Ngày 22/10, Trung Quốc ký một thỏa thuận với Ủy hội sông Mekong (MRC), theo đó Bắc Kinh đồng ý chia sẻ dữ liệu thủy văn của mình quanh năm, sau khi bị Washington gây áp lực liên tục về cáo buộc thao túng dòng chảy của con sông này.
“Thỏa thuận này là dấu ấn trong lịch sử hợp tác giữa Trung Quốc và MRC,” hãng tin Reuters dẫn tuyên bố của ông An Pich Hatda, Giám đốc điều hành Ban Thư ký MRC, phát biểu sau cuộc họp trực tuyến ngày 22/10.
Ông cho biết rằng việc vận hành cơ sở hạ tầng đường thủy trong khu vực ngày càng ảnh hưởng nhiều đến việc thay đổi dòng chảy và tác động đến các cộng đồng sống ven sông.
Ông Hatda cho biết thêm: “Quy định gia tăng ở lưu vực cùng các cơ hội và thách thức tại đây đòi hỏi chia sẻ dữ liệu và thông tin nhiều hơn, tăng cường thông báo về các đợt xả lũ, phối hợp vận hành và tăng cường hệ thống cảnh báo sớm.”
Trung Quốc đồng ý ký thỏa thuận này sau khi bị chính phủ Mỹ chỉ trích rằng 11 đập thủy điện của Trung Quốc ở thượng nguồn sông Mekong (Trung Quốc gọi là Lan Thương) tích trữ nước, thao túng và gây thiệt hại cho hạ nguồn. Tuy nhiên, Bắc Kinh bác bỏ các cáo buộc này.
Trong suốt 18 năm qua, Trung Quốc chỉ chia sẻ dữ liệu mực nước và lượng mưa từ tháng 6 đến 10 hằng năm vào mùa lũ tại 2 trạm thủy văn ở tỉnh Vân Nam, theo thông cáo của MRC.
Theo thỏa thuận mới, Trung Quốc sẽ chia sẻ dữ liệu tại 2 trạm trên, theo tần suất 2 lần mỗi ngày, thông cáo của MRC cho biết. Ngoài ra, Trung Quốc cũng đồng ý chia sẻ thông tin khẩn cấp về sự tăng giảm mực nước bất thường và xả lũ, cũng như các thông tin liên quan đến những yếu tố có thể gây lũ bất ngờ cho vùng hạ lưu sông Mekong.
Tại một hội nghị trực tuyến hôm 15/10 về Tăng cường Quản trị Nguồn nước Xuyên biên giới khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ David Stiwell lên tiếng chỉ trích việc Trung Quốc thao túng nguồn nước và không chia sẻ đầy đủ dữ liệu về sông Mekong cho các quốc gia ở hạ nguồn.
Theo thông tin của Bộ Ngoại giao Mỹ, ông Stilwell cáo buộc Trung Quốc “đơn phương thao túng” sông Mekong, làm gián đoạn dòng nước tự nhiên, vốn đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi hoạt động đánh bắt cá và nông nghiệp, đồng thời khôi phục các tầng nước ngọt trên lưu vực sông.
“Bắc Kinh từng lập luận rằng hoạt động từ các đập của họ mang lại lợi ích cho các nước hạ nguồn bằng cách tăng lượng nước xả vào mùa khô. Tuy nhiên, như chính Bắc Kinh đã thừa nhận, việc xả nước vào mùa khô chỉ nhằm tối đa hóa lợi nhuận của các nhà sản xuất điện Trung Quốc,” ông Stilwell phát biểu.
Theo ông Stilwell, việc thiếu minh bạch là một phần quan trọng trong các vấn đề liên quan tới Bắc Kinh.
Ông chỉ trích Trung Quốc “không chia sẻ đầy đủ thông tin về việc vận hành các đập hay tình trạng nước ở thượng nguồn, khiến chính phủ các nước ở khu vực Mekong gặp khó khăn trong việc chuẩn bị ứng phó và giảm thiểu thiệt hại do hoạt động của các đập gây ra”.
Ngoài ra, nhà ngoại giao của Hoa Kỳ còn nói rằng các nhà vận hành những con đập của Trung Quốc cũng “xả nước mà không báo trước, phá hoại mùa màng ở hạ nguồn khi mực nước trên sông dâng cao bất ngờ.”
Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết Quan hệ Đối tác của Hoa Kỳ với Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan và Việt Nam đã phát triển đáng kể từ khi Sáng kiến Hạ nguồn sông Mekong được thành lập vào năm 2009. Trong 11 năm qua, chính phủ Hoa Kỳ đã cam kết hỗ trợ gần 3,5 tỷ đôla cho khu vực sông Mekong, thông qua hình thức tài trợ chính thức của chính phủ và đầu tư tư nhân Hoa Kỳ.
