Philippines đang có một vụ tranh chấp chủ quyền căng thẳng với Trung Quốc ở Biển Đông. Chính phủ ở Manila đang xem tới việc để cho các lực lượng Mỹ trú đóng ở đảo Palawan, nơi được xem là tuyến đầu của những mối căng thẳng với Bắc Kinh. Từ Puerto Princesa, thủ phủ của tỉnh Palawan, thông tín viên Jason Strother của đài VOA gởi về bài tường thuật sau đây.
Những chiếc tàu ở thôn Macarascas, nằm ở duyên hải phía tây của Palawan, đang ra khơi để đánh cá ở Biển Đông. Các tàu này chạy ngang qua căn cứ hải quân Philippines ở Vịnh Ulugan.
Thôn trưởng Macarascas, bà Jane Villarin, cho biết bà lo ngại về mối căng thẳng giữa Philippines với Trung Quốc trong vùng biển mà dân chúng ở đây gọi là Biển Tây Philippines. Và vì thế bà cảm thấy an tâm hơn khi có một căn cứ hải quân ở gần làng.
"Căn cứ này bảo vệ cho chúng tôi. Chúng tôi sinh sống ở đây, ở Biển Tây Philippines, cho nên chúng tôi lo ngại. Và cũng chính vì thế, hải quân Philippines được hoan nghênh ở đây."
Bà Vallarin nói thêm rằng bà cũng sẽ hoan nghênh hải quân Mỹ. Và sau cuộc họp hồi tháng tư giữa Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama và Tổng thống Philippines Benigno Aquino, việc đó có thể trở thành hiện thực.
"Hôm nay tôi cảm thấy vui mừng vì chúng tôi đang bắt đầu một chương mới và quan trọng trong mối quan hệ giưa hai nước và điều này bắt đầu với một hiệp định mới về hợp tác quốc phòng mà hai nước ký kết ngày hôm nay."
Hiệp định được gọi tắt là EDCA cho phép các lực lượng Mỹ được luân phiên trú đóng tại các căn cứ hiện có của Philippines, bao gồm các cơ sở ở Vịnh Oyster nằm bên trong căn cứ hải quân tại Vịnh Ulugan của tỉnh Palawan.
Vịnh Oyster nằm cách quần đảo Trường Sa có tranh chấp khoảng 160 kilo mét. Manila nói rằng quân đội Trung Quốc đang xây dựng cac1 tiền đồn trên những hòn đảo của Philippines trong vùng biển này và sách nhiễu lực lượng hải quân của họ.
Trung tá Ramon Zagala là sĩ quan phụ trách giao tế công cộng của quân đội Philippines. Ông cho biết căn cứ Vịnh Oyster hiện chưa được phát triển là một địa điểm có nhiều hứa hẹn để các lực lượng Mỹ và Philippines hợp tác với nhau như được phác họa trong hiệp định mới về quốc phòng.
"Mục đích của căn cứ đó là tăng cường khả năng phòng thủ về hướng tây của chúng tôi ở Biển Tây Philippines. Vịnh Oyster là một trong những nơi mà chúng tôi muốn đề nghị với Hoa Kỳ để phát triển."
Ông Zagala cho biết nếu Washington chấp nhận đề nghị này, Vịnh Oyster vẫn là một căn cứ của Philippines chứ không phải của Mỹ.
Ông nói rằng dự án phát triển Ulugan hay các cơ sở ở Vịnh Oyster với sự trợ giúp của Mỹ không hề có mục đích khiêu khích Trung Quốc.
"Tôi nghĩ rằng bảo vệ quyền lợi của Philippines là quyền và nghĩa vụ của quân đội Philippines. Họ không nên xem việc phát triển vịnh Ulugan là mối đe dọa. Chúng tôi chỉ bảo vệ quyền lợi và chủ quyền của mình mà thôi."
Hồi tháng 5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cảnh báo các nước Đông Nam Á chớ thành lập những liên minh quân sự chống lại một nước thứ ba. Tuyên bố đó được nhiều người trong khu vực xem là một thông điệp đòi họ không được tìm cách ngăn chận các hoạt động khẳng định chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông, đặc biệt là với sự trợ giúp của Mỹ.
Nhà phân tích chính trị Richard Heydarian của Đại học Ateneo de Manila cho biết sau khi Philippines bị mất Bãi cạn Scarborough vào tay Trung Quốc năm 2012, chính quyền Aquino đã vội vã lôi kéo Hoa Kỳ vào cuộc tranh chấp. Và ông nói rằng hiệp định EDCA có thể đã được cố tình làm cho mơ hồ để thuyết phục Hoa Kỳ tham gia.
"Có nhiều khía cạnh trong hiệp định EDCA cho thấy Philippines đã thương lượng ở thế yếu."
Ông cho biết sự mơ hồ đó bao gồm Hoa Kỳ có vai trò thật sự như thế nào nếu các lực lượng Philippines và Trung Quốc giao chiến với nhau, các căn cứ chung của Philippines và Mỹ, như căn cứ ở Vịnh Oyster sẽ hoạt động với nguồn tài chánh như thế nào trong dài hạn và những cơ sở như vậy sẽ áp dụng những biện pháp nào để bảo vệ môi trường.
Các nhà tranh đấu bảo vệ môi trường nói rằng bảo vệ sinh thái là quan tâm hàng đầu ở Palawan, nơi có những khu vực rộng lớn được xác định là khu bảo tồn. Vịnh Oyster là nơi có rừng ngập mặn và có nhiều chủng loại động thực vật hoang dã.
Những mối quan tâm đó khiến cho chính quyền thành phố Puerto Princesa chống đối kế hoạch nới rộng các căn cứ ở Ulugan và vịnh Oyster.
Bà Elizabeth Maclang, Giám đốc công viên quốc gia Puerto Princesca, nói rằng hoạt động phát triển sẽ có tác động tiêu cực đối với các cộng đồng địa phương. Nhưng bà nói thêm rằng nếu quân đội Philippines cho rằng sự phát triển căn cứ đó là một phần của an ninh quốc gia thì chính quyền địa phương không thể làm gì nhiều.
Mặc dù vậy, dự án phát triển các căn cứ có thể bị ngăn chặn. Những người chống đối hiệp định quốc phòng mới giữa Philippines và Hoa Kỳ đã nộp đơn kiện lên Tối cao Pháp viện. Nếu hiệp định này được tòa cho là vi hiến, Vịnh Oyster có thể sẽ được giữ nguyên như hiện nay.
