Tháng 11 năm ngoái Nghị sĩ Mitch McConnell, tiên đoán đảng Cộng hòa sẽ thắng lớn trong cuộc bàu cử 2022. “Tôi rất lạc quan. Chúng ta có 50 nghị sĩ,” ông trưởng khối Cộng hòa tại Thượng viện nói, “Khi Tổng thống Obama đắc cử (2008) chúng ta chỉ có 40 ghế thôi. Cho nên tôi nghĩ chúng ta sẽ giành lại quốc hội trong cuộc bầu cử sang năm.”
Thông thường, đảng của một vị tổng thống đang cầm quyền đều mất nhiều ghế trong quốc hội hai năm sau khi đắc cử.
Đầu tháng Tám năm nay, ông McConnell nói rằng kết quả cuộc bỏ phiếu bầu Thượng viện sẽ ngang ngửa, không chắc đảng nào thắng. Đến ngày 18 tháng 8, ông McConnell bi quan hơn. Ông nói đảng Cộng hòa chắc chắn sẽ chiếm đa số ở Hạ viện, nhưng trên Thượng viện thì không chắc. Vấn đề là “chất lượng” (quality) của các ứng cử viên. Tại sao ông McConnell thay đổi ý kiến?
Hiện nay thượng viện chia đều giữa hai đảng 50/50. Đảng Dân chủ nhờ lá phiếu của Phó Tổng thống Kamala Harris, người ngồi chủ tọa theo hiến pháp Mỹ nên chiếm đa số. Đảng Cộng hòa mong sẽ giánh được các ghế nghị sĩ của Dân chủ ở các tiểu bang Georgia, New Hampshire, Nevada và Arizona. Dân chủ hy vọng sẽ giật được các ghế Cộng hòa ở Pennsylvania và Wisconsin.
Các cuộc nghiên cứu về ý hướng cử tri của Cook Political Report cho thấy các ứng cử viên Cộng hòa ở các tiểu bang Pennsylvania, Ohio và Georgia, họ đều thắng thế trong cuộc bỏ phiếu sơ bộ trong đảng Cộng hòa sau khi được cựu Tổng thống Trump lên tiếng ủng hộ, nhưng bây giờ đang chạy sau các ứng cử viên Dân chủ.
Tại Georgia, đài Fox News, vốn có khuynh hướng Cộng hòa, cho biết Nghị sĩ Raphael Warnock, Dân chủ, được 46% dân ủng hộ so với 42% cho cựu cầu thủ Herschel Walker, Cộng hòa. Ông Warnock đã đắc cử năm 2021 một phần vì năm đó nhiều cử tri Cộng hòa không đi bỏ phiếu sau khi nghe Tổng thống Trump tố cáo gian lận bầu cử tại tiểu bang này, nơi ông thua ông Biden hơn 10 ngàn phiếu. Cầu thủ Walker nói nhiều điều khó hiểu, chẳng hạn, ông bảo nước Mỹ phải gửi không khí ô nhiễm qua Tàu để đòi không khí trong lành về Mỹ.
Tại Ohio ông J.D. Vance, một tác giả có tiếng, ứng cử viên Cộng hòa đã lật ngược thế cờ sau khi được Quỹ yểm trợ các ứng cử viên Thượng viện do ông McConnell chủ trì yểm trợ. Quỹ đã dùng $28 triệu đô la chạy các quảng cáo ủng hộ ông Vance, theo Cook Report. Theo cuộc nghiên cứu của Emerson College, ông ông J.D. Vance đang dẫn trước Dân biểu Tim Ryan (Dân chủ) ba điểm, 45% trên 42%. Khi tính số trung bình do nhiều cuộc nghiên cứu dư luận thì công ty FiveThirtyEight thấy ông Vance vẫn hơn ông Ryan một điểm.
Năm cuộc nghiên cứu ở Pennsylvania cho thấy ứng cử viên Dân chủ John Fetterman dẫn trước Bác sĩ Mehmet Oz, Cộng hòa hơn 6 điểm. Bác sĩ Oz bị chỉ trích là ông vốn sống ở tiểu bang New Jersey và không hiểu đời sống thực của người dân. Ông giàu hàng trăm triệu mỹ kim vì nổi tiếng với các chương trình trên ti vi. Ngược lại, Bác sĩ Oz chế nhạo ông Fetterman là đến 50 tuổi vẫn còn sống nhờ bố mẹ!
Bác sĩ Oz đã làm một video cổ động tranh cử, chiếu cảnh ông đi chợ mua thức ăn. Ông ôm trên tay mấy mớ rau broccoli, asparagus, carrots, và hộp salsa ra trước quầy trả tiền, không dùng cái xe đẩy như các khách hàng bình thường. Trong lời phát biểu, ông đả kích Tổng thống Joe Biden về nạn lạm phát, than phiền rằng, “Tốn $20 đô la mà chỉ mua được mớ “crudités” này. “Crudités,” tiếng Pháp, nghĩa là món trộn các rau sống. Ông lại nói nhầm tên siêu thị nơi ông mua đồ, “Redner’s” đổi thành “Wegner’s,” chắc vì lẫn lộn với tên siêu thị Wegmans.
Cuộc nghiên cứu mới của đài Fox News tuần trước cho biết John Fetterman được 47% và Bác sĩ Mehmet Oz chỉ được 36% cử tri ủng hộ. Đặc biệt, ông Fetterman chiếm được cảm tình của các cử tri da trắng và không tốt nghiệp đại học, là thành phần cơ bản vẫn nghiêng hẳn về phía Cộng hòa, như cuộc bỏ phiếu năm 2016 họ nồng nhiệt ủng hộ Tổng thống Donald Trump.
Tại tiểu bang Wisconsin, Nghị sĩ Cộng hòa Ron Johnson đương nhiệm phải đấu với ứng cử viên Dân chủ, Phó Thống đốc Mandela Barnes. Ông Johnson đã nêu ý kiến thay đổi thể thức phát tiền Hưu bổng (Social Security), làm nhiều người lớn tuổi lo ngại lương hưu sẽ bị cắt. Fox News công bố cuộc thăm dò dư luận ngày thứ Năm vừa qua, thấy ông Barnes đang dẫn trước với 49% cử tri ủng hộ, ông Johnson được 45%.
Những cuộc nghiên cứu dư luận nêu trên khiến Nghị sĩ Mitch McConnell lo lắng đảng Cộng hòa khó lật được thế cờ khi dân đi bỏ phiếu năm nay. Nhưng nhà bình luận Henry Olsen lại tỏ ra nghi ngờ những cuộc thăm dò dư luận đó, trong một bài đăng trên nhật báo The Washington Post, có khuynh hướng thân đảng Dân chủ, hôm 19 tháng Tám, 2022.
Ông Henry Olsen nhắc lại kết quả những cuộc bỏ phiếu trước đây cho thấy điều quyết định lá phiếu của cử tri là uy tín của vị tổng thống đương quyền. Năm 2014, nhiều nghị sĩ đảng Dân chủ đã thất cử khi uy tín của Tổng thống Obama đang xuống thấp, mặc dù họ được dân tín nhiệm, cao 9 điểm hơn ông Obama. Các cuộc nghiên cứu dư luận vào tháng Bảy năm đó cho thấy các ứng cử viên Thượng viện đảng Dân chủ tại các tiểu bang Louisiana, Arkansas, Georgia và Iowa dẫn trước các đối thủ Cộng hòa, hoặc chỉ thua một điểm. Nhưng khi dân bỏ phiếu, tất cả những người này đều thất cử với tỷ số chênh lệch rất xa.
Một thí dụ khác diễn ra năm 2020. Ông Steve Bullock, Dân chủ, từng đắc cử thống đốc tiểu bang Montana, muốn thay thế Nghị sĩ Steve Daines, Cộng hòa. Nghiên cứu dư luận cho thấy Bullock luôn dẫn trước Daines, nhưng cuối cùng Daines thắng 55%, Bullock thua đến 10%.
Tại sao các cuộc nghiên cứu khác với kết quả thật sự như vậy? Kết quả có thể sai, do bản chất của phương pháp nghiên cứu; hoặc vì người làm thực hiện không đúng phương pháp.
Những cuộc nghiên cứu dư luận đều cho biết kết quả có thể sai lầm, với tỷ lệ rõ ràng, theo phương pháp thống kê học. Thí dụ, hai ứng cử viên chênh lệch nhau A 52% và B 48%, với biên độ sai lầm (margin of error) là 3%. Điều này có nghĩa là kết quả sau cùng có thể là A 49% và B 51%. Phương pháp thống kê học báo trước sai suất này. Cách ước tính “biên độ sai lầm” cũng có thể trật, tùy thuộc vào người thực hiện cuộc nghiên cứu có theo đúng phương pháp thống kê học hay không.
Cho nên, mặc dù các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đảng Dân chủ hy vọng giữ được ghế nghị sĩ ở Georgia, và thắng thêm tại Pennsylvania và Wisconsin, do đó sẽ giữ được thế đa số ở Thượng viện, nhưng phải chờ sau ngày dân Mỹ đi bỏ phiếu xong mới biết.
Ông Mitch McConnell tỏ ý lo ngại rằng đảng Cộng hòa sẽ mất ghế ở Thượng viện, chắc không phải chỉ vì ông coi kết quả các cuộc thăm dò dư luận. Có những yếu tố khác khiến ông McConnell bi quan. Thí dụ, vấn đề phá thai và chống phá thai. Sau khi Tối cao Pháp viện xóa bỏ án lệnh Roe v. Wade, phong trào bảo vệ quyền phá thai trở thành sôi nổi, có lợi cho các ứng cử viên đảng Dân chủ. Tổng thống Joe Biden đã phản đối phán quyết này, và đề nghị quốc hội làm luật công nhận quyền phá thai. Nhiều tiểu bang trong tay đảng Cộng hòa đã làm hay chuẩn bị làm các đạo luật ngăn cản việc phá thai một cách ngặt nghèo, thí dụ không cho phép phá thai sau 10 tuần lễ, hoặc 6 tuần lễ. Hơn ba phần tư dân Mỹ đồng ý nên cho phép phụ nữ phá thai, trong thời gian rộng rãi hơn. Đảng Dân chủ đang lấy vấn đề cấm phá thai làm một đề tài tranh cử. Liệu đến ngày 8 tháng 11, các cử tri còn coi quyền phá thai là một vấn đề quan trọng, so với vấn đề kinh tế, nạn lạm phát hay không?
Một điều khác có thể khiến ông McConnell lo lắng là ảnh hưởng của cựu Tổng thống Donald Trump. Ông Trump vẫn ảnh hưởng rất mạnh trên đảng Cộng hòa. Trong mùa tranh cử năm nay, ông đã công khai ủng hộ 222 ứng cử viên vào Hạ viện, Thượng viện, thống đốc hay các chức vụ dân cử khác. Có 208 người đã thắng trong cuộc bầu cử sơ bộ đảng Cộng hòa. Đảng Dân chủ có thể biến cuộc bầu cử năm nay thành một cuộc “trưng cầu dân ý” về Tổng thống Trump; nhất là nếu ông Trump công bố ý định sẽ tranh cử tổng thống năm 2024. Khi đó, các cử tri không ủng hộ ông Trump năm 2020 sẽ muốn đi bỏ phiếu đông hơn, có lợi cho đảng Dân chủ.
Hai vấn đề, cấm phá thai và Tổng thống Trump, kích thích cử tri đến mức nào, so với vấn đề di dân và nạn lạm phát, người dân Mỹ sẽ quyết định.
