Thính giả Hoàng hỏi về rùa và nhiễm trùng salmonella.
Bác sĩ Hồ Văn Hiền trả lời:
Rùa và nhiễm trùng salmonella
Mỗi năm ở Mỹ có chừng 1 triệu trường hợp nhiễm Salmonella, là một vi khuẩn nhiễm đường ruột rồi sau đó có thể qua dòng máu và đi đến những nơi khác của cơ thể. Đa số trường hợp là bịnh nhẹ, tự khỏi, tuy nhiên cũng có vài trăm người chết. Đa số do thức ăn bị nhiễm vi khuẩn, nhất là thịt sống, trứng, sữa chưa được khử trùng (bằng pasteurization), giá sống, hay thức ăn nấu không chín. Người hay thú vật đang bị nhiễm khuẩn hay vừa bị trong phân có chứa Salmonella. Nếu thực phẩm có tiếp xúc với phân này và chứa Salmonella, người ăn sẽ bị bịnh (theo đường từ phân qua miệng/fecal-oral route). Ngoài rùa và các thú vật bò sát, lưỡng cư, chuột bạch, gà , chim cũng có thể truyến Salmonella cho người nuôi hay săn sóc nó.
Không riêng gì rùa, những loài bò sát (reptile) khác như rắn, thằn lằn (lizard), cắc kè (gecko), loài lưỡng cư (lưỡng thê, amphibian) như nhái, ếch, kỳ nhông (salamander) đều có thể mang Salmonella và gây bịnh. Chuồng hay hồ nước chứa các thú vật này cũng có thể là trung gian truyền bịnh Salmonella. Những nơi con vật bò qua như sàn nhà, thảm; những nơi rửa ráy chuồng nuôi rùa, các dụng cụ nuôi thú cưng đều có thể nhiễm Salmonella từ phân của con thú.
Rùa có thể mang Salmonella trong da cũng như trên mu rùa. Thú vật có thể vẫn bình thường không triệu chứng có bịnh.
Trước đây chúng ta nghe nói đến bịnh thương hàn (typhoid fever) làm sốt nóng kéo dài, bỏ ăn, lũng ruột,nhiễm trùng máu, gây áp xe trong các bộ phận rất khó chữa. Bịnh này chỉ còn tồn tại nhiều trong một số nước nghèo với điều kiện vệ sinh kém về nước uống và người dân không có thói quen rửa tay kỹ sau khi đi cầu tiêu. Typhoid fever có thuốc chích hay uống ngừa và bịnh nhân cần được chữa trị tích cực bằng kháng sinh. Đa số thuộc loại nhiễm Salmonella ở Mỹ không phải là bịnh thương hàn mà là loại bịnh đường ruột tương đối nhẹ hơn mà chúng ta bàn ở đây (non-typhoid salmonellosis).
Salmonella gây nhiễm trùng đường ruột, nóng sốt, đau bụng tiêu chảy, ói mửa, nhức đầu. Triệu chứng có thể kéo dài từ 2 ngày đến một tuần. Thông thường chỉ cần chữa phụ trợ cho bịnh nhân đừng mất sức và không khổ sở lắm cho đến lúc họ tự hồi phục, chữa theo triệu chứng như cho uống nước và chất điện giải đầy đủ, thuốc hạ nóng và nghĩ ngơi cũng như ngăn ngừa lây lan bịnh. Loại này thường không cần dùng kháng sinh vì kháng sinh có thể làm cho cơ thể bịnh nhân thải ra vi khuẩn trong phân lâu dài hơn; trừ trường hợp đặc biệt.
Tuy nhiên, ở một số người có sức đề kháng kém như trẻ nhỏ, người già, người có thai, người bịnh tiểu đường, bịnh HIV, vv bịnh có thể nặng hơn, có thể phải nhập viện, có khi đe doạ tính mạng. Năm 2007, tại Florida,một em bé 4 tuần tuổi bị lây Salmonella từ một con rùa con và chếtt; phân tích DNA của Salmonella lấy từ con rùa trùng hợp với Salmonella cô lập từ em bé bịnh nhân. Năm 2015-2016, có 202 cas bịnh Salmonella xảy ra trong nhiều ổ bịnh (outbreak) rải rác khắp các tiểu bang do nhiễm từ các rùa con. Một số bịnh nhân không từng sờ vào con rùa, chỉ cần sống trong cùng một nhà có nuôi rùa con. Năm 2014-2015, có 22 người bị lây Salmonella từ con cắc kè nuôi trong các hồ cá, rải rác trong 17 tiểu bang đa số bịnh nhân là trẻ em, một số phải nhập viện.
Biện pháp phòng ngừa Salmonella quan trọng là bảo vệ thực phẩm ăn tươi , nước uống để đừng tiếp xúc với thịt sống, trứng sống có thể chứa Salmonella, giữ sạch nơi soạn đồ ăn, rửa tay sau khi đi phòng tắm, người làm bếp dù có ngứa ngáy tránh sờ hay gãi vùng hậu môn của mình.
Sau đây là những khuyến cáo của CDC-FDA:
● Không mua rùa nhỏ hoặc các loài bò sát hoặc động vật lưỡng cư làm thú cưng hoặc làm quà tặng.
● Nếu gia đình bạn sắp sinh em bé, hãy loại bỏ bất kỳ loài bò sát hoặc lưỡng cư nào khỏi nhà trước khi đem trẻ sơ sinh về.
● Không nuôi loài bò sát và lưỡng cư trong nhà có trẻ em dưới 5 tuổi (trẻ em cũng hay cho tay vào miệng, hôn con thú cưng), người cao tuổi, hoặc những người có hệ miễn dịch suy yếu.
● Không cho phép loài bò sát hoặc lưỡng cư bò “lang thang” tự do trong nhà, đặc biệt là các khu vực chuẩn bị thức ăn, bếp núc.
● Không rửa hồ cá hoặc các món đồ dùng cho thú cưng trong bồn rửa chén. Sử dụng thuốc tẩy (bleach, Eau de Javel) để khử trùng bồn tắm hoặc những nơi khác được dùng để rửa ráy chuồng của con thú loài bò sát hoặc lưỡng cư.
● Luôn luôn rửa tay thật kỹ bằng xà phòng và nước sau khi chạm vào bất kỳ loài bò sát hoặc lưỡng cư, nhà ở/chuồng của nó, hoặc bất cứ thứ gì (ví dụ thức ăn) từng tiếp xúc với động vật hoặc chuồng của nó.
● Lưu ý rằng nhiễm Salmonella có thể là do tiếp xúc với bò sát hoặc lưỡng cư trong vườn thú, công viên, nhà trẻ hoặc các địa điểm khác.
● Theo dõi các triệu chứng nhiễm Salmonella, chẳng hạn như tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, nôn mửa, sốt, và nhức đầu. Đi khám bác sĩ của bạn ngay nếu bạn có những triệu chứng này.
Chọn một loài bò sát hoặc động vật lưỡng cư (theo CDC)
● Không mua rùa có chiều dài dưới 4 inch (khoảng kích thước của một bộ bài hoặc một điện thoại di động). Luật liên bang cấm bán những con rùa nhỏ này, mặc dù chúng có thể được bán trong các cửa hàng lưu niệm và tại các quầy hàng bên đường. Nếu bạn muốn có con rùa làm vật nuôi, hãy mua rùa có vỏ dài hơn 4 inch từ cửa hàng vật nuôi đáng tin cậy.
● Đừng bắt các loài bò sát hoang dã hoặc động vật lưỡng cư và giữ chúng như vật nuôi.
● Không thả các loài bò sát hoặc lưỡng cư mình không muốn nuôi nữa vào môi trường. Điều này không tốt cho con thú hoặc cho môi trường. Gọi cửa hàng vật nuôi địa phương có uy tín hay những cơ quan cứu trợ thú vật xem họ nhận nuôi hay không.
● Nếu bạn quyết định nuôi một con vật bò sát hoặc lưỡng cư, nên nói chuyện với bác sĩ thú y để tìm hiểu về những nhu cầu như chuồng chứa, thức ăn, để xem có thích hợp với khả năng và mong đợi của mình hay không.
Chúc quý vị may mắn.
Bác sĩ Hồ Văn Hiền
Ngày 26 tháng 7 năm 2017
Cảm ơn bác sĩ Hồ Văn Hiền. Chúng tôi cũng xin cảm ơn thính giả đã tham gia chương trình Hỏi đáp Y học này.
Quý vị có thể xem và nghe lại các bài giải đáp trên mạng Internet ở địa chỉ voatiengviet.com
Quý vị muốn được giải đáp các thắc mắc về những vấn đề y học thường thức, xin gọi đến số (202) 205-7890, hoặc E-mail đến địa chỉ <vietnamese@voanews.com>.
