1. Sóng gió Biển Đông
Nhìn về quê hương Việt Nam, đầu năm 2014 là dịp kỉ niệm 40 năm trận chiến giữa hải quân Trung Quốc và Việt Nam Cộng hòa tại Hoàng Sa để rồi Trung Quốc chiếm vùng đảo này từ đó đến nay.
Trong nước có sinh hoạt tưởng niệm, tuy không chính thức và ở Đà Nẵng phải huỷ bỏ vào giờ chót. Riêng tại Sài Gòn có buổi lễ mang đầy đủ ý nghĩa dành cho 74 chiến sĩ Việt Nam Cộng hòa đã hi sinh trong trận chiến ngày 17-1-1974.
Dịp này chương trình Nhịp cầu Hoàng Sa được phát động với mục đích giúp những gia đình có thân nhân hi sinh. Chương trình đã nhận được sự đóng góp tài chính của nhiều người trong và ngoài nước.
Đúng vào ngày kỉ niệm 40 năm Hoàng Sa, trưa thứ Sáu 17-1-2014 hàng trăm người Việt vùng Vịnh San Francisco đã biểu tình trước Tổng Lãnh sự quán Trung Quốc để phản đối Bắc Kinh xâm lăng. Sau đó đoàn biểu tình kéo đến cơ sở ngoại giao của Việt Nam để phản đối Hà Nội “hèn với giặc, ác với dân” khi ngăn chặn, đàn áp không cho dân lên tiếng phản đối Trung Quốc.
Trong suốt năm qua nhiều cuộc biểu tình đã diễn ra tại cơ sở ngoại giao Trung Quốc vì sóng gió Biển Đông. Đặc biệt lần đầu tiên tại San Francisco có biểu tình của những người mang cờ đỏ sao vàng phản đối Trung Quốc hôm 2-5 đem giàn khoan HD-981 vào vùng biển còn đang tranh chấp với Việt Nam.
Sự kiện giàn khoan HD-981 khiến quan hệ Việt-Trung trở nên cực kì căng thẳng, đưa tới biểu tình phản đối Trung Quốc từ Hà Nội vào Sài Gòn và những vụ công nhân ở Bình Dương, Đồng Nai, Hà Tĩnh xuống đường đốt phá hãng xưởng của người Hoa, gây thiệt hại nặng.
Tuy nhiên lãnh đạo Việt Nam lại không có những động thái phản đối mãnh liệt. Bộ trưởng Quốc phòng Phùng Quang Thanh coi sự kiện HD-981 như mâu thuẫn trong gia đình. Quốc hội Việt Nam không ra nghị quyết phản đối Trung Quốc. Còn Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cho biết sẽ đưa vụ việc ra một tòa án quốc tế vào thời điểm thích hợp dù có nhiều khuyến cáo từ các chuyên gia luật pháp. Một thăm dò trên báo điện tử VNExpress với gần 200 nghìn ý kiến thì 96% ủng hộ việc kiện Trung Quốc trước một tòa án quốc tế.
Hoa Kỳ tuyên bố không đứng về phía nào trong các tranh chấp ở biển Đông, chỉ khuyến cáo các bên liên quan giải quyết tranh chấp trong tinh thần hòa bình, theo luật pháp quốc tế, tôn trọng tự do hàng hải.
Ngày 10-7 Thượng Viện Mỹ ra một nghị quyết yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan HD-981 và trả lại nguyên trạng trước đó cho khu vực đang tranh chấp.
Đến ngày 15-7 Trung Quốc rút giàn khoan, một tháng sớm hơn dự định, và Bắc Kinh đưa ra lí do là để tránh bão. Nhưng nhiều động thái khác cho thấy Bắc Kinh tiếp tục muốn kiểm soát Biển Đông theo đường lưỡi bò qua việc xây dựng sân bay ở Hoàng Sa và Trường Sa.
Đến nay Việt Nam cũng chưa kiện Trung Quốc mà chỉ đề nghị Tòa án Trọng tài Quốc tế xét đến quyền lợi của Việt Nam trong vụ Philippines kiện Trung Quốc liên quan đến chủ quyền Biển Đông.
Hôm 23-12 Tòa Bạch Ốc đã trả lời một thỉnh nguyện thư được đưa lên trang “We the People” từ ngày 13-5 yêu cầu Tổng thống Barack Obama có những biện pháp trừng phạt Trung Quốc về hành vi công khai vi phạm luật pháp quốc tế khi đem giàn khoan HD-981 vào vùng biển còn đang tranh chấp với Việt Nam. Bản thỉnh nguyện thư đã có gần 140 nghìn người ký tên.
Trong thư trả lời, giới chức Tòa Bạch Ốc xác nhận Hoa Kỳ không nghiêng về phía nào, tuy nhiên Mỹ có những lợi ích quốc gia trong vùng Biển Đông và kêu gọi các bên giải quyết tranh chấp trong tinh thần ôn hoà, tôn trọng luật pháp quốc tế.
Phản ứng của Việt Nam sau sự kiện giàn khoan HD-981 cho thấy Hà Nội dù muốn tiến gần hơn trong quan hệ với Hoa Kỳ, nhưng cũng chỉ ở chừng mực nào đó vì lãnh đạo Hà Nội chịu ảnh hưởng sâu đậm của Trung Quốc trong kinh tế và chính trị. Chủ trương thân Mỹ hơn lúc này vẫn chưa có thế đứng vững mạnh tại Việt Nam.
Trong một cuộc phỏng vấn trên truyền hình Trung Quốc CCTV hôm 22-11, Tướng He Lei của Học viện Khoa học Quân sự đưa ra nhận định rằng chủ trương xoay trục của Mỹ chính là nguyên do cho những căng thẳng trên Biển Đông gần đây.
Hà Nội vẫn e dè trước phản ứng của Bắc Kinh. Những sinh hoạt như việc kỉ niệm 35 năm chiến tranh biên giới phía Bắc 17-2-1979 cũng không được nhà nước tổ chức. An ninh Việt Nam tiếp tục thẳng tay đàn áp, bắt giam những người bày tỏ tình thần yêu nước, chống Trung Quốc xâm lấn.
Với ý định chiếm toàn Biển Đông và chủ trương của Tập Cận Bình là “châu Á của người Á châu”, năm 2015 chắc chắn sẽ còn nhiều căng thẳng trong vùng biển này.
2. Người Mỹ gốc Việt và chính trị
Năm 2014 người Việt tại Mỹ đạt nhiều thắng lợi trong chính trị dòng chính với khoảng 30 dân cử từ cấp tiểu bang xuống địa phương.
Janet Nguyễn là thượng nghị sĩ tiểu bang gốc Việt đầu tiên tại California. Quận Cam có thêm thị trưởng Garden Grove Bảo Nguyễn, cùng thị trưởng Westminster Trí Tạ tái đắc cử.
Thung lũng Hoa vàng vẫn có một nghị viên gốc Việt, luật sư Tâm Nguyễn, trong hội đồng thành phố San Jose, thay Nghị viên Madison Nguyễn hết nhiệm kỳ phục vụ.
Ở Houston, Dân biểu Tiểu bang Hubert Võ tiếp tục được cử tri tín nhiệm. Ông đánh bại ứng cử viên Al Hoàng (Hoàng Duy Hùng), một người chủ trương tiếp cận với Hà Nội với hy vọng đem lại thay đổi cho Việt Nam. Với chủ trương đó, Nghị viên Al Hoàng cũng đã thua ứng cử viên gốc Việt Richard Nguyễn khi ông tái tranh cử chức nghị viên Houston hồi đầu năm.
Tại Quận Cam, đầu tháng Năm có Nghị viên Larry Agran của thành phố Irvine đưa đề nghị kết nghĩa giữa Irvine và Nha Trang. Nhiều người Việt kéo đến biểu tình phản đối và nghị quyết đã không được thông qua. Tháng 11 vừa qua ông Agran tái tranh cử và thất bại.
Trên San Jose, để tìm sự hậu thuẫn của cử tri gốc Việt trong kỳ bầu cử thị trưởng gay go, Nghị viên Sam Liccardo, cùng với những người ủng hộ ông là Thị trưởng Chuck Reed và Phó Thị trưởng Madison Nguyễn đã đưa ra một nghị quyết không hoan nghênh việc tiếp đón các phái đoàn cộng sản Việt Nam đến San Jose. Kết quả ông Liccardo thắng Giám sát viên Dave Cortese với số phiếu sít sao, tuy các thăm dò trước đó cho thấy ông thua đối thủ hơn chục điểm.
Cử tri gốc Việt tại Hoa Kỳ xem ra rất dị ứng với những ứng viên có chủ trương giao tiếp với Hà Nội. Họ ủng hộ những ai quan tâm đến tình hình nhân quyền tồi tệ tại Việt Nam.
3. Văn nghệ và tác quyền
Sự kiện gây chú ý nhất trong năm qua là lần đầu tiên Khánh Ly được phép hát trên sân khấu ở quê nhà. Tháng 5 cô có sô ở Hà Nội, tháng 8 ở Đà Nẵng.
Khánh Ly đã không thể hát “Gia tài của Mẹ” trên quê hương cũ vì nội dung chương trình đều do Cục Biểu diễn Nghệ thuật duyệt xét.
Dịp 30-4, Khánh Ly đã gây xôn xao dư luận San Jose khi rút lui khỏi chương trình “Đêm Nhớ về Saigon”. Sau Khánh Ly, Lệ Thu giờ chót cũng không đến hát được. Sự kiện hai ca sĩ vang danh của Sài Gòn xưa đã đồng ý hát rồi lại rút lui khiến nhạc sĩ Nam Lộc phải lên tiếng than thở. Vì áp lực trong nước hai cô đã không thể tưởng nhớ 30-4 ở San Jose.
Sau sô hát thứ hai vào tháng 8 ở Việt Nam thì nổ ra vụ đòi tiền bản quyền những bài hát của Trịnh Công Sơn mà Khánh Ly đã biểu diễn. Tuy không có trách nhiệm gì về việc này, những tranh cãi trong nước đã khiến cô phải công bố một thủ bút của nhạc sĩ họ Trịnh cho phép Khánh Ly hát nhạc của ông, vô thời hạn, với giá 5 nghìn đô-la.
Tháng 11 vừa qua Khánh Ly dự định có một sô hát nữa, lần này ở Bình Dương, nhưng cô đã không thực hiện được.
Cũng liên quan đến bản quyền, những ngày cuối năm ở San Jose ồn ào việc gia đình Phạm Duy kiện ban tổ chức “Đêm Nhớ về Saigon” tại trung tâm Phoenix Art Center gồm ông Phạm Phúc, nhạc sĩ Lê Huy và ca sĩ Ngọc Diệp.
Vụ kiện đang được thụ lý tại một tòa tranh tụng thiệt hại nhẹ (small claim court), là nơi hai bên tự thân tranh cãi trước một vị chánh án mà không cần luật sư.
Đại diện cho gia đình là nhạc sĩ Phạm Duy Hùng đòi số tiền 1,600 đô-la cho 8 bài hát của Phạm Duy được trình diễn trong “Đêm Nhớ về Saigon” và một chương trình khác.
Hai bên đã ra toà một lần vào tháng trước nhưng vụ tranh tụng chưa được giải quyết vì việc thông dịch không được chuẩn. Ngày 30/1/2015 sẽ có phiên xử kế tiếp.
Sau khi nhạc sĩ Phạm Duy mất vào tháng 1/2013, đến tháng 3 thì đại diện các con của nhạc sĩ tại Hoa Kỳ là luật sư Trương Phú Hòa đã đăng trên các báo Việt ngữ một thông báo về việc sử dụng tác phẩm của Phạm Duy nếu không có phép sẽ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
Tháng 4/2013 khi công ti ca nhạc D&D của ông Dũng Taylor loan báo tổ chức ba chương trình hát nhạc Trịnh và nhạc Phạm Duy, gia đình Phạm Duy đã liên lạc đòi tiền bản quyền. Theo ông Dũng trình bày với khán giả trong đêm văn nghệ tại Santa Clara Convention Center vùng San Jose thì số tiền bản quyền quá cao, mấy nghìn đô. Nếu phải trả số tiền như đòi hỏi từ gia đình Phạm Duy thì giá vé cho chương trình sẽ cao ngất. Gia đình Phạm Duy khi đó có dự định đưa ông Dũng ra tòa, nhưng rồi không thực hiện.
Giới bầu sô và ca sĩ đang chú ý đến vụ kiện lần này. Kết quả chắc chắn sẽ có nhiều ảnh hưởng đến nội dung các chương trình ca nhạc tương lai tại hải ngoại, đặc biệt là tại Hoa Kỳ.
Chúc bạn đọc Năm Mới 2015 an khang, thịnh vượng.
Các bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
