Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ xác nhận Iran có thể ngồi xuống bàn thương thuyết
về chương trình hạt nhân của họ, mà không phải đình chỉ chương trình
nâng cấp uranium trước, như đòi hỏi của Hoa Kỳ và các cường quốc khác
trước đây. Các quan chức Mỹ cho hay họ sẵn sàng ủng hộ đề nghị nên có
một thời gian thảo luận tiền thương thuyết, trong đó Iran phải duy trì
khả năng nâng cấp uranium ở mức độ hiện tại, chứ không được phát triển
khả năng này. Thông tín viên đài VOA David Gollust tường thuật về vấn
đề này như sau.
Đề nghị kêu gọi Iran tham gia một thời kỳ tiền
thương thuyết đã được tin tức báo chí đề cập đến trong mấy ngày gần
đây, trích dẫn nhiều nguồn tin ngoại giao khác nhau. Tuy nhiên những
lời bình luận của người phát ngôn Bộ Ngoại Giao Mỹ, ông Sean McCormack,
là phát biểu rõ rệt nhất về vấn đề này, tính cho tới nay.
Hoa
Kỳ, cùng với 4 thành viên thường trực khác trên Hội Đồng Bảo An Liên
Hiệp Quốc và nước Đức, đã đề nghị cung cấp cho Iran một loạt biện pháp
khích lệ, kể cả viện trợ cho một chương trình hạt nhân dân sự Iran, nếu
Teheran đồng ý ngưng nâng cấp uranium, một chương trình mà Hoa Kỳ và
các nước khác tin là có liên hệ tới việc chế tạo vũ khí.
Hồi
trung tuần tháng 6, nhà ngoại giao hàng đầu của Liên Hiệp Châu Âu, ông
Javier Solana, và một phái đoàn các nhà ngoại giao thuộc nhóm P-5 cộng
Một, đã trao cho Iran một đề nghị gồm một loạt biện pháp khích lệ mới.
Cho tới nay, Iran chưa trả lời đề nghị này.
Nói chuyện với các
nhà báo, người phát ngôn của Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ, ông Sean McCormack,
xác nhận rằng kế hoạch khích lệ do các cường quốc đưa ra còn bao gồm đề
nghị mở một thời kỳ thảo luận tiền thương thuyết kéo dài 6 tuần lễ.
Trong thời gian này, Iran không được sử dụng thêm các máy ly tâm phụ
trội để nâng cấp uranium, nhưng được phép duy trì khả năng hiện hữu.
Cũng
trong thời gian 6 tuần lễ này, Iran sẽ khởi sự các cuộc thảo luận về
hạt nhân với một số nước thành viên trong Nhóm P- 5 cộng Một trừ Hoa Kỳ
ra, về kế hoạch khích lệ trọn gói mới.
Hoa Kỳ, vốn không có quan
hệ ngoại giao với Iran trong gần 3 thập niên qua, sẽ tham gia các cuộc
thảo luận vào cuối thời kỳ tiền thương thuyết, với điều kiện là đến lúc
đó thì Iran đã đình chỉ chương trình làm giàu uranium.
Nếu Iran
ngưng chương trình uranium, các cường quốc sẽ đình chỉ việc thực thi
các biện pháp cấm vận mà Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc đã áp dụng đối
với Iran.
Phát ngôn viên McCormack bênh vực đề nghị mở các cuộc
thảo luận tiền thương thuyết với Iran, trong khi giới chỉ trích cho
rằng đề nghị này là quá rộng lượng đối với Teheran.
Phát ngôn
viên McCormack nói: “Hoa kỳ vẫn duy trì lập trường theo đó, muốn mở
thương thuyết toàn diện với Hoa Kỳ với sự hiện diện của Bộ Trưởng Ngoại
Giao Mỹ tại bàn hội nghị, Iran phải đình chỉ chương trình nâng cấp
uranium. Chúng tôi tin rằng đây là một đề nghị hợp lý. Nếu Iran chấp
nhận đề nghị đó, chúng tôi tin rằng sau một thời gian chưa tới 2 tháng,
chúng ta có thể đạt được mục tiêu muốn nhắm tới: đó là đình chỉ chương
trình uranium của Iran, và khởi sự tiến trình thương thuyết đề cập đến
một loạt vấn đè khác nhau.”
Bộ Trưởng Ngoại Giao Hoa Kỳ
Condoleeza Rice đã nhắc đi nhắc lại nhiều lần, rằng nếu Iran chịu ngưng
chương trình uranium, bà sẵn sàng trực tiếp thảo luận với vị tương
nhiệm Iran tại bất cứ nơi nào về bất cứ vấn đề nào mà người Iran muốn
nêu lên.
Theo dự kiến, Iran sẽ trả lời đề nghị của các cường
quốc liên quan đến kế hoạch khích lệ mới, rất có thể tại một cuộc họp ở
Teheran giữa ông Javier Solana với ông Saeed Jalili, thương thuyết gia
của Iran về vấn đề hạt nhân.
Mặc dù về mặt công khai, những phát
biểu của Iran về đề nghị này về phần lớn có vẻ tiêu cực, nhưng một số
quan chức nói rằng bên cạnh đó cũng có thông tin nói rằng một cuộc
tranh luận đang diễn ra trong giới lãnh đạo Iran, về việc liệu có nên
chấp thuận đề nghị của các cường quốc hay không.
Phát ngôn viên
Bộ Ngoại Giao Mỹ, ông Sean McCormack, nói bác bỏ kế hoạch khích lệ đó
có nghĩa là Iran sẽ bị cô lập hơn nữa về mặt chính trị , và sẽ phải
đương đầu với nhiều biện pháp hạn chế gay gắt hơn về kinh tế. Người
phát ngôn Bộ Ngoại Giao Mỹ lưu ý rằng trong tuần này, công ty Total của
Pháp đã ngưng một dự án đầu tư quan trọng để khai thác các giếng dầu
của Iran.
