Nối tiếp theo chuỗi sự kiện liên quan tới Quyết định 97/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng CP về việc nghiêm cấm các tổ chức khoa học công nghệ phản biện công khai, Viện Nghiên cứu Phát triển (IDS) đã tuyên bố đóng cửa vào ngày 14 tháng 9 vừa qua.
IDS là một think tank tư nhân có uy tín vào bậc nhất ở Việt Nam do các nhà khoa học có tên tuổi thành lập.
Trong số những người thường được nhắc tới có TS Nguyễn Quang A, TS Lê Đăng Doanh, GS Hoàng Tụy, GS Chu Hảo, GS Tương Lai, GS Phan Đình Diệu và nhà văn Nguyên Ngọc.
Trong tuyên bố của mình, IDS nêu ra lý do sau đây cho quyết định đóng cửa của viện: “Với một quyết định hạn chế đến mức vô lý quyền nghiên cứu của một tổ chức khoa học, Viện nghiên cứu phát triển IDS không thể tiếp tục hoạt động theo sứ mệnh đã xác định trong mục tiêu ghi vào Điều lệ của mình. Chấp nhận hoạt động theo Quyết định 97, viện IDS và các thành viên sẽ không thể làm đúng tinh thần của Nghị quyết Trung ương Đảng về trí thức mới ban hành, đồng thời không thể làm tròn trách nhiệm công dân và nghĩa vụ người trí thức của mình.”
Nhìn lại lịch sử từ ngày thành lập, các nhà nghiên cứu của IDS cho rằng “trong gần 2 năm hoạt động, Viện Nghiên cứu phát triển IDS đã làm được một số việc có ích cho đất nước, đóng góp ý kiến xây dựng đối với một số vấn đề hay chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, được dư luận xã hội, đặc biệt là giới nghiên cứu trong và ngoài nước quan tâm. Mọi hoạt động của Viện IDS từ ngày thành lập cho đến nay đều tiến hành đúng pháp luật, công khai, minh bạch.”
Tuyên bố này cũng nhận định: “Tuy nhiên trong thời gian qua, tồn tại dai dẳng một số nhận xét sai lệch của cơ quan an ninh về Viện IDS, thậm chí cho rằng Viện nhận tiền của nước ngoài và có hoạt động chống đối Nhà nước.”
Phản biện xã hội ở Việt Nam đương đại là một hoạt động có nhiều rủi ro và không có thu nhập. Sự tồn tại của viện IDS có thể coi là một điểm sáng về ý thức công dân của giới trí thức và là một bằng chứng của quyền tự do ngôn luận được nới lỏng.
Nó cũng cho thấy nhà nước đã ít nhiều chấp nhận sự tồn tại của những ý kiến trái chiều trong chừng mực mà các ý kiến này được coi là có tinh thần xây dựng. Với sự ra đi của IDS, có thể nói giai đoạn ngắn ngủi này đã tạm thời khép lại.
