Hoa Kỳ kỷ niệm 150 năm bài Diễn văn Gettysburg nổi tiếng

Hôm thứ Ba, nước Mỹ kỷ niệm một trong những bài diễn văn nổi tiếng nhất trong lịch sử, Diễn văn Gettysburg, của Tổng thống Abraham Lincoln 150 năm trước.Bài diễn văn kêu gọi đất nước tiêu điều vì chiến tranh tiếp tục hành trình tìm kiếm tự do và bình đẳng cho mọi người.

Bài diễn văn của Tổng thống Lincoln được đọc vào ngày 19 tháng 11 năm 1863 giữa lúc cuộc Nội chiến Mỹ đang diễn ra. Đó là cuộc đấu tranh gay gắt giữa một nhóm các tiểu bang miền Nam muốn tách khỏi liên bang quốc gia, chủ yếu là vì vấn đề chiếm hữu nô lệ ở miền Nam. Nước Mỹ vào thời điểm đó mới tồn tại được 87 năm kể từ khi tuyên bố độc lập khỏi Anh Quốc.

Trong bài phát biểu dài 2 phút, Lincoln, Tổng thống thứ 16 của Mỹ, nói rằng "thế giới sẽ ít lưu tâm mà cũng sẽ chẳng ghi nhớ điều chúng ta nói ở đây" tại chiến trường ở thôn trang Gettysburg, bang Pennsylvania. Thực tế là hàng thế hệ học sinh Mỹ đã thuộc lòng bài diễn văn này.

Sử gia về nước Mỹ Carolyn Eastman thuộc trường Ðại học Virginia Commonwealth nói với đài VOA rằng bài diễn văn này là "bài diễn văn vĩ đại nhất mà một tổng thống Mỹ từng đọc" và nói rằng thông điệp của nó tạo tiếng vang ngoài nước Mỹ.

Tổng thống Lincoln đã bảo toàn liên bang bằng việc chiến đấu qua phần lớn những bang phía nam của đất nước kéo dài từ năm 1861-1865, trước khi những bang chủ trương ly khai đầu hàng và Hợp chúng quốc châu Mỹ được giữ vững.

Một trong những bước ngoặt quan trọng của cuộc chiến tranh xảy ra ở Gettysburg, nơi lãnh đạo của những bang ly khai, Tướng Robert E. Lee chỉ huy quân đội của ông thực hiện cuộc tiến công đầy tham vọng vào phần phía bắc đất nước vào đầu tháng 7 năm 1863. Nhưng sau 3 ngày giao chiến ác liệt với khoảng 50.000 thương vong, quân đội Liên minh miền Bắc đẩy lùi lực lượng của Tướng Lee trong một trận chiến mà các nhà sử học nói là bước ngoặt quyết định trong cuộc chiến đối với miền Bắc.

Gần 4 tháng sau, Tổng thống Lincoln đọc bài diễn văn tại chiến trường mà một số bài báo vào thời điểm đó chế giễu là "ngớ ngẩn" và không liên quan.

Ông nhắc lại Tuyên ngôn Ðộc lập năm 1776 của đất nước, nói rằng Trận Gettysburg và nhiều trận khác trong cuộc nội chiến sẽ thử thách xem liệu quốc gia được thành lập dựa trên nguyên tắc tự do "có bền lâu" được hay không.

Tổng thống Lincoln kêu gọi đồng bào không chỉ tôn vinh những người đã tử trận ở Gettysburg mà còn nói rằng Hoa Kỳ "sẽ khai sinh nền tự do mới - và rằng chính phủ của dân, do dân, vì dân, không lụi tàn khỏi trái đất."

Sử Eastman nói Tổng thống Lincoln thực chất nhắc nhở đồng bào của ông rằng việc giữ gìn quốc gia non trẻ và chấm dứt chế độ nô lệ là đáng để tranh đấu.

Hàng trăm người đã tập trung tại Gettysburg hôm thứ Ba để nhớ lại bài diễn văn và suy tưởng về ý nghĩa của nó với đất nước hôm nay.