Đầu tháng trước, mục này bàn về vụ Công ty Dominion kiện đài Fox News, đã viết rằng, “Có thể đoán trước, sau phiên tòa bên thua sẽ kháng án, kết quả ở tòa phúc thẩm cũng sẽ bị kháng án, sau cùng sẽ đưa vụ kiện lên Tối cao Pháp viện.”
Câu “tiên đoán” trên trật lấc: Không có phiên tòa nào xử cả. Công ty Fox News đã thỏa hiệp, bồi thường cho Dominion $787.5 triệu đô la. Đây là số tiền bồi thường lớn nhất trong lịch sử phạt một cơ sở truyền thông vì loan tin sai lạc. Ký giả Philip Bump trên báo The Washington Post đã tính thử: Nếu mỗi nửa phút quảng cáo trên đài Fox phải trả $76,000 thì cần 10,362 lần quảng cáo mới thâu đủ $787,500,000 đô la! Nếu đếm số tiền đó, dùng toàn giấy $1 thì thể tích đống giấy bạc này lớn bằng số thép dùng trong Tháp Eiffel ở Paris!
Nếu quý vị không theo dõi vụ kiện này thì xin tóm tắt nguyên ủy như sau: Cuối năm 2020 đến năm 2021, nhiều người lên đài Fox nói rằng Tổng thống Donald Trump mới là người đắc cử năm 2020; kết quả cuộc bầu cử cho Tổng thống Joe Biden thắng là vì gian lận khi kiểm phiếu. Thủ phạm chính trong vụ gian lận này là công ty Dominion, họ biến phiếu bầu cho ông Trump thành cho ông Biden qua các máy computer cùng với phần mềm (software) để đếm phiếu.
Trong thời gian trên, đài Fox đã cho phỏng vấn hai luật sư của Tổng thống Trump, ông Rudy Giuliani và bà Sidney Powell, họ tố cáo công ty Dominion đã “tráo phiếu.” Các nhà bình luận nổi tiếng của đài như Maria Bartiromo, Lou Dobbs, Jeanine Pirro, Sean Hannity và Tucker Carlson đã phụ họa nói theo hai vị luật sư, đều kết tội công ty Dominion. Cho nên nhiều khán giả đài Fox tin rằng chính ông Donald Trump mới là người thắng cử năm 2020.
Ở nước Mỹ, đi kiện một tờ báo hay một đài radio, truyền hình rất khó thành công. Vì Tu chính án hiến pháp số 1 bảo vệ quyền tự do báo chí. Án lệ “Times Co. v. Sullivan” năm 1964 cho phép báo chí loan tin sai mà không phạm tội phỉ báng, trừ khi nguyên đơn chứng minh rằng tờ báo đã có “dụng ý xấu,” nghĩa là biết tin sai lạc mà vẫn đăng; hoặc đã “làm liều,” không điều tra coi tin tức đó đúng hay sai.
Dominion đã trưng ra các bằng chứng cho thấy những người lãnh đạo và các nhà bình luận đài Fox email cho nhau nói rằng họ không tin ông Trump đã thắng. Nhưng họ lại sợ rằng nếu nói sự thực đó thì những khán giả ủng hộ ông sẽ bỏ đài Fox mà chuyển qua coi Newsmax và One America News, vì hai đài này vẫn tiếp tục xác nhận ông Trump đắc cử năm 2020.
Trước ngày tòa thượng thẩm Delaware tại Wilmington xử án, Thẩm phán Eric M. Davis đã xác nhận đài Fox đã “phỉ báng,” nói những điều về Dominion không đúng sự thật, sau khi nghe luật sư của hai bên điều trần. Ông chỉ còn chờ bồi thẩm đoàn quyết định Fox có ác ý hay làm liều khi loan tin sai hay không. Nhưng khi bồi thẩm đoàn tề tựu lúc 4 giờ chiều, họ được miễn nhiệm vì Fox đã thỏa thuận bồi thường Dominion.
Tại sao Fox chịu trả hơn ba phần tư tỷ đô la; và tại sao Dominion chấp nhận?
Vì cả hai bên đều thấy những rủi ro nếu cứ tiếp tục ra hầu tòa, một vụ xử có thể kéo dài hàng năm.
Đối với đài Fox, thì họ thấy nhiều phần thua hơn là thắng. Nếu ra tòa, luật sư của Fox có thể biện hộ rằng đài chỉ loan báo và lập lại những điều mà các luật sư và Tổng thống Trump đã nói. Đó là công việc bình thường của báo chí. Các luật sư sẽ trình với quan tòa và bồi thẩm đoàn rằng đài Fox tin rằng Tổng thống Trump và các luật sư sẽ đưa ra các bằng cớ chắc chắn, vì họ đều quả quyết với đài như vậy.
Fox News có thể tiếp tục ra tòa với những lý luận trên, rồi chờ bồi thẩm đoàn quyết định. Nhưng mối rủi ro lớn quá, mà dù kết quả thế nào thì những người lãnh đạo công ty và các nhà bình luận cũng sẽ bị gọi ra làm nhân chứng, một hay nhiều lần. Họ sẽ bị gặn hỏi “Tại sao biết kết quả cuộc bỏ phiếu là đúng mà vẫn nói là sai?” Họ sẽ phải trình bày những chuyện nội bộ làm mất danh dự chung cũng như uy tín mỗi cá nhân. Cho nên, tốt nhất là nên tránh.
Công ty Dominion cũng thấy rủi ro nếu phải theo đuổi vụ kiện rất tốn kém mà không biết chắc sẽ được bồi thường bao nhiêu. Họ đòi $1.6 tỷ đô la, nhưng làm sao chứng minh được sự thiệt hại lớn đến như vậy? Các luật sư của Fox có thể liên tiếp kháng án, tìm cách kéo dài vụ kiện, mà không biết cuối cùng nếu thắng kiện sẽ được bồi thường bao nhiêu!
Có thể nói Fox News phải trả $787.5 triệu đô la cho Dominion nhưng đã thắng lớn! Quan trọng nhất là Fox vẫn bảo vệ được số khán giả trung thành của họ, dù có mất uy tín đối với công chúng bên ngoài. Khán giả đài Fox thường không coi các đài hay báo chí nào khác, vì chỉ có đài Fox mới nói những điều họ muốn nghe. Hầu hết các đài, các báo khác đều loan tin và nó ngược với những điều họ muốn tin tưởng. Chính nhờ thế mà Fox có một số khán giả trung thành triệt để. Đó là chưa kể những khán giả thích coi các trận banh trên ti vi, giúp đài Fox có số người coi vượt qua tất cả các đài dùng cable khác.
Fox News đã thắng khi ông chủ Rupert Murdoch và những nhà bình luận nổi danh không phải ra trước tòa. Ông Rupert Murdoch, 92 tuổi, xuất thân chuyên làm “báo lá cải” ở Australia, cũng bắt đầu sự nghiệp với những tờ báo lá cải nổi tiếng khi chuyển sang Anh Quốc, rồi sang Mỹ. Khi rất giàu có, ông đã mua những tờ báo đứng đắn như Times ở London và The Wall Street Journal ở New York; rồi để cho ban biên tập các báo đó toàn quyền độc lập.
Trong quá khứ, ông Murdoch cũng như đài Fox đã bị kiện nhiều lần về tội phỉ báng và chịu bồi thường cho nhiều người, tổng cộng tới khoảng $750 triệu mỹ kim trong 13 năm qua, theo báo The Washington Post. Trong năm 2011, 2012, những báo “lá cải” của gia đình Murdoch đã phải bồi thường $100 triệu đô la cho một số nhân vật nổi tiếng ở Anh, vì đã nghe lén điện thoại của họ.
Từ nay đến sang năm Fox sẽ còn ra tòa lần nữa, vì bị công ty Smartmatic kiện. Smartmatic, chuyên kiểm phiếu bằng máy vi tính như Dominion, kiện Fox ở tòa thượng thẩm New York, đòi $2.7 tỷ tiền bồi thường, cũng vì đã loan tin công ty này đếm phiếu gian lận trong cuộc bầu cử năm 2020. Smartmatic nêu lên “hơn 100 câu nói sai lạc” trên đài, gây thiệt hại cho công việc kinh doanh của họ.
Tháng Hai vừa qua, giám đốc điều hành công ty Lachlan Murdoch, cho biết Fox Corp đang có $4 tỷ đô la tiền mặt, dư tiền trang trải với Dominion. Số tiền $787.5 triệu đô la bồi thường có thể được các công ty bảo hiểm trả. Fox sẽ tiếp tục gia tăng lợi nhuận trong tương lai vì vẫn được các khán giả tin tưởng, còn nhiều khán giả thì tiền quảng cáo còn vô.
Một thắng lợi quan trọng của Fox News là ngoài số tiền bồi thường ra, họ không cần phải chính thức xin lỗi Dominion. Họ chỉ bị bắt buộc đưa ra một lời tuyên bố: “Chúng tôi công nhận những điều tòa án đã tìm ra, phán rằng một số tin tức của chúng tôi về Dominion là không đúng sự thật.” Đơn giản như vậy, không cho biết các tin tức đó nói những chuyện gì và sai lạc ở đâu!
Các đài truyền hình CNN, MSNBC và CBS News đều coi vụ bồi thường $787.5 triệu là một tin lớn trong ngày, vì con số lớn kỷ lục, bằng hai phần ba lợi nhuận của Fox News năm ngoái. Nhưng khán giả Fox chắc không chú ý đến chuyện này vì bản tin buổi tối trên đài chỉ nói trong sáu phút về việc bồi thường rồi chuyển qua các tin tức nóng hổi khác, hấp dẫn hơn.