Trong vài tháng qua, xuất khẩu vàng của Thổ Nhĩ Kỳ sang Iran gia tăng. Vấn đề mua vàng gia tăng có phải là nỗ lực mới nhất của Iran nhằm tránh né những trừng phạt mạnh mẽ của quốc tế ngày càng tăng đối với nước này hay không?
Trong suốt năm 2012 mậu dịch hàng tháng giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Iran tăng đến mức kỷ lục. Hầu hết những gia tăng này là do Thổ Nhĩ Kỳ xuất khẩu vàng sang Iran.
Kinh tế trưởng Inan Demir của Finansbank, Thổ Nhĩ Kỳ nói con số này chưa từng có từ trước đến nay:
“Tính cả hai năm 2010 và 2011 gộp lại, xuất khẩu vàng bạc và đá quý của Thổ Nhĩ Kỳ lên đến 4,3 tỉ đô la. Hiện nay, trong 6 tháng đầu năm 2012, vàng xuất khẩu sang Iran vượt quá 6 tỉ đô la. Do đó so với khuynh hướng trong quá khứ, rõ ràng là chúng ta đang đề cập một vấn đề đặc biệt tại đây.”
Nền kinh tế đang suy sụp của Iran, hậu quả của những trừng phạt kinh tế mạnh mẽ của quốc tế đối với chương trình hạt nhân của Tehran, được xem như một yếu tố quan trọng đàng sau việc xuất khẩu vàng gia tăng.
Nhà phân tích về Iran Jamshid Assadi thuộc trường Kinh doanh Burgundy của Pháp nói ông nghi chính phủ Iran đang tìm cách khai thác nhu cầu về vàng của công chúng ngày càng tăng, do lạm phát cao và giá trị của đồng tiền Iran giảm sút.
“Chính phủ Iran muốn kiếm lời. Iran biết là dân chúng hay mua đồng euro, thích mua đô la và vàng. Chính phủ Iran mua vàng của các nước khác để bán cho nhân dân để kiếm lời. Iran rất cần tiền nên làm đủ mọi cách có thể được để có tiền.”
Những trừng phạt mới của Liên hiệp châu Âu và Hoa Kỳ nhắm vào hệ thống ngân hàng Iran được áp đặt trong năm nay làm cho những khách mua dầu của Iran ngày càng gặp khó khăn trong việc chi trả. Kinh tế gia Demir của ngân hàng Finansbank nói trả bằng vàng có thể là một giải pháp:
“Đây hình như là một phương thức để khắc phục việc hệ thống ngân hàng Iran bị trừng phạt. Iran phải bán dầu qua những trung gian vì hệ thống ngân hàng của họ bị cô lập đối với thế giới. Những nước mua dầu của Iran phải thanh toán bằng những đồng tiền mạnh cho những nhà trung gian này, nhưng vì những trung gian này không thể chuyển những khoản tiền này trực tiếp cho Iran, thì có lẽ theo chỗ tôi hiểu, họ có thể mua vàng và sau đó chở sang Iran.”
Bộ trưởng Năng lượng Thổ Nhĩ Kỳ Taner Yildiz phủ nhận những tin tức mới đây là Thổ Nhĩ Kỳ trả tiền mua dầu của Iran bằng vàng. Việc nhập khẩu này gia tăng trong tháng 8 sau khi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm vào tháng 7, khi Thổ Nhĩ Kỳ tìm cách tuân thủ những trừng phạt của Hoa Kỳ.
Liên hiệp châu Âu đã cấm xuất khẩu vàng sang Iran, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ không phải là một thành viên của EU và không bị ràng buộc vì biện pháp này.
Tháng trước, Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ đặc trách Khủng bố và Tình báo Tài chánh David Cohen đến Thổ Nhĩ Kỳ để thảo luận việc thi hành những biện pháp trừng phạt Iran.
Mức xuất khẩu vàng tăng cùng nhịp với mức tăng trưởng của các doanh nghiệp Iran tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Kerem Balci của báo Thổ Nhĩ Kỳ Today’s Zaman nói:
“Con số doanh nghiệp của Iran mở ra tại Thổ Nhĩ Kỳ trong hai năm qua vượt quá con số doanh nghiệp của các nước châu Âu mở tại Iran. Mặt khác, số lượng tiền của các nhà đầu tư châu Âu đổ vào Thổ Nhĩ Kỳ nhiều hơn gấp trăm lần tiền của Iran. Điều này có nghĩa là Iran không đến Thổ Nhĩ Kỳ để làm ăn buôn bán. Có thể là một số người Iran đang có kế hoạch sử dụng những công ty này để khắc phục những vấn đề do những biện pháp trừng phạt của quốc tế tạo ra.”
Thổ Nhĩ Kỳ có chung biên giới với Iran và là một trong số rất hiếm quốc gia mà công dân Iran có thể nhập cảnh không cần thị thực, giúp thu hút người Iran mở các doanh nghiệp hay buôn bán tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên các nhà quan sát lưu ý rằng sự phát triển của các doanh nghiệp Iran và gia tăng buôn bán vàng với Iran làm cho Thổ Nhĩ Kỳ phải đối mặt với sự theo dõi ngày càng gắt gao của EU và Hoa Kỳ, giữa lúc EU và Hoa Kỳ tiếp tục các biện pháp trừng phạt đối với Iran.
Trong suốt năm 2012 mậu dịch hàng tháng giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Iran tăng đến mức kỷ lục. Hầu hết những gia tăng này là do Thổ Nhĩ Kỳ xuất khẩu vàng sang Iran.
Kinh tế trưởng Inan Demir của Finansbank, Thổ Nhĩ Kỳ nói con số này chưa từng có từ trước đến nay:
“Tính cả hai năm 2010 và 2011 gộp lại, xuất khẩu vàng bạc và đá quý của Thổ Nhĩ Kỳ lên đến 4,3 tỉ đô la. Hiện nay, trong 6 tháng đầu năm 2012, vàng xuất khẩu sang Iran vượt quá 6 tỉ đô la. Do đó so với khuynh hướng trong quá khứ, rõ ràng là chúng ta đang đề cập một vấn đề đặc biệt tại đây.”
Nền kinh tế đang suy sụp của Iran, hậu quả của những trừng phạt kinh tế mạnh mẽ của quốc tế đối với chương trình hạt nhân của Tehran, được xem như một yếu tố quan trọng đàng sau việc xuất khẩu vàng gia tăng.
Nhà phân tích về Iran Jamshid Assadi thuộc trường Kinh doanh Burgundy của Pháp nói ông nghi chính phủ Iran đang tìm cách khai thác nhu cầu về vàng của công chúng ngày càng tăng, do lạm phát cao và giá trị của đồng tiền Iran giảm sút.
“Chính phủ Iran muốn kiếm lời. Iran biết là dân chúng hay mua đồng euro, thích mua đô la và vàng. Chính phủ Iran mua vàng của các nước khác để bán cho nhân dân để kiếm lời. Iran rất cần tiền nên làm đủ mọi cách có thể được để có tiền.”
Những trừng phạt mới của Liên hiệp châu Âu và Hoa Kỳ nhắm vào hệ thống ngân hàng Iran được áp đặt trong năm nay làm cho những khách mua dầu của Iran ngày càng gặp khó khăn trong việc chi trả. Kinh tế gia Demir của ngân hàng Finansbank nói trả bằng vàng có thể là một giải pháp:
“Đây hình như là một phương thức để khắc phục việc hệ thống ngân hàng Iran bị trừng phạt. Iran phải bán dầu qua những trung gian vì hệ thống ngân hàng của họ bị cô lập đối với thế giới. Những nước mua dầu của Iran phải thanh toán bằng những đồng tiền mạnh cho những nhà trung gian này, nhưng vì những trung gian này không thể chuyển những khoản tiền này trực tiếp cho Iran, thì có lẽ theo chỗ tôi hiểu, họ có thể mua vàng và sau đó chở sang Iran.”
Bộ trưởng Năng lượng Thổ Nhĩ Kỳ Taner Yildiz phủ nhận những tin tức mới đây là Thổ Nhĩ Kỳ trả tiền mua dầu của Iran bằng vàng. Việc nhập khẩu này gia tăng trong tháng 8 sau khi xuống mức thấp nhất trong nhiều năm vào tháng 7, khi Thổ Nhĩ Kỳ tìm cách tuân thủ những trừng phạt của Hoa Kỳ.
Liên hiệp châu Âu đã cấm xuất khẩu vàng sang Iran, nhưng Thổ Nhĩ Kỳ không phải là một thành viên của EU và không bị ràng buộc vì biện pháp này.
Tháng trước, Thứ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ đặc trách Khủng bố và Tình báo Tài chánh David Cohen đến Thổ Nhĩ Kỳ để thảo luận việc thi hành những biện pháp trừng phạt Iran.
Mức xuất khẩu vàng tăng cùng nhịp với mức tăng trưởng của các doanh nghiệp Iran tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ông Kerem Balci của báo Thổ Nhĩ Kỳ Today’s Zaman nói:
“Con số doanh nghiệp của Iran mở ra tại Thổ Nhĩ Kỳ trong hai năm qua vượt quá con số doanh nghiệp của các nước châu Âu mở tại Iran. Mặt khác, số lượng tiền của các nhà đầu tư châu Âu đổ vào Thổ Nhĩ Kỳ nhiều hơn gấp trăm lần tiền của Iran. Điều này có nghĩa là Iran không đến Thổ Nhĩ Kỳ để làm ăn buôn bán. Có thể là một số người Iran đang có kế hoạch sử dụng những công ty này để khắc phục những vấn đề do những biện pháp trừng phạt của quốc tế tạo ra.”
Thổ Nhĩ Kỳ có chung biên giới với Iran và là một trong số rất hiếm quốc gia mà công dân Iran có thể nhập cảnh không cần thị thực, giúp thu hút người Iran mở các doanh nghiệp hay buôn bán tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên các nhà quan sát lưu ý rằng sự phát triển của các doanh nghiệp Iran và gia tăng buôn bán vàng với Iran làm cho Thổ Nhĩ Kỳ phải đối mặt với sự theo dõi ngày càng gắt gao của EU và Hoa Kỳ, giữa lúc EU và Hoa Kỳ tiếp tục các biện pháp trừng phạt đối với Iran.
