Các nhà phân tích cho rằng việc Trung Quốc gần đây mở hai đường bay mới, với các tuyến gần hai hòn đảo xa xôi do Đài Loan kiểm soát, chỉ là động thái mới nhất trong một chiến dịch rộng lớn mà Bắc Kinh triển khai trước lễ nhậm chức của tổng thống đắc cử Đài Loan Lại Thanh Đức.
Ông Lại, đảng viên Đảng Dân Tiến ủng hộ chủ quyền của Đài Loan, đã được bầu vào tháng 1 và sẽ tuyên thệ nhậm chức vào ngày 20 tháng 5.
Ông Su Tzu-yun, nhà phân tích quân sự tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh có trụ sở tại Đài Bắc, cho biết Bắc Kinh đã sử dụng kết hợp các biện pháp chiến tranh nhận thức, uy hiếp kinh tế và các biện pháp hoạt động vùng xám chống lại Đài Loan. Các hoạt động vùng xám liên quan đến việc sử dụng các chiến thuật bất thường mà không cần dùng đến chiến đấu mở.
“Những nỗ lực mới nhất của Trung Quốc nhằm tăng áp lực lên Đài Loan vừa là một phần trong chiến dịch gây áp lực chống lại Đài Bắc vừa là phản ứng của nước này trước sự hỗ trợ quốc tế gần đây dành cho Đài Loan, chẳng hạn như việc Mỹ, Nhật Bản và các nước G7 (Nhóm bảy nước công nghiệp hóa hàng đầu) nhắc lại việc duy trì hòa bình và ổn định trên Eo biển Đài Loan,” ông Su nói với VOA trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại.
Trong tuyên bố ngày 19/4, cơ quan quản lý hàng không dân dụng Trung Quốc thông báo đã bắt đầu sử dụng hai đường bay theo hướng tây sang đông từ các thành phố ven biển Hạ Môn và Phúc Châu. Các đường bay mới, được gọi là W122 và W123, sẽ kết nối với đường bay M503 và chúng sẽ hoạt động dọc theo các đường bay hiện có đến các đảo Kim Môn và Mã Tổ của Đài Loan, nơi vận hành các chuyến bay thường xuyên đến và đi từ đảo chính của Đài Loan. Tuyến M503 chạy dọc theo đường trung tuyến của Eo biển Đài Loan, nơi từng là biên giới không chính thức giữa Trung Quốc và Đài Loan.
Trong cuộc họp báo hàng ngày hôm 19/4, Văn phòng phụ trách các vấn đề Đài Loan của Đảng Cộng sản Trung Quốc cho biết động thái này nhằm giảm bớt áp lực do sự chậm trễ chuyến bay bằng cách kích hoạt hai đường bay mới.
Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc cho biết thêm Bắc Kinh cũng có kế hoạch “tối ưu hóa hơn nữa” không phận xung quanh sân bay Phúc Châu ở phía nam tỉnh Phúc Kiến bắt đầu từ ngày 16/5, bốn ngày trước lễ nhậm chức của ông Lại.
Ngay sau khi ông Lại đắc cử vào tháng 1, Bắc Kinh đã đơn phương hủy đường bay cho tuyến M503 và mở các đường bay mới theo hướng Tây-Đông từ 3 thành phố ven biển.
Bắc Kinh coi ông Lại là người ủng hộ nền độc lập của Đài Loan. Trung Quốc tuyên bố Đài Loan là một phần lãnh thổ của mình và không loại trừ việc sử dụng vũ lực để thống nhất hòn đảo này với đại lục.
Đáp lại thông báo ngày 19/4, Cục Hàng không Dân dụng Đài Loan cho biết quyết định của Bắc Kinh có thể tạo ra rủi ro nghiêm trọng về an toàn bay vì khoảng cách giữa đường bay của Trung Quốc và Đài Loan chỉ là 2 km tại điểm gần nhất. Đài Bắc cho biết họ sẽ yêu cầu bất kỳ máy bay nào sử dụng đường bay mới phải quay trở về.
Văn phòng của Trung Quốc phụ trách các vấn đề Đài Loan, cơ quan giám sát quan hệ hai bờ eo biển, cho biết những lời chỉ trích của Đài Bắc là “sự cường điệu ác ý” nhằm “tạo ra ảo tưởng” rằng Bắc Kinh đang “thu hẹp không gian của mình”.
Xác định lại nguyên trạng
Vì các đường bay mới do Bắc Kinh khởi xướng bay rất gần đường trung tuyến của Eo biển Đài Loan, một số chuyên gia cho rằng Trung Quốc đang cố gắng xác định lại nguyên trạng trên eo biển Đài Loan dựa trên các điều khoản của họ.
Đường trung tuyến đóng vai trò là ranh giới không chính thức giữa Đài Bắc và Bắc Kinh trong nhiều thập niên. Trung Quốc và Đài Loan chia cách trong cuộc nội chiến năm 1949.
Theo ông J. Michael Cole, cố vấn cấp cao của toán Chống Ảnh hưởng Chuyên chế của Nước ngoài thuộc Viện Cộng hòa Quốc tế, quyết định đơn phương khởi động các tuyến đường hàng không mới “là một phần trong nỗ lực của Bắc Kinh nhằm chứng minh rằng họ đặt ra các quy tắc trong những gì họ coi là vấn đề nội bộ của mình”.
Ông Cole cho biết khi đường bay M503 lần đầu tiên được công bố vào năm 2015, Bắc Kinh đã đồng ý điều chỉnh đường bay sau các cuộc đàm phán với chính phủ Đài Loan dưới sự lãnh đạo của Quốc Dân Đảng thân Trung Quốc. Ông nói với đài VOA: “Bắc Kinh đã rời xa chủ nghĩa đơn phương sau các cuộc phản kháng của Đài Bắc và sau các cuộc đàm phán với chính phủ do Quốc Dân Đảng lãnh đạo”.
Nhưng trong khi Đài Loan chuẩn bị lễ nhậm chức thứ ba liên tiếp dưới sự lãnh đạo của Đảng Dân tiến vào tháng tới, ông Cole cho biết Bắc Kinh “không còn tâm trạng đàm phán và đang đơn phương thực hiện các đường bay”.
Ông nói thêm: “Họ phủ nhận cơ quan của Đài Loan bằng cách từ chối đàm phán với Đài Bắc”.
Vùng cấm bay
Các nhà phân tích quân sự cho rằng quyết định của Bắc Kinh bắt đầu sử dụng các tuyến đường hàng không đang tranh chấp có thể làm tăng khả năng máy bay dân sự Trung Quốc bay về phía đông của đường trung tuyến Eo biển Đài Loan, nơi có 4 vùng cấm bay được chỉ định.
Ông Chieh Chung, nhà nghiên cứu quân sự tại Quỹ Chính sách Quốc gia Đài Loan, cho biết: “Không quân Đài Loan sử dụng các vùng cấm bay đó để giám sát các hoạt động trên không phận dọc theo đường trung tuyến của Eo biển Đài Loan”.
Theo quan điểm của ông, các đường bay mới của Bắc Kinh sẽ làm tăng thêm khó khăn cho Không quân Đài Loan trong việc theo dõi hoạt động của các máy bay dân sự và quân sự Trung Quốc trong vùng cấm bay.
Ông nói với đài VOA qua điện thoại: “Trung Quốc đang cố gắng lợi dụng việc máy bay dân sự Trung Quốc thường xuyên xâm nhập vào vùng cấm bay do chính phủ Đài Loan chỉ định để thách thức các quy định do Đài Bắc đặt ra”.
Ngoài việc mở các đường bay mới và công bố các biện pháp thương mại mới chống lại hàng nhập khẩu của Đài Loan, Bắc Kinh đã tăng số lượng máy bay quân sự được triển khai tới các khu vực gần Đài Loan vào cuối tuần qua.
Bộ Quốc phòng Đài Loan cho biết họ phát hiện 21 máy bay quân sự Trung Quốc và 7 tàu hải quân Trung Quốc hoạt động quanh Đài Loan trong khoảng thời gian từ 20/4 đến 21/4. Ít nhất 17 máy bay quân sự Trung Quốc đã vượt qua đường trung tuyến của Eo biển Đài Loan.
Chỉ còn chưa đầy một tháng nữa là chính phủ mới của Đài Loan nhậm chức, một số nhà phân tích tin rằng chiến dịch gây áp lực của Bắc Kinh sẽ tiếp tục. Ông Cole tại Viện Cộng hòa Quốc tế khuyến cáo Đài Bắc “phải luôn cảnh giác, giữ vững nền tảng đạo đức cao và tránh mọi hình thức hoạt động có thể bị Bắc Kinh lợi dụng để biện minh cho việc trả đũa”.
Diễn đàn