Đảng Cộng hòa đang tìm cách xử trí ảnh hưởng của cựu Tổng thống Donald Trump đối với tương lai Đảng sau phiên tòa luận tội lần hai với việc một số thành viên Đảng này quy trách nhiệm bạo loạn cho ông Trump mặc dù họ bỏ phiếu ông vô tội.
Hôm 13/12, bảy Thượng nghị sỹ Cộng hòa đã cùng toàn bộ 50 đồng nghiệp Dân chủ bỏ phiếu cho rằng ông Trump có tội ‘kích động bạo loạn’ trong vụ việc những người ủng hộ ông tấn công Nhà Quốc hội hôm 6/1. Nhưng cuối cùng ông Trump đã được xử trắng án với tỷ lệ 43-57.
Tuy nhiên, các thượng nghị sĩ Cộng hòa cho rằng ông Trump không nên nghĩ mình không có tội chỉ vì ông được bỏ phiếu trắng án. Thượng nghị sĩ John Thune nói rằng các lá phiếu ‘không có tội’ ‘hoàn toàn không phải’ là đảng Cộng hòa tán thành ngôn ngữ và hành vi của cựu tổng thống.
Lãnh đạo Thiểu số Thượng viện Mitch McConnell, vốn trung thành với ông Trump suốt 4 năm qua, chỉ trích gay gắt ông Trump sau cuộc bỏ phiếu ở Thượng viện, cho rằng ông Trump ‘vẫn phải chịu trách nhiệm pháp lý’ trong hệ thống tòa án và ‘không thể trốn thoát bất cứ trách nhiệm nào’.
McConnell cũng nói rõ ông cắt đứt mọi quan hệ với cựu tổng thống và rằng ông có thể đã bỏ phiếu kết tội nếu ông Trump vẫn còn tại vị.
Đảng Cộng hòa chia rẽ
Nhưng thành phần các nghị sỹ Cộng hòa đã bỏ phiếu kết tội ông Trump cho thấy sự kiểm soát của ông Trump đối với Đảng Cộng hòa. Chỉ có mỗi bà Lisa Murkowski của Alaska sẽ tái tranh cử vào năm tới.
Những người còn lại bao gồm hai vị sắp nghỉ hưu - Richard Burr và Pat Toomey - và ba vị còn lại vừa giành được nhiệm kỳ mới và sẽ đến 6 năm nữa mới chịu sự phán xét của cử tri Cộng hòa.
Ông Trump vẫn đang nắm chặt một thành phần quan trọng cử tri của Đảng Cộng hòa - những cử tri mà đảng Cộng hòa sẽ cần nếu họ muốn giành lại Hạ viện và Thượng viện vào năm tới.
Sự chia rẽ đang hiển hiện trong Đảng viên Cộng hòa về cách xử lý ông Trump, người đã chứng minh là bị các cử tri trung lập chán ghét nhưng được một bộ phận cử tri bảo thủ của Đảng Cộng hòa hết lòng trung thành.
Cựu Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc, bà Nikki Haley, người có tham vọng chạy đua tổng thống vào năm 2024, nói với tờ Politico rằng ông Trump ‘đã đi một con đường mà ông ấy không nên đi và chúng ta không nên đi theo ông ta, và lẽ ra chúng ta không nên nghe ông ấy.”
Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham nói với phóng viên rằng ông sẽ sớm gặp ông Trump để thảo luận về tương lai của đảng còn Thượng nghị sĩ Marco Rubio nói rằng ông Trump ‘vẫn là người Cộng hòa được yêu thích nhất’.
‘Phải chi bỏ phiếu kín’
Trao đổi với VOA, ông Tyler Diệp, đảng Cộng Hòa, cựu dân biểu tiểu bang California, hiện là ủy viên Đặc khu Vệ sinh Midway City, nói rằng ‘phải chi cuộc bỏ phiếu ở Thượng viện là bỏ phiếu kín’ thì sẽ phản ánh chính xác các Thượng nghị sỹ Cộng Hòa có cho rằng ông Trump có tội hay không.
“Do bỏ phiếu công khai nên số đông các nghị sỹ Cộng hòa có sự cân nhắc nhiều về hậu quả chính trị đối với họ nên mới bỏ phiếu như vậy,” ông giải thích.
“Tôi thấy rằng nếu thật sự ông Mitch McConnell cho là ông Trump không có tội thì ông có nhất thiết đọc bài diễn văn đó hay không?” ông Diệp chỉ ra, nhắc đến bài diễn văn gay gắt ông McConnell buộc tội ông Trump sau cuộc bỏ phiếu.
Ông cho rằng 43 lá phiếu Cộng hòa bỏ phiếu cho ông Trump trắng án phần nhiều không phải vì cho là ‘ông Trump không có tội’ mà vì là ‘Thượng viện không có thẩm quyền đàn hặc một tổng thống đã mãn nhiệm’.
“Không có ai đứng ra biện minh cho việc ông Trump có hay không xúi giục cuộc nổi loạn,” vị cựu dân biểu tiểu bang này chỉ ra.
Về 7 Thượng nghị sỹ Cộng hòa đã bỏ phiếu kết tội ông Trump, ông Diệp nói: “Họ đã nghe trình bày pháp lý của hai bên mới bỏ phiếu nên lá phiếu đó tôi không cho là họ đã phản bội Đảng Cộng hòa.”
Tuy nhiên, ông chỉ ra rằng những vị đã bỏ phiếu kết tội ‘sẽ đối mặt hậu quả’ và chỉ ra trường hợp ông Mitt Romney hiện đang bị Đảng Cộng hòa ở Utah thu thập chữ ký bãi nhiệm.
Theo phân tích của ông, một số nghị sỹ sắp về hưu ‘nên có sự tự do bỏ phiếu theo đúng lương tâm của họ để kết tội ông Trump’. Còn bà Lisa Murkowski, vốn sắp ra tái cử, ông cho rằng, ‘đó là quyết định vô cùng khó khăn đối với bà’.
Tương lai Đảng Cộng hòa
Đảng viên Cộng hòa này cũng cho rằng việc Đảng trung thành với cựu tổng thống về lâu dài ‘có thể gây hại đối với triển vọng của Đảng Cộng hòa giành lại Quốc hội và Nhà Trắng’.
“Ngoại trừ một số tiểu bang rất bảo thủ, còn lại cứ bám theo ông Donald Trump là con dao hai lưỡi,” ông nhận định.
“Một số ứng viên Cộng hòa nếu không có sự ủng hộ của ông Donald Trump thì khó có thể vượt qua vòng bầu cử sơ bộ. Còn nếu ứng viên đó chỉ có sự ủng hộ của Donald Trump mà mất đi sự ủng hộ của những khối cử tri khác thì cũng không đắc cử được trong vòng tổng tuyển cử,” ông giải thích.
Do đó, các ứng viên Cộng hòa phải ‘rất thận trọng ở những bang chiến địa’ nếu chọn con đường đi theo ông Trump, ông cảnh báo.
“Nếu họ tranh cử ở những bang cực đỏ mà ông Trump đã thắng thuyết phục như Alabama, Tennessee hay Arkansas thì họ chỉ cần theo cái bóng của ông Trump là đã đắc cử rồi,” ông nói. “Nhưng Đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống và Quốc hội đâu phải ở những bang đó mà ở những bang chiến địa như Georgia, Arizona, Pennsylvania.”
Về khả năng ông Trump sẽ "trừng phạt" các dân biểu và nghị sỹ Cộng hòa bỏ phiếu chống lại ông bằng cách đưa ra đối thủ cho họ trong vòng đấu sơ bộ, ông Diệp cho rằng ‘sẽ có hại cho triển vọng chiến thắng của Đảng’.
“Mục tiêu của ông Trump là muốn đưa ra những ứng cử viên trung thành với ông trong khi mục tiêu của Đảng Cộng hòa là đưa ra những ứng cử viên có thể chiến thắng ở các tiểu bang chiến địa,” ông phân tích.
Do đó, ông cho rằng phải chờ đến cuộc bầu cử giữa kỳ vào năm sau để xem ông Trump có còn đủ ảnh hưởng trong Đảng Cộng hòa để giúp cho các ứng viên ‘gà nhà’ của ông chiến thắng hay không.
Ông cũng không đồng ý với việc Đảng Cộng hòa xoay quanh một cá nhân lãnh đạo như ông Donald Trump. “Nếu đi theo một cá nhân mà không ủng hộ những cương lĩnh hay chính sách trong đảng thì về lâu dài không phải là chiến lược tốt cho Đảng Cộng hòa,” ông nói.
“Trước khi ông Trump xuất hiện trong dòng chính, Đảng Cộng hòa cũng từng kiểm soát cả Nhà Trắng và Quốc hội,” ông lập luận.
Trong ngắn hạn, ông đề xuất Đảng Cộng hòa ‘không nên bị đưa vào thế phải lựa chọn trung thành hay không trung thành với ông Trump thì mới có thể đoàn kết lại và đưa ra tiếng nói đối lập với chính quyền của Tổng thống Joe Biden’.
Về phần mình, ông Diệp cho rằng nếu ra tranh cử một lần nữa, ông ‘không dám nghĩ mình sẽ đi theo con đường ôm chân ông Trump và phong trào MAGA của ông ấy’.
‘Cần đoàn kết quanh ông Trump’
Trao đổi với VOA từ thành phố Taylorsville, bang Utah, anh Gary Thành Nguyễn, một nhà môi giới bất động sản và là cử tri trung thành của ông Trump, lên án Thượng nghị sỹ Mitt Romney là ‘kẻ phản bội Đảng Cộng hòa vì đã vào hùa với Đảng Dân chủ’.
“Họ làm như vậy thì sự nghiệp chính trị của họ sẽ không còn nữa sau khi trở về tiểu bang của họ,” anh nói về các Thượng nghị sỹ Cộng hòa đã bỏ phiếu ‘có tội’ và khẳng định anh ủng hộ truất phế ông Romney cũng như sẽ không bầu cho ông vào nhiệm kỳ sau.
“Tại sao Đảng Dân chủ họ hùa với nhau được mà Đảng Cộng hòa không làm được nên điều đó tôi nghĩ là điều rất tiếc,” anh Gary nói.
Cử tri Cộng hòa này cho rằng việc Thượng viện tha bổng ông Trump là ‘bằng chứng ông Trump không có tội gì để họ kết án’.
“Không có tổng thống nào ngu đến nỗi kêu người ta bạo động trong lúc mình đang còn nhiệm kỳ để mình mang trách nhiệm,” anh biện hộ cho ông Trump.
Về tương lai chính trị của ông Trump, anh Gary nói anh vẫn sẽ ủng hộ ông Trump nếu ông ra ứng cử tổng thống sau bốn năm nữa. Theo anh, khi đó ông Trump cũng chỉ trong độ tuổi ông Joe Biden bây giờ mà ‘lại còn minh mẫn hơn Joe Biden nữa’.
Khi được hỏi về lá phiếu cho Đảng Cộng hòa trong tương lai, Gary nói trước hết anh sẽ bầu cho những ứng viên được ông Trump hậu thuẫn, sau đó mới xét đến thành tích và khả năng của người đó.
“Tôi ủng hộ ông Trump và tôi thích đường lối ông làm việc nên tôi nghĩ những người ông hậu thuẫn có tiềm năng làm việc giống như ông,” anh giải thích.
Anh thừa nhận về tình trạng chia rẽ của Đảng Cộng hòa sau phiên tòa luận tội lần hai. “Nếu họ muốn giữ Đảng thì họ phải đoàn kết làm việc với ông Trump. Còn nếu họ tự làm theo ý mình thì sớm muộn gì Đảng Cộng hòa cũng sẽ bị giải tán hoặc sẽ có đảng khác ra đời,” anh lập luận.
Người môi giới bất động sản này cho rằng trong Đảng Cộng hòa ‘hiện giờ không có ai có đủ uy tín như ông Trump’ và đả kích ông Mitch McConnell ‘chỉ muốn giữ cái ghế của ổng thôi’.
Trong trường hợp ứng cử viên của ông Trump thất bại trước ứng cử viên ông Mitch McConnell ủng hộ trong vòng bầu cử sơ bộ của Đảng Cộng hòa, anh Gary nói khi đến vòng tổng tuyển cử anh sẽ không ủng hộ cho cả ứng viên Cộng hòa lẫn Dân chủ và ‘sẽ bỏ phiếu trắng’.
