Các quốc gia Đông Nam Á hôm 16/11 tránh đề cập tới việc Trung Quốc xây cất đảo ở Biển Đông cũng như một phán quyết của tòa án trọng tài Liên Hiệp Quốc vô hiệu hóa các tuyên bố chủ quyền của Bắc Kinh trong vùng biển tranh chấp.
Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte, phát biểu thay mặt các nguyên thủ quốc gia thuộc Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), cũng né tránh bất kỳ biểu hiện lo lắng nào về những lo ngại nhân quyền nghiêm trọng trong khu vực, bao gồm tình cảnh của người Hồi giáo Rohingya ở Myanmar và chiến dịch bài trừ ma túy đẫm máu của ông ta trong một tuyên bố sau hội nghị thượng đỉnh thường niên ở Manila.
Những tuyên bố như vậy được công bố ngay sau hội nghị hàng năm của các nhà lãnh đạo thuộc khối 10 quốc gia nhưng không có lời giải thích nào ngay lập tức về sự trì hoãn ba ngày, điều đã thu hút sự chú ý của một số nhà ngoại giao ở Manila. Những trường hợp chậm trễ trong quá khứ là do những khác biệt về cách dùng từ đối với các vấn đề gai góc lâu nay, giống như tranh chấp lãnh thổ.
Trung Quốc, nước có ảnh hưởng đáng kể đến ASEAN, đã kiên quyết phản đối những lời chỉ trích về những đảo nhân tạo của nước này, nơi mà Trung Quốc được cho là đã lắp đặt một hệ thống phòng thủ phi đạn bất chấp lo ngại rộng khắp, bao gồm của Mỹ, Nhật Bản và Úc.
Ông Duterte, nhậm chức vào năm ngoái và giữ chức chủ tịch luân phiên ASEAN năm nay, đã công khai nỗ lực ve vãn mối quan hệ hữu nghị, thương mại, đầu tư và tài trợ cơ sở hạ tầng của Trung Quốc. Ông
đã hạ giảm những chỉ trích gay gắt nhắm vào những hành động quyết đoán của Trung Quốc trong tuyến đường thủy chiến lược thuộc loại tấp nập nhất thế giới này, và từ chối mưu tìm sự tuân thủ ngay lập tức của Trung Quốc với một phán quyết trọng tài vào năm ngoái phán quyết những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông dựa trên cơ sở lịch sử là vô hiệu.
Trong tuyên bố của ASEAN, ông Duterte nhắc lại rằng những lời kêu gọi trước đó cho một giải pháp hòa bình đối với các tranh chấp, tuân thủ pháp trị và hoan nghênh việc phê chuẩn một khuôn khổ hoặc một phác thảo "bộ quy tắc ứng xử" nhắm mục tiêu ngăn ngừa sự đối đầu trong vùng biển tranh chấp. Các vụ đụng độ gây chết người đã nổ ra trong quá khứ giữa lực lượng Trung Quốc và Việt Nam.
