Hai nhà lãnh đạo Trung Quốc và Bắc Triều tiên gặp nhau 3, 4 hôm nay tại một thành phố ở phía Đông Bắc Trung Quốc, nhưng nội dung ra sao, Bắc Kinh và Bình Nhưỡng đều kín tiếng. Chỉ có những lời đồn đoán của báo chí Nhật Bản, Nam Triều Tiên và phương Tây.
Có gì mà phải dấu kín vậy?
Bên ngoài chỉ biết rằng ông Kim Jong-il ốm khá nặng từ 3 năm nay, gần đây phải mời thầy thuốc từ Pháp sang để chữa bệnh về tim; ông đi trên đoàn xe lửa đặc biệt – như bố ông là ông Kim Il-sung khi sinh thời, vì 2 cha con đều bị chóng mặt khi đi máy bay; và lần này ông Kim Jong-il dắt theo cậu con trai thứ 3, là con út, tên là Kim Jong-un, 27 tuổi, là người ông đã chọn làm thế tử, để giới thiệu với ông Hồ Cẩm Đào, người vừa là Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc, vừa là Chủ tịch nước CH ND Trung Hoa. Ở Bắc Triều Tiên, báo chí, đài phát thanh, đảng viên và nhân dân từ 2 tháng nay đã gọi «đồng chí Kim Jong–un» là «Đồng chí xuất sắc», sau khi ông nội của cậu ta đã mang danh hiệu «Lãnh tụ vĩ đại» và bố cậu mang danh hiệu «Lãnh tụ kính yêu». Theo ý ông Kim Jong-il, khi ông qua đời, người thay ông sẽ là cậu Kim Jong-un, vừa là người đứng đầu đảng Lao động, vừa đứng đầu Nhà nước, lại vừa là Tổng tư lệnh tối cao một quân đội được khoe là đã có vũ khí hạt nhân, và đã hơn một lần đe dọa thiên hạ về bom hạt nhân của mình.
Có nhiều phỏng đoán rằng đây chính là nỗi phân vân, do dự, không mặn mà của phía Trung Quốc. Việc chọn người kế thừa kiểu phong kiến, hoàng đế thời xưa, sao mà lạc lõng, khi thế giới đã bước vào thế kỷ XXI. Ông Hồ Cẩm Đào e ngại là rất có lý, vì ông Hồ Cẩm Đào cùng tuổi với ông Kim Jong-il – 68 tuổi. Khi cậu Kim Jong-un lên ngôi, chẳng lẽ ông sẽ bằng vai ngang vế với một cậu bé 27 tuổi, còn non nớt, chưa hiểu biết gì chuyện triều chính, trong tay lại cầm bom hạt nhân, thống lĩnh ba quân luôn hò hét hiểu chiến, sẵn sàng nghe lời lãnh tụ tối cao để lao vào lửa.
Chuyện lựa chọn thế tử của họ nhà Kim cũng có lắm lời đàm tiếu. Cậu cả Kim Jong-nam đã được bố chọn, nhưng vấp sai lầm là năm 2001 đã vô kỷ luật, dùng hộ chiếu giả lẻn du hành sang Tokyo để tham quan khu giải trí Disneyland của Hoa Kỳ tại đó, nhưng bị lộ. Cậu thứ hai Kim Jong-chul đã được tính đến, nhưng bị 2 vị xem tướng và tử vi ở thủ đô Bình Nhưỡng cho là mệnh yểu, tính tình ẻo lả như con gái, giọng cũng the thé kiểu á nam á nữ, không ổn. Cậu con út được cử đi học ở Berne,Thụy Sĩ, học hành chỉ đạt trung bình, trình độ chỉ hết bậc trung học phổ thông, chỉ được cái mặt mũi giống bố, biết trượt tuyết, cưỡi ngựa, chơi bóng rổ, vừa lòng ông bố nhất. Nhưng nhược điểm của cậu út là phì nộn, ăn uống quá độ, 27 tuổi đã gần 80 kilô, chỉ số thông minh thấp, lại sớm bị 2 bệnh là tháo đường và cao huyết áp.
Ông Hồ Cẩm Đào còn nhiều mối lo khác về người bạn đồng minh phía Đông Bắc này. Đó là 2 lần thử nghiệm hạt nhân - vào tháng 4 và tháng 5 – 2009 - mà không bàn bạc trước với người láng giềng khổng lồ. Ngay cả việc bắn chìm tàu Choenan của Nam Triều Tiên gần đây.
Bắc Kinh cũng để mọi người hiểu rằng họ không được bàn trước, lại phải bênh người anh em đồng minh cộng sản (cũ) khi sự đã rồi. Bắc Kinh cũng không hài lòng khi Kim Jong-il tâm thần bất định, lên cơn cao ngạo, dùng lời lẽ ngang ngược đe doạ Nam Triều Tiên, «sẽ biến các ngươi không phải thành biển lửa, mà là thành tro, thành bụi hết!». Bắc Kinh lo vì cảm thấy Kim có máu điên, bướng, không thăng bằng, rât khó kiểm soát. Nghĩa là một đồng minh rất cồng kềnh, dễ gây chuyện bất ngờ trong quan hệ quốc tế.
Gần đây, Trung Quốc càng thêm lo ngại về Bắc Triều Tiên vì bao nhiêu tai ương trên đất này Bắc Kinh đều phải gánh chịu phần lớn. Mất mùa liên miên, lụt lớn 2 bên bờ sông Áp Lục, dân di cư từng đoàn hàng ngàn người tràn sang …toàn là những gánh nặng liên miên, gây bất ổn cho cả vùng Đông Bắc.
Mới đây, chính quyền Barak Obama tỏ ra kiên quyết, rõ ràng, trừng phạt Bình Nhưỡng do đã vi phạm thỏa ước ngừng chương trình vũ khí nguyên tử và khiêu khích quân sự Nam Triều Tiên là đồng minh của Hoa Kỳ. Dù cho Bình Nhưỡng hứa sẽ ngồi vào đàm phán 6 bên, Hoa Kỳ vẫn trừng phạt, và trừng phạt nặng. Washington vừa ghi vào danh sách đen những nhân vật khả nghi có những việc làm phi pháp trên đất Hoa Kỳ, trong đó có 4 nhân vật thân cận với Kim Jong-il, kể cả Kim Yong-chol là thủ lãnh cơ quan tình báo Bắc Triều Tiên, cánh tay phải của Kim Jong-il.
Đã vậy, đầu tháng 9 này, Washington yêu cầu các ngân hàng Hoa Kỳ ngưng ngay các chuyển khoản tài chính với 8 cơ quan tài chính Nam Triều Tiên để mở những cuộc điều tra do bị nghi ngờ phạm pháp. Việc này sẽ ảnh hưởng rõ đến tài chính Trung Quốc vì các cơ quan tài chính Bắc Triều Tiên vốn có quan hệ gắn bó với Trung Quốc.
Ngay khi Bắc Triều Tiên tiến hành thử nghiệm hạt nhân lần thứ hai vào tháng 6-2009, Hoa Kỳ đã lập tức phong tỏa nhiều ngân hàng có quan hệ với Bình Nhưỡng. Washington cũng vạch mặt cái cơ quan mang bí danh «Văn phòng 39» làm kinh tài quốc tế, chuyên cung cấp những hàng xa xỉ cao cấp mà Kim Jong-il rất ham muốn, bao gồm những đồ trang sức, mỹ phẩm hảo hạng, rượu, thuốc lá, xì gà, đồ hộp hiếm; Kim Jong-il quen dùng kho hàng quý hiếm này để hưởng riêng, còn phân phát cho nhóm cận thần để mua lòng trung thành của họ. Sau đó, việc cung cấp cho Bình Nhưỡng 2 chiếc du thuyền nhỏ rất lộng lẫy, trị giá 15 triệu đôla Mỹ, cũng bị ngăn lại, nhiều chuyến xuất khẩu vũ khí do Bình Nhưỡng thực hiện bị chận bắt và tịch thu. Khi tàu chiến Cheonan của Nam Triều Tiên bị bắn chìm ở Hoàng Hải tháng 3 vừa qua, Hoa Kỳ đã cùng Nam Triều Tiên và Nhật Bản phản ứng mạnh mẽ, bằng những cuộc thao diễn, tập trận chung lớn nhất chưa từng có bằng thực binh, để khẳng định thái độ có trách nhiệm của Hoa Kỳ cùng đồng minh ở vùng Đông Bắc Á.
Hãy nghe nhà ngoại giao Robert J. Einhorn theo chỉ thị của bà Ngoại trưởng Hillary Clinton tuyên bố: «Chúng ta cần làm cho Bắc Triều Tiên hiểu rằng những hành động khiêu khích của họ không thể tránh khỏi bị trừng phạt».
Đáng chú ý là Hoa Kỳ đã tỏ ra cứng rắn ngay cả khi Bắc Kinh đứng ra cùng Bình Nhưỡng hứa hẹn sẽ ngồi vào đàm phán 6 bên, với nội dung chính là Bình Nhưỡng phải ngừng ngay mọi cuộc thử hạt nhân.
Thông điệp của Hoa Kỳ rất rõ ràng. Mỹ trở lại Châu Á. Với trách nhiệm đàng hoàng, với lẽ phải và trên thế mạnh. Mỹ trở lại rõ ràng, ở cả Đông Nam Á và Đông Bắc Á.
Mỹ có nhiều đồng minh vững chắc ở cả Đông Bắc Á và Đông Nam Á. Hiện tại và lâu dài.
Còn Trung Quốc, tham vọng bành trướng của họ tuy lớn, dai dẳng, nhưng lực bất tòng tâm. Hiện nay và còn rất lâu nữa. Họ cần biết rõ điều ấy.
Ở Đông Bắc Á họ đang có một bạn đồng minh truyền thống ốm yếu, hung hăng không phải lúc, đang là gánh nặng, và khá là cồng kềnh, vướng cẳng, rất khó xử cho chính họ.
Để xem cuộc gặp Hồ - Kim sẽ thai ngén ra được một bản tuyên bố ấp úng ra sao đây.
* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
