Tại Nam Sudan, một giới chức của phe phiến quân trung thành với cựu Phó Tổng thống Riek Machar nói sắc lệnh của Tổng thống Salva Kiir thành lập 28 tiểu bang mới vi phạm tinh thần của thỏa thuận hòa bình ký kết hồi tháng 8. Thông tín viên James Butty của đài VOA gửi về bài tường thuật.
Trong sắc lệnh được công bố vào ngày trước lễ Giáng Sinh, Tổng thống Kiir cũng bổ nhiệm 28 tân thống đốc, tất cả đều là những người trung thành với ông.
Loan báo của tổng thống được đưa ra vào lúc những phái đoàn của phiến quân có mặt tại Juba để thảo luận với chính phủ về những phương thức thi hành thỏa thuận hòa bình ký kết hồi tháng 8.
Ông Ezekiel Lol Gatkuoth là Bộ trưởng Ngoại giao của Quân đội Giải phóng Nhân dân Sudan Đối lập. Ông nói phiến quân yêu cầu Tổng thống Kiir hủy bỏ sắc lệnh được ký trong ngày ngay trước Lễ Giáng Sinh.
“Lập trường của chúng tôi rất rõ rệt. Chúng tôi có một thỏa thuận được ký vào ngày 17 và 26 tháng 8 năm 2015, và thỏa thuận qui định rõ ràng là chỉ có 10 tiểu bang tại Nam Sudan trong 3 năm tới. Do đó việc thành lập 28 tiểu bang, trên căn bản không phù hợp với thỏa thuận chúng tôi đã ký. Do đó chúng tôi tuyên bố rõ ràng là Tổng thống Salva nên thi hành thỏa thuận trong đó có qui định là chỉ có 10 tiểu bang trong vòng 3 năm tới”.
Thỏa thuận tháng 8
Ông Gatkuoth cho biết bên cạnh qui định 10 tiểu bang, thỏa thuận tháng 8 còn qui định việc thành lập một chính phủ đoàn kết quốc gia, tái cấu trúc quốc hội và những định chế chính phủ Nam Sudan.
“Do đó nếu hoạt động vượt ra ngoài thỏa thuận thì chắc chắn đây là vi phạm thỏa thuận. Chúng tôi kêu gọi chính phủ và Tổng thống Cộng hòa Nam Sudan, tướng Salva Kiir Mayardit, thi hành thỏa thuận. Thứ nhì là bãi bỏ quyết định ông đã ban hành”.
Ông Gatkouth nói phiến quân tin vào chế độ liên bang và không bác bỏ việc thành lập những tiểu bang mới, nhưng bác bỏ việc thành lập thêm nhiều tiểu bang khi việc này mâu thuẫn với thỏa thuận tháng 8.
“Có thể thành lập thêm nhiều tiểu bang chừng nào ranh giới được qui định rõ ràng và chúng tôi biết rõ là những ranh giới này phản ánh những khu vực thuộc địa Anh năm 1966, những khu vực được thành lập khi người Anh trao những khu vực này cho Sudan để lập ra nước Cộng hòa mới”.
Những quan tâm về hiến pháp
Tuy nhiên, Bộ trưởng ngoại giao Nam Sudan Barnaba Marial Benjamin nói sắc lệnh của Tổng thống Kiir thành lập 28 tiểu bang mới nằm trong khuôn khổ của hiến pháp.
Bộ trưởng Benjamin nói tất cả người Nam Sudan đang trên đường tiến tới hòa bình. Ông nói Bộ trưởng ngoại giao của phiến quân Ezekiel Gatkuoth nên ngưng tuyên truyền chiến tranh, mà thay vào đó, nên tham gia những nỗ lực hòa bình.
“Tôi nghĩ ông Ezekiel đi sau thời cuộc. Chúng tôi đang nói là hòa bình đã đến và chúng tôi đang thi hành thỏa thuận. Nếu có những vấn đề nào mà ông ấy nghĩ là chúng tôi vi phạm thì ông ta nên đến đây và chúng tôi sẽ thảo luận với nhau tại đây. Tổng thống Salva Kiir không thể làm việc gì không phù hợp với hiến pháp chuyển tiếp của chúng tôi”.
Ông nói thêm tại sao phiến quân dám chỉ trích Tổng thống Kiir khi chính họ đã loan báo ở nước ngoài về việc thành lập 21 tiểu bang mới và bổ nhiệm các thống đốc – một quyết định họ chưa từ bỏ.
“Tôi nghĩ ông Ezekiel nên hành xử như một vị đại sứ. Vấn đề là hòa giải người dân chúng ta, mang họ đến với nhau và mang lại hòa bình và ổn định trong tinh thần hòa bình, đoàn kết và tình huynh đệ”.
Ông Benjamin nói Nam Sudan, một quốc gia với khoảng 12 triệu dân, không thể bị bó tay.
“Chính phủ sẽ tiếp tục làm những việc được hiến pháp lâm thời của đất nước này ủy nhiệm. Một đất nước với quốc hội, chính phủ và hệ thống tư pháp không thể nào ngưng mọi việc lại, chỉ vì một người nào đó tên là Ezekiel đang ở nước ngoài”.
