Có nhiều lời qua tiếng lại và những cáo buộc gay gắt trong cuộc tranh luận giữa các ứng viên tổng thống của đảng Cộng Hòa đêm qua tại Des Moines, Iowa, ngay cả khi vắng mặt người dẫn đầu là ông Donald Trump.
Trong những vấn đề gây tranh cãi nhất giữa các ứng viên là vấn đề di trú.
Người điều giải chương trình của đài truyền hình tin tức Fox, cô Megyn Kelly, đã cho chiếu nhiều đoạn video cho thấy Thượng nghị sĩ Marco Rubio của bang Florida thay đổi lập trường về di trú.
Ông được yêu cầu giải thích việc ông chống đối dành đặc xá cho di dân bất hợp pháp ở Hoa Kỳ, một lập trường mà ông đã có khi ra tranh cử thượng nghị sĩ năm 2010, và việc ông bảo trợ một sự luật ở Thượng viện năm 2013 giúp đem lại một con đường cho những người đó nhập tịch Hoa Kỳ.
Cô Kelly hỏi: “Phải chăng ông đã chứng tỏ rằng ông không thể được tín nhiệm về vấn đề này?”
Ông Rubio không nhận là đã thay đổi lập trường về vấn đề, mặc dù cựu Thống đốc bang Florida Jeb Bush nói rằng ông Rubio đã yêu cầu ông ủng hộ dự luật. Ông cũng phản đối cách dùng thuật ngữ của cô Kelly và lời lẽ ông dùng trong đoạn băng video.
Bác bỏ những phát biểu trước đó, ông Rubio khẳng định lập trường hiện tại của ông về các vấn đề di trú, nói rằng ông không ủng hộ việc dành một con đường nhập tịch cho 11 triệu di dân bất hợp pháp ở Hoa Kỳ. Là con trong một gia đình di dân Cuba, ông Rubio nói ông không chống di dân nhưng ủng hộ di trú hợp pháp.
Cùng câu hỏi dành cho ông Cruz
Sau cuộc trao đổi gay gắt với ông Rubio, cô Kelly chiếu các đoạn video cho thấy Thượng nghị sĩ Ted Cruz của bang Texas lên tiếng ủng hộ dự luật năm 2013 của ông Rubio, cũng như nhiều khoản tu chính mà ông đề nghị cho dự luật, chống lại những tuyên bố hiện nay của ông là ông không hề ủng hộ dự luật đó.
Đáp lại, ông Cruz khẳng định rằng các khoản tu chính của ông nhắm bảo đảm là các di dân bất hợp pháp không được cấp tình trạng hợp pháp ở Hoa Kỳ. Ông nói để tự bênh vực trước thắc mắc nêu ra với ông rằng: “Sự kiện mỗi khoản tu chính không chỉnh sửa được mọi vấn đề trong dự luật không có nghĩa là tôi ủng hộ phần còn lại của dự luật”.
Các ứng viên đưa ra những tuyên bố rộng rãi có liên quan đến Hoa Kỳ và cuộc chiến chống lại nhóm chủ chiến Nhà nước Hồi giáo.
Cả ông Rubio lẫn ông Cruz đều khiển trách chính quyền Obama. Ông Rubio tố cáo tổng thống là giảm thiểu quân lực và ông Cruz nói ông Obama đã “xuống cấp đáng kể” quân đội.
Các nhận định đã trở thành điệp khúc tiêu biểu cho các ứng viên Cộng Hòa trong mùa vận động sơ khởi. Nhưng, ngân khoản dành cho việc hiện đại hóa vũ khí vẫn tương tự như khoản dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush, theo nhận xét của hãng tin AP.
Trong khi Bộ Quốc phòng đã chứng kiến cắt giảm ngân sách quân sự trong những năm gần đây, các cắt giảm đó là kết quả của một công cụ ngân sách bắt đầu áp dụng khi các nhà lập pháp của cả hai đảng không đồng ý được về một dự luật chuẩn chi, có nghĩa là lỗi do cả hai đảng, theo trang web Politifact.com.
Hãng tin AP nói, các cắt giảm cũng được chấp thuận dựa vào đề nghị của Bộ Quốc phòng, xác nhận các căn cứ và thiết bị mà Bộ cho là không còn cần đến nữa.
Vũ trang cho người Kurd
Cũng liên quan đến cuộc chiến chống IS, ông Cruz lên án Tổng thống Barack Obama là “không vũ trang cho người Kurd”.
Nhưng theo AP, Hoa Kỳ đã dành một khối lượng đáng kể vũ khí và các thiết bị quân sự khác để giúp người Kurd chống lại nhóm Nhà nước Hồi giáo và đang gửi viện trợ đi. Tuy nhiên, theo một thỏa thuận với chính phủ Iraq, các vật liệu phải được gửi cho chính phủ Iraq, sau đó chính phủ này mới chuyển nguồn lực cho cả binh sĩ Iraq lẫn người Kurd.
Về bộ luật Bảo hiểm Y tế với giá phải chăng, thường được gọi là Obamacare, ông Cruz nhắc lại nhiều điệp khúc thường nghe thấy trong cuộc vận động là đấy là “một thứ giết chết công ăn việc làm” và rằng dân chúng “đã mất bảo hiểm y tế, mất bác sĩ và phải trả lệ phí bảo hiểm tăng vọt”.
Về công ăn việc làm, Cục Thống kê Lao động hồi đầu tháng này cho hay tỷ lệ thất nghiệp của Hoa Kỳ đứng ở mức 5%. Khi ông Obama ký bộ luật Bảo hiểm Y tế hồi tháng 3 năm 2010, tỷ lệ thất nghiệp toàn quốc là 9,9%. Nền kinh tế đã thêm hơn 13 triệu công ăn việc làm trong thời gian đó.
Về bảo hiểm y tế, con số người Mỹ không có bảo hiểm đã lên đến mức kỷ lục là 9% trong năm 2015, theo Bản thăm dò Phỏng vấn Y tế Toàn quốc của chính phủ.
Theo AP, hơn 16 triệu người đã có bảo hiểm kể từ năm 2013, trước khi khởi sự áp dụng luật cung cấp bảo hiểm.
Tố cáo của ông Trump
Mặc dầu không có mặt trên sân khấu với các ứng viên cùng trong đảng Cộng Hòa, ông Trump đã đưa ra lời cáo buộc riêng có liên quan đến mức thâm hụt mậu dịch của Hoa Kỳ với Trung Quốc.
Theo tin của AP, ông Trump tuyên bố: “Trong năm nay, thương mại của Trung Quốc sẽ thu về trên 500 tỷ đôla do thâm hụt mậu dịch với chúng ta. 500 tỷ. Đó không phải là quan hệ đối tác, mà tôi là một nhà buôn tự do. Tôi yêu mậu dịch tự do. Nhưng chúng ta phải vận dụng đầu óc. Và chúng ta dùng những tay hoạt đầu chính trị để thương lượng với phía Trung Quốc”.
Tuy nhiên, AP loan tin ông Trump sẽ kiểm tra lại các con số của ông. Doanh gia tỷ phú này dường như đề cập đến tổng số thâm hụt mậu dịch của Hoa Kỳ với tất cả các nước trên thế giới – mà con số tổng cộng khoảng 508 tỷ đôla vào năm 2014. Con số này ít hơn khoảng 1/4 so với con số năm 2006, khi mức thâm hụt lên tới 762 tỷ đôla, theo Cục Thống kê.
Năm 2014, thâm hụt mậu dịch với Trung Quốc là 343 tỷ đôla, vẫn còn rất lớn, nhưng thấp hơn nhiều so với con số ông Trump đưa ra, theo AP.
