Chuyến đi thứ hai của tôi tới châu Phi trong tháng Chín diễn ra chỉ sau lần đầu vài tháng. Nếu thủ phủ thương mại Lagos của Nigeria để lại trong tôi cảm giác về một châu Phi lộn xộn và hỗn độn thì thủ đô Nairobi của Kenya mang đến một bức tranh hoàn toàn khác.
Điều ngạc nhiên đầu tiên của tôi về Kenya diễn ra trước khi chuyến đi bắt đầu. Vì đây là chuyến đi tư vấn về sản xuất nội dung cho thế giới mạng trong đó có các mạng xã hội, tôi phải xin visa vào Kenya. Tôi vào trang mạng điền đơn, nộp tiền, tải lên copy hộ chiếu và ảnh vào một chiều thứ Năm. Chưa đầy 24h sau tôi đã có visa để tải xuống và in ra. Ngả mũ trước thủ tục không phải lấy hành là chính của đất nước Đông Phi.
Một trong những điều đầu tiên đập vào mắt tôi ở sân bay là thông báo về chuyến bay thẳng từ Trường Sa thuộc Hồ Nam của Trung Quốc tới thủ đô Nairobi. Hãng China Southern Airlines mỗi tuần có hai chuyến bay như vậy bên cạnh hai chuyến bay thẳng khác từ Quảng Châu tới Nairobi. Các bạn của tôi nói trước đây cũng đã từng có đường bay thẳng Nairobi – Hà Nội nhưng dịch vụ đó nay đã không còn.
Trung Quốc đang tìm cách thế chân Hoa Kỳ tại châu Phi và trụ sở của tập đoàn tuyên truyền CGTN của họ ở Nairobi còn hoành tráng hơn cả đại bản doanh của BBC của Anh hay VOA của Hoa Kỳ. Trong tuần tôi ở Nairobi, tôi cũng thấy Tân Hoa Xã mua cả một trang trên báo Daily Nation, nhật báo lớn nhất ở Kenya, để quảng cáo về chuyện lúa lai Trung Quốc mang lại “hy vọng” cho người dân châu Phi ra sao.
Ngoài tham vọng xuất hiện trong bữa ăn của người dân châu Phi, Trung Quốc hiện đang vận hành dịch vụ tàu xuyên quốc gia chạy từ thủ đô Nairobi tới biên giới Uganda, nước cũng đang được Trung Quốc trợ giúp để phát triển hệ thống tàu tương tự. Một nước Đông Phi khác, Tanzania cũng đã tuyên bố sẽ tham gia hệ thống xe lửa xuyên quốc gia này. Các bạn Kenya của tôi nói Trung Quốc để người Kenya lái tàu nhưng đòi họ phải học tiếng Trung, thay vì sử dụng tiếng Anh, ngôn ngữ quen thuộc với người dân Kenya. Một bạn cũng kêu ca ghế hạng hai trên tàu do Trung Quốc phát triển và vận hành “cứng như ngồi trên bàn” dù giá không rẻ hơn nhiều so với giá vé máy bay cho một số điểm đến.
Trong mấy ngày ở Kenya, tôi chưa có dịp gặp người Việt nào nhưng đã thấy người Trung Quốc ở sân bay, trong khách sạn và tại toà nhà BBC mà tôi hàng ngày tới dự các cuộc gặp gỡ. Ở ngay tầng bốn của toà nhà có trụ sở BBC, một công ty Trung Quốc cũng có văn phòng ở đó.
Nói chuyện với một số người dân Kenya, tôi có cảm giác họ cũng không thiện cảm gì với các hoạt động của Trung Quốc ở Kenya. Họ nói Kenya có truyền thống tự do chính trị, tự do truyền thông trong khi Trung Quốc làm việc theo kiểu giấu giếm được càng nhiều càng tốt. Họ cũng nói người Trung Quốc có tiếng xấu ở Kenya vì từng đưa các cô gái Trung Quốc sang hoạt động trong lĩnh vực mại dâm và cũng vì hay buôn bán sừng tê giác hay ngà voi.
Nói về trình độ phát triển, Kenya vẫn còn là nước đang phát triển như Việt Nam. Quanh khu tôi ở, cách khu trung tâm không xa, các công trình xây dựng mọc lên nhiều. Vỉa hè đi một đoạn lại có những hố sâu và to mà chẳng hề có cảnh báo nào hết. Nếu buổi tối chẳng may có chàng trai Kenya ngà ngà say nào mà rơi xuống đó có khi qua đêm dưới hố luôn. Người nước ngoài tới Kenya vẫn phải trả giá cho các dịch vụ cao hơn người bản xứ. Chẳng hạn tôi vào khu bảo tồn hươu ở Nairobi, giá vào cửa khoảng 15 đô la, cao hơn nhiều so với mức người địa phương phải trả. Khu bảo tồn cũng chỉ chấp nhận thẻ tín dụng hay dịch vụ thanh toán qua điện thoại di động mang tên Mpesa. Có lẽ người ta sợ nhân viên biển thủ tiền nếu nhận tiền mặt. Mới đây cũng có vụ nhân viên người Kenya và Trung Quốc bị xử lý vì làm như vậy tại một công ty vận hành dịch vụ xe lửa.
So với trải nghiệm của tôi ở Lagos, Nigeria, những ngày ở Nairobi êm ả hơn nhiều. Thậm chí tôi còn nghĩ tới việc quay lại đây để thăm vườn quốc gia nơi có nhiều động vật hoang dã, từ voi tới tê giác và sư tử. Các bạn tôi nói hệ thống xe lửa do Trung Quốc phát triển chạy xuyên qua vườn quốc gia ở Nairobi. Không rõ Kenya tự quyết hay Trung Quốc đề nghị làm như vậy. Nếu tôi là sư tử, tôi chẳng thích thú gì khi ngày ngày nghe tiếng bánh xe nghiến trên đường ray. Không ít người Kenya cho rằng cứ theo Trung Quốc rồi sẽ có ngày vỡ nợ.
