“Beware of Bad Samaritans” là tựa đề một bài báo cảnh giác về ý đồ phía sau hành động hào phóng của Trung Quốc và Nga để hỗ trợ một số nước bị tác động trong đại dịch Covid-19.
Bài báo đăng ngày 30/3 trên tạp chí Foreign Policy nói hành động của Nga và Trung Quốc (TQ) không vô vụ lợi mà nhắm vào các lợi ích địa chính trị của họ và tìm cách gây chia rẽ giữa các nước EU, và lôi kéo các thành viên của Liên minh NATO.
Tuyệt vọng vì không được các nước đồng hội EU trợ giúp lúc ban đầu, Nước Ý đã quay sang Nga và TQ. TT Nga Vladimir Putin đã gửi sang Ý 9 phi cơ và hơn 100 chuyên gia cùng với thiết bị y tế sau một cuộc điện đàm với Thủ tướng Ý Giuseppe Conte. Theo tác giả bài báo, Moscow tuyên truyền rầm rộ về hành động hào phóng của mình, nhưng đến nơi người Ý mới phát hiện ra rằng đại đa số các vật dụng và thiết bị y tế của Nga hoàn toàn ‘vô dụng’ trong công tác chữa trị nạn nhân Covid-19.
Báo La Stampa dẫn lời một quan chức chính phủ Ý nói:
“80% các vật dụng y tế do Nga tiếp tế hoàn toàn vô dụng, hoặc không mấy có ích đối với Ý, nói cách khác, vụ chuyển giao hàng tiếp tế chỉ là một cái cớ.”
Vẫn theo quan chức này, các vật dụng do Nga cung cấp gồm các đơn vị khử trùng và phòng thí nghiệm, chứ không phải là những thứ mà Ý đang cấp thiết cần tới như máy trợ thở và các thiết bị bảo hộ cá nhân.
Tờ báo của Ý còn cho biết là điều khá lạ lùng là các chuyên gia Nga là do Bộ Quốc phòng, chứ không phải Bộ Y Tế Nga gửi sang giúp nước Ý. Trong nhóm có nhiều chuyên gia của quân đội về sinh học, hóa học và hạt nhân cao cấp, chứ không phải các nhân viên y tế bình thường mà Ý trông đợi có thể ra tuyến đầu và góp sức với các nhân viên y tế Ý đối phó với khủng hoảng.
Các sĩ quan quân y này đóng tại khu vực Bergamo, nơi Covid-19 hoành hành dữ dội, và cách Vicenza - địa điểm của một căn cứ quân sự lớn của Hoa Kỳ, chưa đầy 2 tiếng đồng hồ.
Sự hiện diện của các chuyên gia quân y Nga tại một nước NATO, nhất là gần một căn cứ không quân Mỹ, gây lo sợ rằng người Nga có thể tận dụng thời gian ở đó để thu thập tin tình báo. Có một số dấu hiệu khả nghi như vào thời gian đội quân y tới Ý, NATO đã phải điều nhiều chiến đấu cơ lên chặn một máy bay quân sự Nga đang lảng vảng gần không phận NATO.
TTK NATO Jens Stoltenberg tại một cuộc họp báo tại trự sở NATO ở Brussels, 1/4/2019.
Theo tạp chí Forbes, Moscow đã khai thác những bất cập trong cách đáp ứng của EU trước dịch COVID-19 lúc ban đầu để gây chia rẽ trong liên minh NATO bằng cách phát động một chiến dịch ngoại giao để lấy lòng Ý giữa lúc nước này đang cảm thấy bị EU bỏ mặc để tự xoay sở trước cuộc khủng hoảng nghiêm trọng nhất sau Thế Chiến thứ Hai.
Báo New York Times nói thật trớ trêu là Ý, một trong những nước thành lập NATO và đóng góp nhiều binh sĩ cho các sứ mạng ngoài NATO nhằm răn đe Nga, bây giờ lại chiến đấu chống Covid-19 với sự giúp đỡ của Nga, đối thủ chính của NATO.
Những tính toán của Trung Quốc
TQ cũng gửi nhân viên y tế và thiết bị sang giúp nước Ý, nước G7 đầu tiên hậu thuẫn Dự án ‘Vành Đai Con Đường’ quy mô lớn của TQ.
Bắc Kinh đã tuyên truyền rầm rộ về chuyến bay ngày 12/3 mang theo 31 tấn thiết bị y tế, trong đó có 40 máy trợ thở để giúp Ý. Hôm 25/3, TQ lại gửi thêm 30 máy trợ thở nữa.
Tạp chí Foreign Policy nhận định rằng với hơn 100.000 ca nhiễm, trên 10.000 ca tử vong ở Ý lúc đó thì sự hỗ trợ của TQ chỉ như hạt muối bỏ biển. So với Albania, một nước nghèo dân số chưa tới 3 triệu, đã gửi 30 bác sĩ và y tá sang giúp Ý. Sự hỗ trợ của TQ cũng chẳng là bao so với Đức – nước phải đối phó với hơn 60,000 ca nhiễm, và so với các nước láng giềng Châu Âu khác, dù có hơi muộn. Hoa Kỳ cũng gửi một máy bay vận tải chất đầy thiết bị y tế cho Ý như tường thuật của đài NPR.
Báo Foreign Policy nói trong khi Hội Chữ Thập Đỏ của TQ cung cấp một số thiết bị, Ý phải chi tiền ra để mua các vật dụng y tế khác. Tác giả bài báo nói nếu quả thật Bắc Kinh là người bạn chân thật, thì đã gửi hàng chục ngàn máy trợ thở cho Ý.
Điều khá kỳ lạ là cùng lúc chuyến bay đầu tiên đáp xuống đất Ý, báo chí nhà nước TQ bắt đầu tung tin đồn rằng vụ bột phát dịch Covid-19 cò thể đã xuất phát từ Ý.
TQ cũng gửi đồ tiếp tế cho các nước khác, nhưng theo Foreign Policy, những sự hỗ trợ của TQ không xứng tầm với một quốc gia có khả năng sản xuất đại trà, lại là nước mà lúc đầu đã thất bại, không xử lý thỏa đáng vụ bột phát để cho virus corona lây lan khắp thế giới.
Tạp chí về chính sách đối ngoại nói không như các nước Châu Âu đã kín đáo gửi hàng tiếp tế cho Bắc Kinh khi dịch bùng phát ở Vũ Hán, Bắc Kinh rầm rộ tuyên truyền khi gửi khẩu trang sang giúp Tây Ban Nha, Pháp, Serbia và các nước EU khác để thể hiện “quyền lực mềm”.
Trường hợp Tây Ban nha (TBN), nước có 85.000 ca nhiễm và hơn 7000 ca tử vong, gửi vật dụng y tế bằng máy bay tới nhanh hơn, nhưng Bắc Kinh chọn gửi bằng xe lửa chạy theo một tuyến đường thuộc Dự án Vành Đai Con đường của TQ trong một cuộc hành trình kéo dài tới 17 ngày.
Đài CGTN của nhà nước TQ tự hào loan báo giá trị của các vât dụng tiếp tế cho TBN là 49.325 USD, nhưng không đề cập tới việc TBN mua thiết bị y tế của TQ trị giá 473 triệu USD, chỉ để khám phá ra rằng các bộ xét nghiệm của TQ không đạt tiêu chuẩn. TQ cũng không nói tới chuyện Hà Lan mua 1,3 triệu khẩu trang của TQ, phân nửa trong số này không đủ tiêu chuẩn.
Theo Foreign Policy, TQ chọn những nước họ muốn giúp một cách có chủ ý vì lợi ích địa chính trị hoặc để vận động cho công ty TQ làm ăn, không như các nước Tây phương thường dẹp bỏ hận thù để giúp vô vụ lợi đối thủ của mình trước tai ương, như Mỹ gỡ cấm vận để các công ty Mỹ có thể giúp Iran trong trận động đất 2012, như Hải quân Hoàng gia Anh giúp tìm tàu ngầm Kursk của Nga bị mất tích cách đây 20 năm, và gần đây nhất, EU và chính phủ Mỹ lập tức gửi hàng tấn thiết bị y tế cho TQ khi dịch corona bùng phát ở Vũ Hán.
Hà Lan, Tây ban nha và Ý đều nhận khẩu trang từ Huawei, tập đoàn công nghệ khổng lồ của TQ đang ráo riết vận động để được làm ăn ở Châu Âu.
Một nước không được TQ chiếu cố là Thụy Điển. TQ vốn không có thiện cảm với Thụy Điển vì nước này đã từng đòi Bắc Kinh trả tự do cho ông Gui Minhai, chủ hiệu sách ở Hong Kong có quốc tịch Thụy Điển, bị bắt giữ ở Hoa Lục.
Xây dựng Đường tơ lụa
Đài NPR của Mỹ tường trình rằng trong một cuộc điện đàm vào giữa tháng Ba, Chủ tịch TQ Tập Cận Bình nói với Thủ tướng Ý Giuseppe Conte rằng TQ sẵn sàng hợp tác với Ý để chống dịch và “xây dựng Đường Tơ Lụa Y tế” (Health Silk Road).
Chiến dịch ngoại giao của TQ đã mang lại kết quả nhất định. Thứ trưởng Ngoại giao Ý Manlio di Stefano tuyên bố trên đài phát thanh hôm 27/3: “Trong giờ phút nguy nan, người giúp ta là Bạn ta”, ông gạt sang bên thái độ nghi kỵ của nhiều người về sự giúp đỡ của TQ và Nga, mà ông cho là “ngu xuẩn.”
Bài báo kết luận rằng TQ và Nga không phải là những nước hảo tâm vô vụ lợi, mà khi chìa tay ra giúp, TQ và Nga rõ ràng trông đợi được hồi đáp.
Foreign Policy cũng chỉ trích các nước Châu Âu đã từ bỏ trách nhiệm ‘một cách đáng xấu hổ’, không giúp Ý trong giờ đen tối nhất, tạo cơ hội cho TQ nhảy vào thế chỗ.
Trong các nước được TQ chọn giúp, Ý và Tây Ban Nha được coi là những mắt xích yếu trong liên minh NATO. Serbia dù không có nhiều ca nhiễm nhưng là một ứng viên NATO mà TQ muốn chinh phục, và Công hòa Séc, không phải là một điểm nóng của dịch, nhưng là nước mà TQ đang ra sức ve vãn.
Báo Le Figaro của Pháp nói trong đại dịch Covid-19, Trung Quốc đã nhận ra một cơ hội để thăng tiến các lợi ích địa chính trị của mình, quảng cáo hình ảnh của mình trong tư cách một cường quốc có trách nhiệm, đối với hính ảnh một nước Mỹ dưới quyền TT Donald Trump với chủ trương “Nước Mỹ trên hết”.