Chủ nhật 5/3/2017 nhiều người dân đã xuống đường tham gia các cuộc biểu tình nổ ra ở các thành phố như Nghệ An, Hà Tĩnh, Hà Nội, Tp Hồ chí Minh, Đồng Nai và Buôn Ma Thuột. Yêu sách chung của tất cả các cuộc biểu tình này là:
- Đòi Formosa bồi thường thỏa đáng về những thiệt hại do việc xả thải độc hại gây ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng vào tháng 4 năm 2016; làm cá chết hàng loạt với số lượng lớn dạt vào bờ biển các tỉnh miền Trung như Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị… Sự thiệt hại tính được cũng như không tính được là rất lớn, có ảnh hưởng đến đời sống trước mắt cũng như lâu dài của hàng ngàn gia đình ngư dân vốn sống bằng nghề bắt đánh cá bao đời nay.
- Đòi Formosa phải ngưng hoạt động vĩnh viễn tại Việt Nam vì tiếp tục phát hiện thêm nhiều dấu hiệu cho thấy Formosa vẫn tiếp tục xả thải độc hại gây ô nhiễm lâu dài cho vùng biển Việt Nam mà mọi biện pháp khả thi đều vô hiệu. Hậu quả này đã là lý do đưa đến các cuộc biểu tình liên tục bao lâu nay của ngư dân nạn nhân trực tiếp ở các tỉnh miền Trung và nhân dân các nơi khác trên cả nước, quyết liệt đòi hỏi chính quyền phải đóng cửa vĩnh viễn Formosa.
Tất cả các cuộc biểu tình ở các nơi trong ngày 5/3/2017 vừa qua được ghi nhận là đã diễn ra ôn hòa, trong vòng trật tự, không có xung đột nghiêm trọng nào giữa lực lượng cảnh sát cơ động và người biểu tình, trừ một số người bị bắt giam ít tiếng đồng hồ rồi được thả ra. Như thể có thể tạm gọi là cuộc biểu tình của dân đã không bị chính quyền đàn áp đến đổ máu như một số cuộc biểu tình khiếu kiện hay chống Trung Quốc xâm lược trước đây.
Vì sao?
Theo tôi, các cuộc biểu tình lần này không bị đàn áp là vì:
- Về phía dân biểu tình, họ chỉ đưa ra yêu sách đòi Formosa bồi thường thỏa đáng và đóng cửa vĩnh viễn, chứ không chống chính quyền, hay chống Trung Quốc xâm lược, là nước bảo hộ chính quyền Cộng sản Việt Nam (CSVN) đã cấm người dân không được xúc phạm, dù thực tế nước này có hành động ức hiếp Việt Nam ngang ngược cách mấy. Đồng thời những người tổ chức đã có kế hoạch ngăn chặn khiêu khích dẫn đến xung đột do các thành phần từ bên ngoài trà trộn (mà có người cho là người của công an gài vào) để công an có cớ mà đàn áp. Nhờ đó các cuộc biểu tình của người dân các nơi đã diễn ra ôn hòa, trật tự, có kỷ luật, không phương hại đến an ninh trật tự đường phố, với nội dung các khẩu hiệu viết hay hô vang đã được quy định, kiểm soát chặt chẽ.
Về phía chính quyền CSVN có thể đã ra lệnh cho công an cảnh sát nổi, chìm tự chế, không khiêu khích gây xung đột để có cớ đàn áp dân biểu tình; có thể là vì mục tiêu dân biểu tình không chống chính phủ hay không chống Trung Quốc, chỉ đòi quyền lợi dân sinh hợp pháp, chính đáng, không gây rối trật tự công cộng; mặc dầu đoàn biểu tình các nơi có hát những bài ca có lời lẽ đòi dân chủ, nhân quyền của các tác giả bị chính quyền coi là “phản động”. Đồng thời cũng có thể xuất phát từ một toan tính lợi hại mà nhà cầm quyền CSVN đã không để cho cảnh sát, công an đàn áp các cuộc biểu tình lần này. Toan tính rằng đàn áp dân biểu tình có thể gây đổ máu, chết người, bắt bớ giam cầm, sẽ gây bất lợi trên trường quốc tế; biểu tình có thể lan rộng trên cả nước, dẫn đến nguy cơ tạo ra “Tình thế cách mạng chín muồi”, đe dọa đến sinh mạng sống còn của chế độ. Nay không đàn áp dân biểu tình, có thể được quốc tế ghi nhận Việt Nam đã có tiến bộ về mặt dân quyền và nhân quyền, khi nhà cầm quyền CSVN đã biết tôn trọng quyền biểu tình như một dân quyền có trong Hiến pháp hiện hành của Việt Nam.
Mặt khác, nhà cầm quyền CSVN rất có thể đã học tập cách ứng phó của cảnh sát chống biểu tình ở các nước dân chủ, tiêu biểu như các cuộc biểu tình chống Tổng thống Donald Trump ở Hoa Kỳ gần đây. Những cuộc biểu tình này cũng đã diễn ra cùng lúc ở nhiều thành phố trên khắp đất nước Hoa Kỳ; số người tham gia biểu tình có nơi lên đến cả triệu người. Người ta cũng thấy cảnh sát chống biểu tình dàn quân, nhưng chỉ là để bảo vệ người biểu tình, đề phòng bạo loạn, chứ không để đàn áp. Vì biểu tình là quyền Hiến định của người dân, chính quyền và các cơ quan công quyền có bổn phận tôn trọng và bảo vệ việc thực thi quyền biểu tình cũng như các quyền hiến định khác của mọi công dân. Chính vì thế các cuộc biểu tình chống Tổng thống Trump đã diễn ra ôn hòa, trật tự và kết thúc tốt đẹp, không có đàn áp, đổ máu, vì những người biểu tình đã không vi phạm pháp luật khi biểu tình. Nghĩa là cả chính quyền và người dân biểu tình đều tôn trọng Hiến pháp và pháp luật. Đó là chế độ dân chủ pháp trị.
Như vậy, không đàn áp các biểu tình là nhà cầm quyền Việt Nam đã biết hành xử khôn ngoan, nhưng làm theo ý dân mới là điều thiết yếu. Vì nhà cầm quyền CSVN chỉ cần giải quyết các yêu sách chính đáng, hợp pháp của những người biểu tình là họ hết biểu tình. Thế nhưng thật khó ai tin được là nhà cầm quyền CSVN sẽ làm theo ý dân, vì quyền lợi của các người lãnh đạo “Đảng và nhà nước” đã gắn chặt với sự sống còn của tập đoàn tư bản nước ngoài đầu tư vào Formosa. Thành ra, nếu coi việc nhà cầm quyền CSVN không đàn áp dân trong các cuộc biểu tình chống Formosa là sự khôn ngoan, thì đó cũng chỉ là sự khôn ngoan nhằm mục đích bảo vệ quyền lợi của Đảng chứ không phải vì lợi ích của nhân dân.
Vì vậy, tựu trung muốn quyền biểu tình cũng như mọi quyền dân chủ, dân sinh, nhân quyền của nhân dân Việt Nam được thực thi và nhà cầm quyền buộc phải tôn trọng, bảo vệ một cách bền vững, không có con đường nào khác ngoài con đường chuyển đổi chế độ “độc tài toàn trị cộng sản” qua chế độ “dân chủ pháp trị”. Đó là một tất yếu mang tính quy luật trong xã hội loài người nói chung, xã hội Việt Nam nói riêng.
* Các bài viết được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
