, điều mà lực lượng không quân Trung Quốc hiếm khi làm trong quá khứ.
Bộ Quốc phòng Trung Quốc không trả lời yêu cầu bình luận.
Ông Chieh Chung, một nhà phân tích an ninh từ cơ quan nghiên cứu Sáng hội Chính sách Quốc gia ở Đài Bắc, cho biết việc “lật đổ” sự đồng thuận về đường trung tuyến đã làm tăng nguy cơ xung đột ngẫu nhiên.
Ông Chieh nói nên xem lại các quy tắc tham gia của lực lượng tuần duyên và quân đội Đài Loan để trao cho họ nhiều quyền hạn và sự bảo vệ hợp pháp hơn trong việc đối phó với những thách thức ngày càng phức tạp từ các lực lượng Trung Quốc.
Trong vòng vài tuần tới, các tàu chiến của Hoa Kỳ dự kiến sẽ đi qua Eo biển Đài Loan, nhấn mạnh những gì họ coi là tình trạng của nó như một tuyến đường thủy quốc tế, trước sự khó chịu không thể tránh khỏi của Trung Quốc, nước tuyên bố chủ quyền và các quyền khác đối với eo biển này.
Nhưng các tàu của Mỹ được cho là sẽ không thách thức các tàu Trung Quốc ở hai bên đường trung tuyến.
Ba quan chức Hoa Kỳ, phát biểu với điều kiện giấu tên, nói rằng việc Trung Quốc đi qua đường trung tuyến có rất ít tầm quan trọng về mặt chiến thuật.
Họ nói rằng Hoa Kỳ không cần phải duy trì hiện trạng của đường này hoặc đẩy lùi các động thái của Trung Quốc.
Ông Christopher Twomey, một học giả tại Trường Hậu đại học Hải quân Hoa Kỳ ở California, nói ông tin rằng Hải quân Hoa Kỳ coi đường này là một “một tạo tác chính trị” hơn là một đường pháp lý.
Phát biểu với tư cách cá nhân, ông Twomey cho rằng không nên phóng đại những mối nguy hiểm và nên tiếp tục công nhận và sử dụng eo biển này như một tuyến đường thủy quốc tế. Ông mô tả các hoạt động của Trung Quốc là “tuyên bố chính trị.”
“Sự hiện diện của Trung Quốc ở bất cứ bên nào của các giới tuyến tùy ý trong khu vực đó không có khả năng dẫn đến bất kỳ phản ứng tác chiến nào,” ông Twomey nói.