Hôm thứ Ba, cuộc tranh luận ở thượng viện Hoa Kỳ về một dự luật nhằm tạo điều kiện cho sự phê chuẩn một hiệp ước tự do thương mại của 12 nước Vành đai Thái Bình Dương đã trở thành vụ cãi vã về vấn đề cá basa. Theo tường thuật của thông tín viên Michael Bowman của đài VOA tại trụ sở quốc hội Mỹ, vụ tranh cãi này nêu bật những trở ngại chính trị trong nước đối với chương trình lập pháp thương mại, trong khi các nhà làm luật tranh đấu cho vô số các lợi ích của dân chúng địa phương bị ảnh hưởng bởi cạnh tranh quốc tế.
Các quốc gia đang ra sức hình thành Hiệp định Hợp tác Thương mại Xuyên Thái Bình Dương có kim ngạch thương mại hàng nghìn tỉ đô la mỗi năm. Nhưng cuộc đàm phán đang gặp khó khăn vì vụ tranh cãi về cá da trơn, một công nghiệp khu vực của Hoa Kỳ mà sản lượng hàng năm chưa đầy 1 tỉ đô la.
Vụ tranh cãi nổ ra ở thượng viện hôm thứ Ba khi Thượng nghị sĩ Đảng Cộng Hòa John McCain chỉ trích một biện pháp mà Việt Nam và các nước TPP khác cảm thấy hoài nghi: tăng cường hoạt động kiểm tra của chính phủ Hoa Kỳ đối với một loại cá tương tự cá da trơ sản xuất tại Châu Á.
“Mục đích thực sự của chương trình cá da trơn là tạo một rào cản thương mại để bảo vệ một số nhỏ nông dân nuôi cá da trơn ở 2 hay 3 tiểu bang miền Nam, một trong những chương trình bảo hộ mậu dịch có tính chất trắng trợn và cẩu thả nhất mà tôi gặp phải trong suốt thời gian phục vụ tại thượng viện Hoa Kỳ”.
Luật nông nghiệp năm 2008 của Mỹ đòi hỏi phải có một chế độ kiểm tra mới đối với cá da trơn do Bộ Nông Nghiệp điều hành. Tất cả các hải sản bày bán ở Mỹ đều do Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm kiểm tra.
Ông McCain cho biết chương trình đang làm tổn thương các lợi ích kinh tế lớn hơn của Hoa Kỳ.
“10 quốc gia Châu Á – Thái Bình Dương đã gửi thư đến Đại diện Thương mại Hoa Kỳ để cảnh báo rằng văn phòng cá da trơn của Bộ Nông nghiệp Mỹ đang phương hại đến cuộc đàm phán TPP. Ít nhất một quốc gia, đó là Việt Nam, đã đe dọa sẽ tiến hành các biện pháp trả đũa thương mại”.
Theo Thượng nghị sĩ Đảng Cộng Hòa Roger Wicker, vấn đề thực sự không phải là chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, mà là sức khỏe của khách hàng Mỹ. Ông Wicker đại diện cho bang Mississippi, một trong những nơi sản xuất cá da trơn lớn nhất nước Mỹ.
“Đây là về vấn đề an toàn thực phẩm cho người Mỹ ở 50 tiểu bang, những người xứng đáng được biết loại cá mà họ đang ăn là không bị nhiễm độc”.
Ông Wiker cho biết hải sản do Châu Á sản xuất thường bị phát hiện có mức độ hóa chất cao và các chất gây ô nhiễm khác.
“Chúng ta đang nói về bệnh ung thư! Nhiều sản phẩm nước ngoài đơn giản là không được xử lý trong các điều kiện vệ sinh mà chúng ta rất chú trọng ở Hoa Kỳ đối với cá da trơn nuôi ở các trang trại của chúng ta”.
Cuộc tranh cãi này ở thượng viện cho thấy thách thức của việc hoàn thành một hiệp ước thương mại tự do giữa 12 quốc gia, tất cả đều có những lợi ích cần được quảng bá và bảo vệ.
Ông Claude Barfield, chuyên gia về vấn đề thương mại của Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho biết như sau.
“Chúng ta có 12 quốc gia, chiếm khoảng 1/3 kim ngạch thương mại thế giới. Do đó hiệp ước này lớn hơn so với cuộc đàm phán ba bên cho Hiệp định Thương mại Tự do Bắc Mỹ dưới thời Clinton, hay 16, 17 cuộc đàm phán song phương dưới thời Tổng thống George W. Bush”.
Ông Barfield nói Hoa Kỳ sẽ giành phần thắng trong một số lĩnh vực của đàm phán thương mại và nên thỏa hiệp trong một số lĩnh vực khác, nhưng Hoa Kỳ nên giữ vững niềm tin là hiệp định TPP rốt cuộc sẽ mang lại những lợi ích lâu dài cho nước Mỹ.
