Mỹ yêu cầu Nga lập tức thả một Thuỷ quân Lục chiến Mỹ đã về hưu bị Nga cầm giữ về cáo buộc làm điệp viên, đồng thời đòi Nga giải thích tại sao lại bắt ông, Bộ trưởng Ngoại giao Mike Pompeo nói hôm 2/1.
Ngoại trưởng Pompeo, hiện đang ở Brasilia để dự lễ nhậm chức của tổng thống mới của Brazil, nói chính phủ Mỹ hy vọng lãnh sự quán Mỹ sẽ được tiếp cận ông Paul Whelan nội trong vòng những giờ tới.
“Chúng tôi đã nói rõ với người Nga rằng chúng tôi sẽ tìm hiểu thêm về những cáo buộc, để xem ông ấy bị buộc tội gì và nếu ông bị cầm giữ một cách không chính đáng thì chúng tôi sẽ yêu cầu trả ông ấy về Mỹ ngay lập tức, ông Pompeo nói.
Tại Moscow, một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Nga được hãng tin RIA trích lời cho biết Nga đã cho phép lãnh sự Mỹ tiếp cận ông Whelan. Cơ quan an ninh liên bang Nga FSB bắt giữ ông Whelan hôm 28/12 và mở một vụ án hình sự chống lại ông.
Bộ Ngoại giao Mỹ không xác nhận trong tức thời tin Moscow đã cho phép tiếp cận ông Whelan về lãnh sự.
Gia đình ông Whelan hôm 1/1 nói ông đến Moscow để dự đám cưới của một cựu chiến hữu TQLC và hoàn toàn vô tội về cáo buộc làm gián điệp.
Anh của ông Wheland, David, cho biết người em trai đang dự tiệc cưới tại khách sạn Moscow thì mất tích.
“Không có nghi ngờ gì là Paul vô tội và chúng tôi tin rằng các quyền của Paul sẽ được tôn trọng,” gia đình ông Whelan nói trong một dòng chia sẻ trên Twitter hôm 1/1.
Cơ quan an ninh liên bang Nga FSB xác nhận ông Whelan đã bị bắt giữ hôm 28/12 nhưng không đưa ra thêm chi tiết nào về các hoạt động gián điệp mà ông bị cáo buộc. Theo luật của Nga, gián điệp có thể lãnh án tù từ 10 đến 20 năm.
David Whelan nói với CNN rằng em trai của ông, người đã từng phục vụ ở Iraq, đã đến Nga nhiều lần trước đây trong các chuyến công tác và vì mục đích cá nhân, và đã làm hướng dẫn viên du lịch cho một số khách đến Nga dự tiệc cưới. Bạn bè của ông đã thông báo về việc ông bị mất tích ở Moscow.
David Whelan từ chối bình luận về tình trạng công việc của em ông tại thời điểm bị bắt giữ và liệu em ông có đang sống ở Novi, Michigan, theo địa chỉ trong hồ sơ hay không.
BorgWarner, một nhà cung cấp phụ tùng ô tô có trụ sở ở Michigan, cho biết ông Whelan là “giám đốc bảo mật toàn cầu của công ty.’ Ông ấy chịu trách nhiệm giám sát an ninh tại các cơ sở của chúng tôi ở Pontiac, Michigan, và tại các địa điểm khác của công ty trên khắp thế giới.”
Daniel Hoffman, một quan chức đứng đầu văn phòng CIA tại Moscow, nói “có khả năng, thậm chí là rất có khả năng” là Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh bắt ông Whelan để trao đổi lấy Maria Butina, một công dân Nga – người mới nhận tội hôm 13/12 là điệp viên có nhiệm vụ tạo ảnh hưởng trong các tổ chức/nhóm bảo thủ của Mỹ.
Nga nói bà Butina bị ép buộc nhận tội về việc làm điệp viên cho Nga, và điều đó sai sự thực.
Trong một bức thư công bố hôm 30/12, Tổng thống Putin nói với Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng Moscow sẵn sàng tham gia một cuộc đối thoại về một “nghị trình bao gồm nhiều lĩnh vực”, điện Kremlin cho biết sau khi một loạt nỗ lực nhằm tổ chức một cuộc gặp thượng đỉnh giữa hai nhà lãnh đạo bất thành.
Vào cuối tháng 11, Tổng thống Trump hủy một cuộc gặp đã được lên kế hoạch với Tổng thống Putin bên lề hội nghị thượng đỉnh G20 ở Argentina, viện lý do các căng thẳng liên quan tới sự cố các lực lượng Nga bắn vào các tàu hải quân của Ukraine, và sau đó chặn bắt các tàu này.
Các mối quan hệ giữa ông Trump với ông Putin bị soi xét vì cuộc điều tra của Công tố viên đặc biệt Robert Mueller về vai trò của Nga bị cho là can dự vào cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016, và khả năng có sự thông đồng giữa chiến dịch vận động tranh cử của ông Trump với Nga.
Moscow phủ nhận đã can thiệp vào cuộc bầu cử Mỹ. Ông Trump cũng khẳng định là không có sự thông đồng nào và đả kích cuộc điều tra của công tố viên Mueller là một “cuộc truy sát chính trị.”
Các mối quan hệ Nga-Mỹ tuột dốc sau khi Moscow thôn tính bán đảo Crimea của Ukraine vào năm 2014. Washington và các đồng minh phương Tây áp đặt một loạt biện pháp chế tài lên các quan chức, cơ quan và ngân hàng của Nga.
