50 năm trước xe tăng của Liên bang Soviet tiến vào Praha để đè bẹp các cuộc cải cách dân chủ của chính phủ Cộng sản Tiệp Khắc, đưa tới một giai đoạn chiếm đóng đẫm máu mà nhiều người Czech lo sợ những bài học của nó đã bị lãng quên.
Sự kiện này được kỉ niệm ở thủ đô Praha của Cộng hòa Czech và thủ đô Bratislava của Slovakia bằng những buổi lễ, triển lãm, phim ảnh về 'Mùa xuân Praha' và cuộc đàn áp tàn bạo phong trào này bắt đầu vào ngày 21 tháng 8 năm 1968. Dịp kỉ niệm này diễn ra vào lúc tầm ảnh hưởng của Đảng Cộng sản Czech, vốn đã bị gạt ngoài rìa chính trị quốc gia, giờ đang hồi sinh.
Các chính trị gia của Liên minh Châu Âu nói dịp kỉ niệm nhấn mạnh sự cần thiết phải bảo vệ tự do và dân chủ ngày nay trên một lục địa đang đối mặt với làn sóng chủ nghĩa độc tài mới ở Đông Âu, cũng như một nước Nga quyết đoán hơn.
Giới lãnh đạo Cộng sản ở Moscow đã ra lệnh tiến hành một cuộc xâm lược nhằm chấm dứt những cải cách của Đảng Cộng sản Tiệp Khắc. Những cải cách này nới lỏng những hạn chế du hành và kiểm duyệt, cho phép tự do truyền thông lớn hơn và khơi ra những cáo buộc chế độ cộng sản hủ bại.
Cuộc xâm lược bất ngờ đưa tới sự cáo chung của chính sách ‘Chủ nghĩa Xã hội mang bộ mặt con người’ của Tổng bí thư Đảng Cộng sản Tiệp Khắc Alexander Dubcek và đưa tới thêm hai thập niên chế độ toàn trị cho đến khi các cuộc biểu tình ôn hòa vào năm 1989 cuối cùng lật đổ chế độ Cộng sản.
Nhưng lần đầu tiên sau gần 30 năm, những người theo Đảng Cộng sản ở Czech đang một lần nữa sử dụng ảnh hưởng chính trị của mình.
Vào tháng 7, những người Cộng sản chống NATO và thân Nga, một thành phần vẫn duy trì sự hiện diện trong nghị viện Czech, đã giúp chính phủ thiểu số của Thủ tướng Andrej Babis vượt qua được cuộc biểu quyết tín nhiệm.
"Đó là một trong những nghịch lí lớn của ngày hôm nay, những người Cộng sản đang một lần nữa đang tiến thẳng về phía trước và mọi người không quan tâm," ông Vladimir Hanzel nói với Reuters. Ông Hanzel từng là thư kí riêng của ông Vaclav Havel, tổng thống đầu tiên thời hậu cộng sản của Czech.
Ông Babis nói với Reuters trong một cuộc phỏng vấn hồi tháng trước rằng những người cộng sản ngày nay là một đảng dân chủ và không có đối tác nước ngoài nào nêu lên mối lo ngại.
Ông Babis, một doanh nhân tỉ phú, đang chống lại các cáo buộc tại tòa án rằng bản thân ông là một người chỉ điểm cho cảnh sát mật vụ Cộng sản. Người biểu tình huýt gió và hô to "Xấu hổ!" khi ông đến dự một buổi lễ kỉ niệm vào ngày thứ Ba.
"Tôi không đồng ý là tự do đang bị đe dọa ngày hôm nay," ông Babis nói trong một bài diễn văn. "Tự do và dân chủ có nghĩa là trên hết thảy tôi có thể chấp nhận rằng ai đó có quyền có những ý kiến và sở thích khác của tôi."
Dịp kỉ niệm hôm thứ Ba diễn ra trong bối cảnh lo ngại đang gia tăng ở Brussels và các thủ đô Tây Âu khác về sự bền bỉ của nền dân chủ ở các nước thành viên hậu cộng sản. EU và các tổ chức nhân quyền đã chỉ trích các cải cách tư pháp ở Ba Lan và Romania và tình trạng hạn chế các quyền tự do truyền thông ở Hungary.
Một di sản khác của cuộc xâm lược do Liên bang Soviet dẫn đầu là sự ngờ vực sâu sắc đối với Nga của nhiều người ở Czech và Slovakia - hai nước tách khỏi Tiệp Khắc một cách hòa bình vào năm 1993 - dù một số chính trị gia hàng đầu ủng hộ quan hệ kinh tế.
Tổng thống Czech Milos Zeman, người phản đối các chế tài của EU đối với Moscow, đã thu hút những chỉ trích về việc ông từ chối phát biểu hôm thứ Ba nhân dịp kỉ niệm.
Cơ quan tình báo Czech thường nêu bật hoạt động gián điệp của Nga trong chính trị và kinh doanh ở nước này.
