Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama đang có mặt tại Châu Á trong tuần này để hội đàm với các nhà lãnh đạo ở Trung Quốc, Myanmar và Australia. Chuyến đi Châu Á của tổng thống là chuyến đi đầu tiên kể từ khi đảng Cộng hòa nắm quyền kiểm soát Quốc hội – một thất bại chính trị mà ông Robert Manning thuộc Hội đồng Đại Tây Dương cho là có thể gây phương hại đến ảnh hưởng của ông Obama ở Châu Á trong hai năm cuối cùng tại chức. Ông Manning nhận xét:
“Chúng ta đã thấy Trung Quốc ở Biển Đông và biển Hoa Nam trở nên hung hăng hơn trong vài năm qua, và nếu họ nhận thấy ông Obama ở vị trí của một con vịt què, thì họ có thể quyết định làm lơ trước những lời phản đối của Hoa Kỳ.”
Trong năm nay, Trung Quốc đang theo một đường lối quyết liệt hơn ở Biển Đông, nơi Việt Nam nói tuần duyên Trung Quốc đã đâm vào một trong những tàu tuần của họ. Các nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm đạt được một bộ quy tắc ứng xử trong vùng biển có tranh chấp đã không thu hút được hậu thuẫn của Trung Quốc, theo nhận xét của chuyên gia phân tích Michael Auslin thuộc Viện Kinh doanh Mỹ:
“Nó đã không có tác dụng, sẽ không bao giờ có tác dụng và tôi nghĩ rằng các năng lượng ngoại giao của chúng ta có lẽ nên dành nhiều vào việc hợp tác với các đồng minh của chúng ta hơn là tìm cách duy trì giả tưởng là chúng ta và Trung Quốc có một mối bang giao hữu ích.”
Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry nói Washington sẽ không từ bỏ một bộ quy tắc ứng xử hoặc việc cải thiện hợp tác với Bắc Kinh:
“Bang giao giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ có hệ quả lớn nhất trong thế giới ngày nay. Dứt khoát là như thế, và nó sẽ có tác dụng nhiều hơn trong việc định hình thế kỷ thứ 21. Đó có nghĩa là chúng ta phải điều chỉnh mối bang giao này cho đúng.”
Tổng thống Obama lên nhậm chức và thúc đẩy cái ông gọi là “Xoay trục qua Châu Á” về các nguồn lực quân sự, thương mại và ngoại giao qua vùng này. Nhưng hứa hẹn đó chưa hề được thực hiện, theo chuyên gia phân tích của Viện Cato, ông Justin Logan, và có phần chắc sẽ không tốt đẹp hơn khi nay tổng thống phải đối mặt với các khối đa số đối lập tại Quốc hội:
“Tôi nghi rằng ông ấy sẽ muốn có một trọng điểm mang tính chiến lược hơn và muốn hoàn thành chính sách gọi là ‘Xoay trục’ ấy. Nhưng chính ông cũng đang phải hứng chịu áp lực của giới truyền thông, của chu kỳ tin tức, các áp lực lập pháp.”
Vào một thời điểm khi Bắc Kinh đang bành trướng ảnh hưởng ở Châu Á Thái Bình Dương, ông Logan cho rằng Washington đã tiêu hao vì cuộc chiến với các phần tử khủng bố ở Iraq và Syria:
“Và tôi cho rằng đó là nơi mà chính sách Xoay trục thực sự tan rã bởi vì mọi người đang phải làm việc 16 giờ một ngày để tìm cách tính toán xem chúng ta muốn ai là bên thắng trong cuộc nội chiến ở Syria thay vì suy nghĩ kỹ về các vấn đề biển Đông và biển Hoa Nam.”
Nếu tổng thống muốn hồi sinh chính sách Xoay trục qua Châu Á, ông Auslin cho rằng chính quyền phải có một đường lối mạnh mẽ hơn:
“Nếu họ không muốn di sản của họ là một mục tiêu cao xa của chính sách Xoay trục mà không bao giờ vượt quá được giai đoạn lý luận và chắc chắn không thay đổi được cán cân lực lượng theo một hướng tích cực mà họ muốn, cộng với việc đi tới một mối quan hệ Mỹ-Trung còn tệ hại hơn vào năm 2017 khi họ rời chức, thì đây là lúc phải thay đổi chiến thuật.”
Ông Auslin nói ông Obama có thể chứng minh cho cả các đồng minh Á châu và đảng Cộng hòa ở Quốc hội sự nghiêm túc của chính sách Xoay trục qua việc ủng hộ sự điều giải của Liên Hiệp Quốc theo luật quốc tế trong vùng biển có tranh chấp – thay vì một bộ quy tắc ứng xử không có tính cưỡng hành.
