Giữa lúc dịch viêm phổi cấp chủng mới Covid-19 tiếp tục lây lan khắp thế giới, gây chết chóc và tác động nặng nề tới kinh tế toàn cầu, thì hai cường quốc thế giới, Hoa Kỳ và Trung Quốc, tiếp tục đối đầu nhau.
Hai nước đều đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, hạn chế du hành và tìm cách tự cô lập trong bối cảnh số tử vong vì Covid-19 trên toàn cầu vuợt mức 6000 người, nhưng thay vì hợp tác với nhau để lãnh đạo nỗ lực dập dịch, hai nước lớn tiếp tục tỏ thái độ nghi kỵ và thù nghịch.
Quan hệ Mỹ-Trung xấu đi tới mức hai nhà ngoại giao hàng đầu của hai nước không còn dùng ngôn ngữ ngoại giao với nhau. Đài truyền hình CCTV của Trung Quốc sáng ngày 16/3 tường thuật rằng trong một cuộc điện đàm, ông Dương Khiết Trì nói thẳng thừng với ông Mike Pompeo rằng mưu toan của Hoa Kỳ tìm cách bôi nhọ nỗ lực kiềm chế dịch Covid-19 của Trung Quốc “sẽ không thành công”. Vẫn theo CCTV, ông Dương nói với người tương nhiệm rằng Trung Quốc chống đối và lên án những lời phỉ báng của các chính khách Mỹ về các nỗ lực kiềm hãm dịch của Trung Quốc, rồi ông tuyên bố Bắc Kinh “sẽ trả đũa” các hành động phương hại tới các quyền lợi của Trung Quốc.
Vài giờ sau, Văn phòng người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ ra thông cáo, xác nhận Ngoại trưởng Pompeo đã nói chuyện với ông Dương Khiết Trì hôm 16/3/20, và thể hiện lập trường phản đối mạnh mẽ của Hoa Kỳ về việc Cộng hoà Nhân dân Trung Hoa đã “vu vạ” cho Hoa Kỳ về dịch Covid-19.
Thông báo có đoạn viết: “Ngoại trưởng Mỹ nhấn mạnh rằng đây không phải là lúc nên rao truyền những thông tin thất thiệt và những lời đồn đại kỳ dị, mà là lúc tất cả các nước nên ngồi lại với nhau để cùng chiến đấu chống lại mối đe doạ chung.”
Trước đó, tờ báo South China Morning Post nói rằng từ khi dịch corona bùng phát ở Trung Quốc vào cuối năm ngoái, hai nước không ngừng leo thang những lời đả kích, tấn công nhau về nhiều vấn đề, từ nguồn gốc của virus, tới yêu cầu của Hoa Kỳ muốn Trung Quốc cho phép các chuyên gia y tế Mỹ vào Vũ Hán, và nên quy lỗi cho nước nào về trận đại dịch đang làm cả thế giới lao đao.
Báo SCMP trích lời một nhà cựu ngoại giao Trung Quốc chuyên về các vấn đề Hoa Kỳ, An Gang, nhận định:
“Thật trớ trêu là dù sự lây lan của virus corona đã tạo ra một cơ hội hiếm có để hai bên gạt sang một bên những quan điểm khác biệt để hợp tác với nhau, thì không bên nào chịu hợp tác với phía bên kia.”
Giờ cơ hội đó đã bị bỏ lỡ, các quan hệ song phương lại tuột dốc hơn nữa khi hai nước ngày càng xa lánh nhau, gần như tạm treo các trao đổi chính thức, hạn chế du hành và các liên hệ văn hoá càng làm tăng thêm mối quan hệ thiếu thiện cảm giữa hai nước trong khi cả hai đều mất niềm tin đối với nước kia.
Trước khi dịch virus Covid-19 bùng phát, hai nước đã đối đầu nhau về một loạt vấn đề, từ thương mại tới Biển Đông, Đài Loan, Tân Cương, Hong Kong, và số phận của Huawei, tập đoàn công nghệ khổng lồ của Trung Quốc.
Hôm Chủ nhật, cơ quan ngôn luận của nhà nước Trung Quốc nói rằng một số chính khách Mỹ đang sử dụng dịch Covid-19 như một vũ khí để bôi nhọ Bắc Kinh, trong khi hai cường quốc tiếp tục lời qua tiếng lại về cách Trung Quốc xử lý dịch corona.
Bài xã luận ngày 15/3 của Tân Hoa Xã tố cáo Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Robert O’Brien và Bộ trưởng Ngoại giao Mike Pompeo là đã lợi dụng dịch Covid-19 để tung ra một ‘virus chính trị’ nhằm hạ uy tín của Trung Quốc.
Ngoại trưởng Pompeo trước đó nói rằng các nỗ lực chống dịch của Mỹ bị ảnh hưởng vì các số liệu do Trung Quốc cung cấp ‘không đầy đủ”.
Ngoài ra, ông Pompeo nhiều lần gọi virus Covid-19 là “virus Vũ Hán”, gây nên phản ứng gay gắt của Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Bắc Kinh nói cụm từ đó “mang nặng tính thù hận” và “phản khoa học”.
Tuần trước, ông O’Brien cũng gây phẫn nộ tại Bắc Kinh khi ông nói Trung Quốc đã phản ứng quá chậm chạp trước dịch corona, và có lẽ đã khiến thế giới mất đi 2 tháng lẽ ra được dùng để chuẩn bị ứng phó với dịch.
Nhưng Tân Hoa Xã phản bác lại rằng hành động của Trung Quốc, áp dụng các biện pháp cách ly hàng triệu người một cách nghiêm ngặt đã giúp cho thế giới có thêm “thời gian quý báu” để chuấn bị ứng phó, và rằng cộng đồng quốc tế đã phải công nhận điều này.
Việc Tổng Thống Trump và nhiều giới chức chính phủ Mỹ dùng từ “virus Vũ Hán” hay “virus nước ngoài” xuất phát từ Trung Quốc, đi ngược với đề nghị của Tổ chức Y tế Thế giới có tác dụng như sát thêm muối vào vết thương.
Hôm 13/3, Bộ Ngoại giao Mỹ triệu Đại sứ Trung Quốc tại Hoa Kỳ, ông Thôi Thiên Khải, tới để phản đối việc Bắc Kinh có ý quy lỗi cho quân đội Mỹ là đã “mang COVID-19 đến Vũ Hán".
