Les Paul, nhạc sĩ và nhà sáng chế huyền thoại của Hoa Kỳ, đã qua đời hôm thứ Năm tại New York vì các biến chứng từ bệnh viêm phổi, thọ 94 tuổi. Ông là người đã làm thay đổi ngành âm nhạc với loại guitar điện có thân đàn đặc, cùng kiểu thu âm nhiều rãnh cùng một lúc. Ông cũng sáng tác những bản pop và jazz được xếp vào loại hit. Người Mỹ thường gọi ông là ‘Thomas Edison của ngành âm nhạc’, và là một trong những Danh Nhân trong làng nhạc Rock n’Roll của Mỹ. Hồi năm 2007, ông nói chuyện với thông tín viên Kane Farabaugh của đài VOA, người thực hiện bài tưởng nhớ sau:
Chào đời vào năm 1915 tại Waukesha, một thị trấn nhỏ trong bang Wisconsin miền trung tây, Les Paul đã sớm tỏ ra yêu thích các dụng cụ âm nhạc và thiết bị điện tử. Khi còn nhỏ, Les Paul đã có các thử nghiệm với sóng âm và thậm chí còn tạo ra máy thu thanh của riêng mình.
Với radio đó, ông nghe mọi loại chương trình phát thanh từ các thành phố Chicago và Pittsburg xa xôi. Những buổi phát thanh đó đã thổi bùng mơ ước theo đuổi con đường trở thành một nhạc sĩ.
Khi radio ở Hoa Kỳ ở thời cực thịnh, Les Paul cũng ở thời kỳ đỉnh cao. Ban ngày trình diễn với một trong số những ban nhạc lớn nhất thời đại, ban đêm ông nghiền ngẫm âm nhạc với những cái tên lớn nhất ở khu vực Harlem của thành phố New York.
Ông cho biết: ‘Và đó là jazz. Tôi có thể leo lên đó và ngồi với Lester Young, và lắng nghe ông ấy, Dizzy Gillespie, hay bất kỳ ai mà bạn muốn nêu tên, Art Tatum chẳng hạn. Tất cả mọi cái tên lớn’.
Les Paul đã trở thành một cái tên được ưa thích với vai trò thủ lĩnh của nhóm Tam tấu Les Paul. Nhóm thường chơi nhạc trên các hệ thống phát thanh, và vì thế âm nhạc của ông len lỏi tới mọi ngôi nhà khắp Hoa Kỳ.
Ông kể lại: ‘Tôi không hề hay biết là mình lại trở thành một người tiên phong. Nhưng tôi biết là một thứ đặc biệt mà tôi kiếm tìm lúc bấy giờ chưa có’.
Thứ mà Les Paul muốn tìm là chiếc guitar có thể chơi trong một ban nhạc hay một dàn nhạc giao hưởng mà không bị chìm nghỉm bởi các nhạc cụ khác. Nói ngắn gọn, ông cần một loại guitar phát ra tiếng thật mạnh.
Và thế là bản năng sáng tạo trong con người Les Paul trỗi dậy. Sử dụng loại thép đường ray xe lửa và dây điện thoại, ông đã sáng tạo ra một loại guitar điện với âm thanh điện tử sống động riêng biệt.
Đó cũng chính là mô hình đầu tiên của một trong những dụng cụ âm nhạc được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới ngày nay – cây guitar điện có thân đặc.
Les Paul nói: ‘Thật ngạc nhiên là ngày nay có nhiều người chơi guitar đến vậy, so với thời kỳ của tôi. Tôi là người chơi guitar duy nhất ở thị trấn tôi sống. Tôi cũng là người duy nhất có thể bước ra đường, chơi guitar và làm bất cứ điều gì với chiếc guitar đó. Vâng, hồi đó tôi là người đi tiên phong, nhưng ngày nay, một người chơi guitar còn có truyền hình và mọi loại thiết bị thu âm khác. Người đó có thể xem, nghe và học từ những giáo viên tốt nhất trên thế giới. Một chiếc guitar giờ là dụng cụ âm nhạc số một trên thế giới ngày nay. Khi tôi còn nhỏ, piano là dụng cụ hàng đầu’.
Công ty sản xuất dụng cụ âm nhạc Gibson thích chiếc đàn guitar điện có thân đàn đặc tới nỗi họ đã sản xuất và bán nó cho một số nhạc sĩ hàng đầu thời đó. Đàn của hãng Gibson dựa trên thiết kế của Les Paul tiếp tục trở thành một dụng cụ âm nhạc bán chạy nhất và là sự lựa chọn của nhiều nhạc sĩ.
Les Paul không chỉ là một người tiên phong trong thể loại âm nhạc được chơi mà còn cả cách nó được lắng nghe. Ông nói: ‘Các thiết bị điện tử chỉ là một nửa cuộc đời tôi. Phần còn lại là âm nhạc, và cuối cùng hai phần đó hòa trộn lẫn nhau. Phải cần cả hai để mang lại một sự thay đổi’.
Miệt mài trong phòng thu tại gia, Les Paul quyết định kết hợp thu tất cả loại âm thanh guitar khác nhau cùng với việc trộn âm thanh của vợ ông lúc bấy giờ, ca sĩ Mary Ford. Ông cũng thử nghiệm chơi các rãnh nhạc với các tốc độ và cao độ khác nhau, rồi sau đó lại chơi tất cả cùng một lúc.
Phương pháp gọi là thu thanh nhiều rãnh nhạc đã tạo ra một loại âm thanh xác định xu hướng nhạc pop những năm 60. Nó tiếp tục trở thành một yếu tố không thể thiếu trong ngành thu âm ngày nay.
Les Paul được đưa vào Tòa nhà Danh Nhân Rock n’ Roll ở Cleveland, Ohio, năm 1988. Nhiều sáng tạo âm nhạc của ông nằm trong bộ sưu tập tại viện bảo tàng Smithsonian ở thủ đô Washington.
Trong khi đó, tại nơi chào đời của ông ở thị trấn Waukesha, bang Wisconsin, người ta định lập một bảo tàng để vinh danh người đồng hương nổi tiếng nhất. Bảo tàng có tên gọi Les Paul Experience dự kiến sẽ mở cửa vào năm 2010.