Nhắc đến Bắc Ninh, người ta thường nhớ đến những làn điệu dân ca quan họ ngọt ngào của một vùng quê trù phú, giàu truyền thống văn hoá và lịch sử bậc nhất đồng bằng Bắc Bộ. Nhưng giờ đây, khi về Bắc Ninh, trong mớ âm thanh ồn ào, hỗn tạp vẫn vang lên hàng ngày, người ta lại nhận ra âm hưởng chủ đạo của nó không còn là những làn điệu quan họ da diết, xao xuyến lòng người, hay khúc hoan ca về đời sống kinh tế vượt lên so với mặt bằng xung quanh, mà thay vào đó là những tiếng ta thán, phẫn nộ của dân chúng về tình trạng tham nhũng trắng trợn, tràn lan diễn ra từ thôn xóm cho đến cấp tỉnh.
Liên tiếp trong hai ngày 10/8 & 19/8 vừa qua, một số công dân đại diện cho dân oan cũng như những người dân chống tham nhũng ở Bắc Ninh đã gửi Tâm thư cho một loạt lãnh đạo Đảng và Nhà nước để phản ánh về những sai phạm, tham nhũng của lãnh đạo, chính quyền các cấp ở Bắc Ninh. Trong bức Tâm thư ngày 10/8, các tác giả đã liệt kê một loạt vụ điển hình trong hàng trăm vụ việc mà người dân đã khiếu kiện hàng chục năm qua, diễn ra trên hầu khắp mọi huyện thị trong tỉnh.
Trước lời kêu gọi của bà con, ngày 26/9 vừa qua, chúng tôi đã trực tiếp về thị xã Từ Sơn, Bắc Ninh để tìm hiểu tình hình thực tế.
Từ Sơn là một vùng đất nổi tiếng với hoạt động sản xuất kinh doanh đồ gỗ. Phần lớn các làng nghề ở đây đều chuyên sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ, với những “tên tuổi” từ hàng trăm năm qua như Đồng Kỵ, Phù Khê hay Hương Mạc. Nhờ sự phát triển của các làng nghề cũng như sự tháo vát, năng động trong hoạt động sản xuất kinh doanh của người dân địa phương nên từ lâu Từ Sơn đã trở thành một vùng quê trù phú.
Với mật độ dân số cao gấp 2 lần mức bình quân vùng đồng bằng sông Hồng, gấp 1,8 lần Hải Phòng, gấp 1,2 lần mật độ dân số Hà Nội, đất đai ở Từ Sơn trở thành một thứ tài nguyên đắt đỏ, không thua kém mấy so với các đô thị lớn trong cả nước.
Đất đai ngày càng có giá nên các quan chức ở Bắc Ninh cùng các công ty sân sau của họ thi nhau nặn ra đủ thứ dự án để thu hồi đất đai, ruộng vườn của người dân với giá đền bù rẻ mạt trước khi phân lô và bán với giá cao gấp hàng chục lần so với mức đền bù. Ban đầu, mức giá đền bù thu hồi đất ruộng ở đây chỉ là 40 triệu VNĐ/sào (1 sào = 360m2). Nhờ sự kiên trì đấu tranh của bà con, mức đền bù được nâng lên 320 triệu/sào. Trong khi đó, giá đất phân lô mà chủ đầu tư bán ra “bèo” nhất cũng là 10 triệu VNĐ/m2, thậm chí có những vị trí lên đến trên 50 triệu VNĐ/m2.
Với chế độ sở hữu đất đai mơ hồ, với sự bao che, dung túng của những cái ô khủng ở cấp tỉnh và trung ương, cũng như sự vô cảm, vô trách nhiệm của những cá nhân hữu trách trong bộ máy, tình trạng tham nhũng đất đai ở Từ Sơn đang diễn ra hết sức trắng trợn, nghiêm trọng trong suốt nhiều năm qua.
Các quan chức ở Từ Sơn thậm chí còn ngang ngược đến mức cho lấp ¾ sông Ngũ Huyện Khê chảy qua địa bàn thị xã để xây chợ gỗ cho thuê và phân lô bán nền, rồi lại bỏ ra hàng trăm tỷ VNĐ từ ngân sách nhà nước để nạo vét và xây bờ kè ở phía bờ sông đối diện. Theo ước tính của người dân địa phương, chỉ riêng trong “dự án” này, khoản lợi nhuận mà đám quan tham và sân sau của họ thu được cũng đã lên đến hàng nghìn tỷ.
Tuy chỉ ghé thăm Từ Sơn, nhưng do bà con đã chuẩn bị nên tại đây chúng tôi được gặp nhiều gương mặt chống tham nhũng tiêu biểu của cả tỉnh Bắc Ninh. Họ đã cung cấp cho chúng tôi nhiều bằng chứng kèm theo đơn thư tố cáo mà họ đã gửi đến các cơ quan chức năng và công bố trên mạng.
Khối lượng đơn thư của bà con ở đây phải lên đến hàng tạ, nhưng chúng cứ chạy lòng vòng từ nơi này sang nơi nọ rồi cuối cùng đều rơi tõm vào im lặng. Thực ra không phải là không có đoàn này đoàn nọ từ trung ương về kiểm tra, nhưng tất cả bọn họ đều được các đối tượng liên quan “săn sóc” tử tế để rồi đâu lại hoàn đấy.
Một cán bộ địa phương cho chúng tôi biết: 98% số người được coi là “đại gia” ở Bắc Ninh (không phải quan chức) là đi lên từ lĩnh vực đất đai. Con số đó cho thấy lợi nhuận siêu khủng của các dự án nhà ở, phát triển hạ tầng, cũng như mức độ tác oai tác quái của đám tham quan cùng các công ty sân sau của họ. Còn quan chức trong bộ máy thì từ chủ tịch xã trở lên đã được xếp vào hàng “đại gia” rồi.
Anh Nguyễn Văn Thiểm, cán bộ văn phòng một cửa, UBND xã Đông Thọ, huyện Yên Phong, một công chức dũng cảm lên tiếng chống tham nhũng từ nhiều năm nay, cho chúng tôi biết là riêng bản thân anh trong vòng 3 năm qua đã gửi tới 2 tạ đơn thư. Anh bức xúc nói: “Tôi hiện đang là cán bộ, được đối mặt với các vị lãnh đạo từ cấp xã đến cấp tỉnh, nhưng không ai nói một cái gì [về những đơn thư, vụ việc kia] cả. Nhiều khi tôi cứ nghĩ mình đây là vô chính phủ, quá vô chính phủ, không nằm trong một tổ chức nào, dù danh nghĩa vẫn là công chức, vẫn là đảng viên.”
Một vấn đề nhức nhối khác ở Từ Sơn nói riêng và Bắc Ninh nói chung là nông dân bị thu hồi ruộng vườn thường không được đào tạo để chuyển hướng ngành nghề hay bố trí công ăn việc làm phù hợp sau khi bị tước đoạt tư liệu sản xuất truyền thống. Thị trường xuất khẩu đồ gỗ chủ yếu là Trung Quốc, nên tình hình giá cả rất thất thường, bấp bênh, giống như tất cả các mặt hàng xuất khẩu khác của Việt Nam sang Trung Quốc. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến công ăn việc làm của lực lượng lao động nông nghiệp sau khi bị thu hồi đất.
Một người dân Từ Sơn nói với chúng tôi: “Nếu bây giờ mà xảy ra chiến sự với Trung Quốc thì khi cầm súng trong tay, đối tượng đầu tiên mà dân chúng ở đây nhằm bắn không phải là kẻ thù từ phương Bắc kia, mà là bọn quan tham, cường hào ác bá mới ở địa phương.”
“Thùng thuốc súng” Bắc Ninh xem ra chỉ còn chờ ngày phát nổ.
* Blog của nhà báo Lê Anh Hùng là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
