Các quan chức Hoa Kỳ ngày càng lo ngại về mối quan hệ đối tác mới nổi giữa Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên - một khối mà một số người ở Washington gọi là một “trục ma quỷ” mới.
Những lo lắng đó đã được thúc đẩy mạnh mẽ vào ngày 23/10 với sự xác nhận của Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Lloyd Austin trong chuyến đi đến Rome rằng quân đội Triều Tiên hiện đang có mặt ở Nga, có lẽ là để chuẩn bị tham gia vào cuộc chiến của Moscow với Ukraine.
Chỉ vài ngày trước, Nga đã tham gia vào các cuộc tập trận hải quân do Iran tổ chức.
Trung Quốc, Triều Tiên và Iran đều đã hỗ trợ cỗ máy chiến tranh của Nga theo những cách khác nhau trong cuộc chiến với Ukraine. Iran đã cung cấp phi đạn và máy bay không người lái. Triều Tiên đã gửi đạn pháo. Và Trung Quốc đã cung cấp công nghệ và sản phẩm công nghiệp sử dụng kép, bao gồm chất bán dẫn và động cơ máy bay không người lái.
“Chúng ta đã chứng kiến sự xuất hiện của Trục ma quỷ vào cuối những năm 1930, 1938, 1939. Chúng ta đã thấy thế giới đã làm gì tại thời điểm cụ thể đó để đoàn kết lại với nhau”, dân biểu đảng Cộng hòa Rob Wittman, phó chủ tịch Ủy ban Quân vụ Hạ viện, nói trong một cuộc thảo luận trực tuyến vào tháng trước do Trung tâm An ninh Hoa Kỳ Mới tổ chức.
“Chúng ta thấy mình đang ở cùng ngã ba đường đó ngày hôm nay, nơi chúng ta có những quốc gia không tin vào những điều mà chúng ta tin tưởng, không tin vào pháp quyền, không tin vào việc bảo vệ quyền và phẩm giá của con người”.
Năm 2002, cựu Tổng thống Hoa Kỳ George W. Bush đã sử dụng thuật ngữ “trục ma quỷ” trong bài phát biểu Thông điệp Liên bang của mình để mô tả các quốc gia ủng hộ chủ nghĩa khủng bố, chẳng hạn như Triều Tiên, Iran và Iraq. Gần đây hơn, thuật ngữ này đang được áp dụng tại Washington để mô tả Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên.
Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken mô tả bốn quốc gia này là những cường quốc xét lại. Ông viết rằng một cuộc cạnh tranh khốc liệt để định nghĩa một kỷ nguyên mới của các vấn đề quốc tế đang diễn ra, và một số quốc gia quyết tâm thay đổi các nguyên tắc cơ bản của hệ thống quốc tế.
“Mặc dù các quốc gia này không phải là một trục, và chính quyền đã nói rõ rằng không tìm kiếm sự đối đầu giữa các khối, nhưng những lựa chọn mà các cường quốc xét lại này đang đưa ra có nghĩa là chúng ta cần phải hành động quyết đoán để ngăn chặn hậu quả đó”, ông Blinken viết trong ấn bản tháng 11/tháng 12 của tạp chí Ngoại giao.
Ông Wittman sử dụng thuật ngữ “Trục ma quỷ” và cho biết các quốc gia liên quan có khả năng gây bất ổn thế giới hơn Đức Quốc xã và các đồng minh vào năm 1939, đặc biệt là khi họ hợp tác và chia sẻ công nghệ ở mọi cấp độ.
“Vì vậy, khi bạn nhìn vào các máy bay không người lái đã bị bắn hạ ở Ukraine, bạn sẽ thấy các bảng mạch của Trung Quốc ở đó, các hệ thống của Trung Quốc trên các máy bay không người lái đó”, ông Wittman nói với VOA.
“Bạn cũng thấy vũ khí được bắn vào Ukraine từ các khẩu pháo của Nga đang được sản xuất tại Triều Tiên. Bạn thấy các máy bay không người lái đang được người Nga sử dụng trong không gian chiến đấu ở đó đang được Iran sản xuất.”
Ông cũng cho biết quan hệ đối tác mới đang học hỏi từ cuộc chiến tranh Ukraine với tốc độ theo kịp thời đại, đạt được những năng lực không thể đạt được trong các quá trình thử nghiệm và phát triển thông thường trong một môi trường hòa bình.
“Điểm khác biệt lớn nhất trong Trục ma quỷ 2024 là ít nhất ba trong số bốn quốc gia đang ở chế độ bành trướng”, ông Merrill Matthews, học giả thường trú tại Viện Đổi mới Chính sách đã viết vào đầu năm nay. “Họ muốn có nhiều đất đai và quyền lực hơn. Và họ đang phối hợp các nỗ lực của mình để mang lại lợi ích cho các mục tiêu của mỗi quốc gia. Đây là một diễn biến rất nguy hiểm”.
Ông Matthews nói với VOA rằng nhóm này đang nỗ lực tạo ra một khu vực kinh tế tự cung tự cấp phần lớn - xuất phát từ cả nhu cầu và mong muốn - không phụ thuộc vào các nền kinh tế phương Tây để tồn tại.
Ông Christopher S. Chivvis, một thành viên cấp cao và giám đốc Chương trình American Statecraft tại Quỹ Carnegie vì Hòa bình Quốc tế, nói với VOA rằng Trung Quốc là chìa khóa cho sức mạnh của mối quan hệ bốn bên.
“Nếu Trung Quốc không phải là một phần của bốn quốc gia này, thì có vẻ như ba quốc gia bị cô lập cao với thế giới đang hợp tác với nhau. Chúng ta sẽ bớt phải lo lắng hơn nhiều. Ông cho biết, chính sự tham gia của Trung Quốc vào nhóm này thực sự có khả năng khiến Hoa Kỳ gặp rất nhiều vấn đề.
Ông Chivvis nói thêm rằng bốn quốc gia có thể lợi dụng khủng hoảng ở một khu vực để phát động chiến tranh, phối hợp hành động hoặc gây hỗn loạn ở một khu vực khác.
Ví dụ, ông Chivvis đưa ra một phiên bản cực đoan hơn của kịch bản này trong phúc trình gần đây của mình — nếu Trung Quốc cố gắng tiến hành một hoạt động quân sự chống lại Đài Loan, Nga có thể tìm cách tận dụng sự căng thẳng về nguồn lực của Hoa Kỳ bằng một chiến dịch quân sự thậm chí còn hung hăng hơn ở Ukraine hoặc thậm chí là xâm nhập vào lãnh thổ NATO.
Tương tự như vậy, một sự leo thang lớn với Iran ở Trung Đông thu hút thêm lực lượng hải quân và không quân Hoa Kỳ cũng có thể khuyến khích Trung Quốc thực hiện một cách tiếp cận hung hăng hơn đối với Đài Loan.
“Sẽ rất khó để bốn quốc gia này ký một hiệp ước chính thức cam kết thực hiện điều đó, nhưng bạn có thể thấy điều đó xuất hiện một cách tự phát hoặc tự nhiên trong tình huống khủng hoảng”, ông Chivvis nói.
Và một cuộc khủng hoảng ở một khu vực có thể lan sang một khu vực khác trên thế giới.
“Nếu bạn nhìn vào, ví dụ, các quốc gia Ả Rập vùng Vịnh, họ là nhà cung cấp năng lượng quan trọng cho cả Trung Quốc và Đài Loan”, ông Michael Singh, giám đốc điều hành của Viện Chính sách Cận Đông Washington cho biết.
“Nếu bạn nhìn vào Iran, Iran có khả năng mà chúng ta đã thấy thông qua các lực lượng ủy nhiệm như Houthis để phá vỡ các tuyến đường thủy quốc tế. Vì vậy, tôi nghĩ rằng ở giai đoạn này, việc nghĩ rằng một cuộc xung đột về Đài Loan sẽ chỉ giới hạn ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương đơn giản là ngây thơ và thờ ơ”.
Ông Blinken mô tả mối quan hệ giữa bốn quốc gia vừa kể “chủ yếu là giao dịch”, đồng thời nói thêm rằng sự hợp tác của họ “bao gồm những sự đánh đổi và rủi ro mà mỗi bên có thể thấy khó chịu hơn theo thời gian”.
“Tuy nhiên, cả bốn nước theo chủ nghĩa xét lại này đều chia sẻ cam kết lâu dài với mục tiêu bao quát là thách thức Hoa Kỳ và hệ thống quốc tế,” Ngoại trưởng Blinken viết. “Điều đó sẽ tiếp tục thúc đẩy sự hợp tác của họ, đặc biệt là khi Hoa Kỳ và các quốc gia khác đứng lên chống lại chủ nghĩa xét lại của họ.”
Diễn đàn