Bùi Văn Phú
Thứ Ba 5/6 tới đây là ngày bầu cử sơ bộ ở California. Tại thành phố San Jose sẽ có bầu chọn thị trưởng và nghị viên cho các khu vực số lẻ trong 10 khu vực của thành phố.
Thị trưởng Sam Liccardo không có đối thủ đáng ngại và chắc sẽ đạt trên 50% số phiếu trong vòng sơ bộ để giữ chức thêm 4 năm. Trong ba ứng viên ra tranh cử với đương kim thị trưởng có một người Việt là QuangMinh Phạm, ghi nghề nghiệp là “Writer”, không biết có phải nhà văn hay không mà ít được biết đến, ngay cả trong cộng đồng người Việt ở đây.
Khu vực 1 và 3 không có ai ra tranh nên các nghị viên đương nhiệm Charles “Chappie” Jones và Raul Peralez sẽ tiếp tục được dân tín nhiệm thêm một nhiệm kỳ nữa. Khu vực 5 có một ứng viên xa lạ nên đương kim nghị viên Magdalena Carrasco sẽ dễ dàng trở lại chính trường. Nghị viên Khu vực 9 Donald Rocha không tái ứng cử và hiện có 6 ứng viên tranh đua, không có ai nổi trội nên chắc chắn sẽ có bầu vòng hai cho hai người được nhiều phiếu nhất.
Các ứng viên đang vận động tối đa qua mọi hình thức, từ quảng cáo trên các báo đài, đi cắm bảng cho đến việc gõ cửa nhà cử tri để xin phiếu.
Khu vực 7, nơi có đông người Việt, với nghị viên Tâm Nguyễn tái tranh cử và đang phải đối đầu với 6 ứng viên khác, một con số kỷ lục ứng viên tranh chức nghị viên, trong đó có 3 người gốc Việt, 2 gốc Mỹ Latinh và một da trắng. Cuộc vận động đang diễn ra rất ồn ào và sôi động.
Vì sao bầu chọn nghị viên Khu vực 7 lại xôn xao ồn ào? Câu trả lời là vì San Jose là thành phố đông dân thứ 10 trên nước Mỹ, với hơn một triệu dân, trong số đó người da trắng là thiểu số, chỉ chiếm 28%, trong khi người gốc Hispanic 33% và gốc Á 34%. Số cư dân gốc Việt của thành phố là khoảng 10%.
Khu vực 7 có 100 nghìn dân, một nửa là gốc Á, đa số là người Việt; gốc Mỹ Latinh cũng gần 40% nên cuộc tranh cử lần này, cũng như bốn năm trước đây là cuộc chạy đua giữa gốc Việt và gốc Mỹ Latinh.
Hơn một thập niên qua, ghế nghị viên Khu vực 7 đã do người Việt nắm giữ, từ Nghị viên Madison Nguyễn trong 10 năm rồi đến Tâm Nguyễn từ bốn năm qua.
Sau kỳ bầu chọn gần nhất, với kết quả Tâm Nguyễn chỉ thắng ứng viên gốc Mễ Maya Esparza với số phiếu xít xao, cộng đồng người Mỹ Latinh trong khu vực đang trổi dậy. Hai năm qua đã có thêm gần chục nghìn cử tri gốc Mễ ghi danh tham gia bầu cử, theo ghi nhận của một số nhà hoạt động trong cộng đồng Việt. Với dân số 100 nghìn, số cử tri thực sự tham gia bầu cử ở đây cao nhất cũng chỉ hơn 30 nghìn vì thế lần bầu chọn này nghị viên đương nhiệm gốc Việt phải vận động rất mạnh để được phiếu cử tri.
Trước đây, nhiều lần bầu chọn trong Khu vực 7 với hai người được vào chung kết đều là gốc Việt, Madison Phương Nguyễn với Linda Hàn Nguyễn, rồi Madison Nguyễn với Minh Dương. Đến năm 2014 mới có Maya Esparza vào đấu với Tâm Nguyễn và chỉ thua 209 phiếu.
Trước số đông ứng cử viên Việt cùng quan ngại sẽ bị chia phiếu và mất ghế nên từ cuối năm qua trong cộng đồng đã có đề nghị các hội đoàn người Việt họp bàn với nhau trước để chọn một ứng viên sáng giá mà ủng hộ. Điều này không thực tế và có khó khăn vì ngay trong nội bộ sinh hoạt của các hội đoàn cũng đã có những quan điểm khác biệt về các ứng viên. Hơn nữa làm thế không phản ánh tinh thần sinh hoạt dân chủ vì mỗi công dân đều có quyền tham gia bầu và ứng cử.
Riêng đối với cử tri gốc Việt, quan điểm chống cộng của ứng viên cũng là điều quan tâm. Các ứng viên Tâm Nguyễn, Vân Lê và Chris Lê đều đã chỉ trích lẫn nhau là cộng sản hay thân cộng.
Có 3 người Việt khác ra tranh cử đối đầu với Nghị viên Tâm Nguyễn. Cộng đồng Mỹ gốc Latinh cũng không ai chịu ai nên bên cạnh Maya Esparza còn Omar Vasquez. Ngoài ra còn một ứng viên da trắng là Jonathan Fleming. Trên phiếu bầu đã có tên tất cả 7 ứng viên tranh chức Nghị viên Khu vực 7.
Trong buổi gặp gỡ cử tri hôm đầu tháng 4 do Vietnamese-American Round Table tổ chức tại Trung tâm Sinh hoạt Cộng đồng Việt-Mỹ, tất cả bảy ứng cử viên đã tham dự: Tâm Nguyễn, Thomas Dương, Omar Vasquez, Maya Esparza, Jonathan Fleming, Vân Lê và Chris Lê, mỗi ứng đã có cơ hội trình bày đường hướng, chủ trương và chính sách tương lai của mình. Ba người đã có kinh nghiệm chính trường là cựu ủy viên học chánh Maya Esparza, đương kim ủy viên học chánh Vân Lê và Nghị viên Tâm Nguyễn.
Các câu hỏi liên quan đến việc giải quyết giá thuê nhà tăng trong khi thành phố thiếu nhà, về chính sách di dân DACA hay liên quan đến ICE và cảnh sát, về vấn đề sở hữu súng, an ninh trường học và trong khu vực đã được các ứng viên trả lời.
Nhìn chung, các ứng viên đều có quan điểm bảo vệ di dân hay những quan điểm gần với Đảng Dân chủ, ngoại trừ ứng viên Jonathan Fleming muốn trục xuất những di dân phạm pháp là quan điểm gần với Đảng Cộng hòa.
Về nhà cửa các ứng viên đều không muốn tăng giá thuê nhà lên nhanh quá và đòi hỏi thành phố phải qui hoạch đất để xây thêm nhà giá phải chăng cho dân, hơn là cho phép xây các cơ sở thương mại.
Trong các ứng viên gốc Việt, Nghị viên Tâm Nguyễn là đích nhắm của Thomas Dương, Vân Lê và Chris Lê.
Riêng Chris Lê đã tấn công Nghị viên Tâm Nguyễn ngay trong phần mở đầu để tự giới thiệu về mình, ông phát biểu hoàn toàn bằng tiếng Việt để chỉ trích Tâm Nguyễn là một dân cử không đáng tin, là một nguời không có lòng thương dân vì đã kiện hai cụ già yếu đuối trên 90 tuổi ra tòa vì tội mạ lị, phỉ báng liên quan đến quốc gia, cộng sản.
Riêng đối với cử tri gốc Việt, quan điểm chống cộng của ứng viên cũng là điều quan tâm. Các ứng viên Tâm Nguyễn, Vân Lê và Chris Lê đều đã chỉ trích lẫn nhau là cộng sản hay thân cộng.
Khi Nghị viên Tâm Nguyễn đưa ra nghị quyết và được hội đồng thành phố thông qua về việc cấm treo cờ đỏ sao vàng tại những công ốc của thành phố, Vân Lê cho rằng nghị quyết đó chưa đủ mạnh mà cần một nghị quyết cấm treo cờ cộng sản Việt Nam ở bất cứ nơi nào trong thành phố. Chris Lê cũng phản đối nghị quyết của Nghị viên Tâm Nguyễn nên đã mấy lần khi Chris đến tham dự các sinh hoạt của người Việt trong thành phố và ông đã bị gọi là cộng sản và được mời ra khỏi phòng hội.
Phe ủng hộ nghị quyết của thành phố phản biện rằng nếu cấm mọi nơi thì thành phố sẽ phải đối mặt với những vụ kiện của cư dân vì nghị quyết vi phạm Tu chính Án số 1 khi ngăn cấm dân quyền tự do biểu đạt.
Người gốc Việt ở Nam California tưởng niệm 30 tháng Tư, 2015.
Các ứng viên đang vận động tối đa qua mọi hình thức, từ quảng cáo trên các báo đài, đi cắm bảng cho đến việc gõ cửa nhà cử tri để xin phiếu.
Tính đến cuối tháng Tư vừa qua, quỹ vận động tranh cử của Nghị viên Tâm Nguyễn là cao nhất, với 95 nghìn đôla, trong đó tiền riêng bỏ ra là 5 nghìn. Maya Esparza với 70 nghìn, tiền riêng 5 nghìn; Vân Lê với gần 65 nghìn, tiền riêng 24 nghìn; Thomas Dương với 36 nghìn, tiền riêng 10 nghìn; Jonathan Fleming với gần 22 nghìn, tiền riêng gần 7 nghìn; Omar Vasquez với hơn 14 nghìn, tiền riêng hơn 11 nghìn và Chris Lê với gần 7 nghìn, tiền riêng trên 2 nghìn.
Lá phiếu của cử tri gốc Việt mang tính quyết định trong các kỳ bầu cử Khu vực 7 trước đây. Hay trong bầu cử Khu vực 4 với kết quả Mạnh Nguyễn đã thắng một ứng viên gốc Mỹ Latinh rất sát trong bầu cử điền khuyết để rồi sau đó vào năm 2016 Mạnh Nguyễn thua Lân Diệp cũng rất sát. Lá phiếu của cử tri gốc Việt cũng đã giúp cho Ash Kalra đánh bại Madison Nguyễn trong cuộc đua vào hạ viện tiểu bang năm 2016 mặc dù Madison đã hơn Kalra 15% trong vòng bầu sơ bộ.
Chính trị gia là người làm dâu trăm họ. Nghị viên Tâm Nguyễn sẽ tái đắc cử, hay một ai khác được lên thay thì vị dân cử đó đã có sự ủng hộ của đa số cư dân, không chỉ riêng cử tri Việt hay Mexico mà của mọi sắc dân trong khu vực.