Đảng Dân Tiến ở Đài Loan là đảng có chủ trương cứng rắn đối với Trung Quốc và khi những chính khách của đảng này được bầu làm tổng thống, quan hệ giữa đảo quốc tự trị này với Bắc Kinh đã bị căng thẳng rất nhiều.
Giờ đây, bà Thái Anh Văn, ứng viên tổng thống của đảng Dân Tiến, đang dẫn đầu khá xa trong các cuộc thăm dò giữa lúc chỉ còn vài ngày nữa là tới ngày bầu cử. Một số người e rằng quan hệ Đài Loan-Trung Quốc có thể bị suy sụp khi bà Thái Anh Văn lên làm tổng thống, nhưng nhiều nhà phân tích tin rằng mối quan hệ xuyên eo biển Đài Loan sẽ tiếp tục ổn định. Từ Đài Bắc, thông tín viên Ralph Jennings của đài VOA gởi về bài tường thuật.
Trong thập niên 1990, cựu Tổng thống Đài Loan Lý Đăng Huy cho rằng quan hệ giữa Đài Loan và Trung Quốc là mối quan hệ giữa hai quốc gia, và người kế nhiệm ông, ông Trần Thuỷ Biển, đã hô hào cho việc chính thức tách khỏi Bắc Kinh để độc lập.
Trung Quốc đã nhiều lần đe dọa sử dụng vũ lực đối với Đài Loan và lần mới nhất là vào năm 2005. Nhưng bà Thái Anh Văn, người từng phục vụ trong chính phủ của ông Lý Đăng Huy và ông Trần Thuỷ Biển, cho biết bà sẽ không khiêu khích Trung Quốc nếu bà đắc cử tổng thống vào ngày 16 tháng 1. Nữ ứng viên đang dẫn đầu trong các cuộc thăm dò nói rằng bà muốn đối thoại với Trung Quốc để tránh xảy ra những sự việc đáng tiếc.
Ông Lâm Trung Bân, cựu Thứ trưởng Quốc phòng Đài Loan và là người quen biết khá thân với bà Thái Anh Văn, nói rằng bà đã học được những bài học của thời Tổng thống Trần Thuỷ Biển và biết rằng Hoa Kỳ, đồng minh không chính thức của Đài Loan, muốn quan hệ Đài Loan-Trung Quốc được ổn định.
Ông Lâm cho biết: "Cuối cùng thì bà Thái Anh Văn cũng học được những bài học đó. Thời gian tiêu hoá của bà ấy khá dài, từ năm 2000 cho tới năm 2015. Bà bị thất bại trong hai cuộc bầu cử, và thật ra đó là những kinh nghiệm rất quí báu để bà suy nghĩ và điều chỉnh lập trường."
Lập trường hoà dịu của bà Thái Anh Văn đánh đi một tín hiệu cho Trung Quốc, Hoa Kỳ và người dân Đài Loan là đừng lo ngại về việc căng thẳng gia tăng. Giới lãnh đạo của Đảng Dân Tiến của bà thậm chí có thể phát triển thêm nữa mối quan hệ hiện đang ổn định với Trung Quốc.
Đài Loan và Trung Quốc nằm dưới sự cai trị của hai chính phủ khác nhau từ khi phe Quốc Dân Đảng của ông Tưởng Giới Thạch bị phe Cộng Sản của ông Mao Trạch Đông đánh bại vào năm 1949. Tuy nhiên hiến pháp của Đài Loan vẫn gắn kết hai bên dưới một ngọn cờ.
Tổng thống Đài Loan Mã Anh Cửu phải rút lui vào tháng 5 vì giới hạn nhiệm kỳ, sau khi đã ký kết hơn 20 thoả thuận với Bắc Kinh về thương mại, vận chuyển và đầu tư. Chính phủ ông và các giới chức Trung Quốc đồng ý thương thuyết với nhau dựa trên tiền đề là đôi bên vẫn thuộc về một nước Trung Quốc duy nhất tuy đôi bên có sự diễn giải khác nhau về nước Trung Quốc đó.
Trung Quốc cảnh báo rằng các nhà lãnh đạo tương lai của Đài Loan phải thương lượng dựa trên cùng tiền đề đó, nhưng bà Thái Anh Văn muốn cho Đài Loan được tự trị nhiều hơn và đã bác bỏ đề nghị của Trung Quốc.
Ông Ross Feingold, nhà tư vấn cấp cao tại Đài Bắc của công ty tư vấn rủi ro chính trị DC International, cho rằng Trung Quốc có thể sẽ tìm kiếm một cách thức để tiếp tục bàn luận với Đài Loan về những hiệp định thương mại. Quốc hội Đài Loan chưa phê chuẩn một thoả thuận về tự do hoá thương mại dịch vụ với Trung Quốc và một hiệp định về cắt giảm quan thuế vẫn đang trong vòng thương thuyết.
Ông Feingold nói: "Hy vọng là Trung Quốc sẽ phản ứng một cách tích cực, nhưng chúng tôi chưa biết chắc. Tình huống tốt nhất là Trung Quốc cảm thấy thoải mái để làm việc với tân chính phủ của Đảng Dân Tiến và xúc tiến một số hiệp định thương mại. Đây là những lãnh vực mà Trung Quốc có thể có thái độ hoà dịu hoặc có thái độ cứng rắn."
Kim ngạch mậu dịch giữa Đài Loan với Trung Quốc đã đạt tới mức 130 tỉ vào năm 2014. Hàng triệu du khách Trung Quốc cũng giúp ích nhiều cho khu vực dịch vụ của Đài Loan.
Một cuộc thăm dò ý kiến công chúng do chính phủ thực hiện hồi năm ngoái cho thấy 70% người dân muốn giữ nguyên mối quan hệ hiện nay với Trung Quốc – không chính thức tuyên bố độc lập vì có rủi ro xảy ra chiến tranh, nhưng không muốn thống nhất dưới một chính phủ Cộng Sản.
Nhiều người Đài Loan than phiền rằng những mối quan hệ mạnh mẽ hơn với Trung Quốc về kinh tế đã không mang lại lợi ích cụ thể cho đa số dân chúng. Một số người cho rằng chính phủ của ông Mã Anh Cửu thiếu minh bạch về mối liên hệ với Trung Quốc và họ e rằng Bắc Kinh sẽ lợi dụng quan hệ kinh tế để kiểm soát Đài Loan về mặt chính trị. Một số người trong Đảng Dân Tiến của bà Thái Anh Văn vẫn cố xuý cho việc Đài Loan chính thức độc lập, một điều gây lo ngại cho Bắc Kinh cũng như cho những cử tri Đài Loan muốn tránh xung đột.
Ông Trần Chí Công, một công chức tham dự cuộc mít tinh hôm 9/1 của ứng viên tổng thống của Quốc Dân Đảng, cho biết ông e rằng bà Thái Anh Văn sẽ bị áp lực của những người trong Đảng Dân Tiến để có thái độ cứng rắn hơn với Trung Quốc.
Ông Trần nói: "Chính phủ của bà Thái Anh Văn sẽ không giống như chính phủ Trần Thuỷ Biển. Nhưng tôi e rằng thái độ của bà ấy đối với Trung Quốc Đại lục có thể không giống như những gì bà ấy nói ở chốn công khai."
Bà Thái Anh Văn đang tranh nhau với ông Chu Lập Luân, Chủ tịch Quốc Dân Đảng và là người chủ trương nới rộng cuộc đối thoại với Trung Quốc dựa trên những điều kiện hiện nay. Tuần trước, Quốc Dân Đảng cho biết tỉ lệ ủng hộ của cử tri dành cho họ thấp hơn 8% so với Đảng Dân Tiến.
