Trung Quốc đã bị quốc tế chỉ trích vì vụ đàn áp các luật sư nhân quyền trong năm nay, và có tin nhà cầm quyền có thể hoạch định nhiều biện pháp hạn chế hơn đối về nghề luật.
Giáo sư luật của trường Đại học Nhân Dân, người đã giúp thảo dự luật bao gồm những khoản tu chính bộ luật hình sự của Trung Quốc, cho biết nhà cầm quyền có thể sắp khởi động một cơ chế để xếp hạng các luật sư, cho phép các văn phòng tư pháp ở địa phương xếp hạng luật sư theo thâm niên và hạn chế các vụ kiện chính cho những người thuộc một cấp nào đó ở các tòa trên, theo tin của giới truyền thông Trung Quốc.
Ông Trần nói với một cuộc hội thảo ở Quảng Châu hồi cuối tuần rằng: “Các luật sư sẽ cần phải có các điều kiện cụ thể để nhận các vụ kiện thuộc nhiều loại, tỷ như những vụ án tử hình”.
Vẫn còn rất ít chi tiết về kế hoạch này, kể cả cách thức vận hành cơ chế và liệu cơ quan xếp hạng có một mức độ độc lập nào hay không. Nhưng việc này đã gây quan ngại về việc có thể xảy ra tình trạng lạm quyền.
Công cụ để bịt miệng các luật gia bộc trực?
Luật sư nhân quyền Trần Kiến Cương lập luận rằng một cơ chế như thế sẽ chỉ dẫn đến một công cụ đem lại quyền lực cho nhà cầm quyền bịt miệng thêm những người chống đối và các luật gia bộc trực, nhiều người đã bị bắt hay giam giữ chỉ vì làm nhiệm vụ của mình.
Luật sư Trần nói: “Một số luật sư đã bị bỏ tù trong khi những người khác, như tôi, có thể bị loại thêm ra khỏi việc hành nghề luật, theo đề nghị mới. Có nghĩa là, đó sẽ là một hệ thống theo đó tất cả các luật sư nhân quyền sẽ bị xóa sạch”.
Ông Trần đã đại diện cho các nhà hoạt động chống tham nhũng, kể cả thành viên của Phong trào Tân Công dân Trương Bảo Thành. Ông nói ông đã gặp nhiều khó khăn khi đi tìm thêm việc để làm bởi vì công an liên tục không cho ông gặp khách hàng hay đe dọa bỏ tù ông.
Ông nói toàn bộ tình hình về nghề luật của ông cho thấy tiến bộ về dân quyền ở Trung Quốc đã xuống dốc như thế nào.
Luật sư này nói thêm: “Chưa bao giờ có được một sự quân bình về quyền lực ở Trung Quốc này. Nhà chức trách từ lâu vẫn hành động một cách độc đoán, đưa đến tình trạng công lý bị thiếu vắng ở mọi nơi”.
Không phải tất cả các luật sư đều chỉ trích các hành động đó.
Ông Lý Tiêu Lâm, Tổng thư ký Ủy ban Tranh tụng Hình sự dưới quyền Hội Luật gia Bắc Kinh, nói rằng một hệ thống xếp hạng như thế có thể nhắm mục tiêu kỷ luật các luật sư không có thành tích tốt và bị rút bằng hành nghề.
Ông Lý nói: “Người ta thường thấy có một số luật sư thiếu kinh nghiệm đã nhận những vụ khó khăn hơn so với khả năng họ có thể xử lý, chà đạp lên quyền của thân chủ”.
Trong những trường hợp như thế, một hệ thống xếp hạng công bằng có thể hướng dẫn những người kiện cáo tốt hơn trong việc mướn các luật sư giỏi để bênh vực cho họ, theo ông Lý, người từng đại diện cho diễn viên nổi tiếng Lưu Tiểu Kính trong vụ trốn thuế.
Ông Lý nói tiếp: “Tôi nghĩ một hệ thống xếp hạng thích đáng có thể hợp lý, nhưng thiết kế của hệ thống xếp hạng này rất quan trọng. Thêm vào đó, còn một việc nữa là đôi khi ngay cả những luật sư lừng lẫy cũng có thể không làm tốt công việc của mình".
Tuy nhiên, ông Lý không đồng ý rằng các văn phòng tư pháp địa phương can dự vào việc xếp hạng các luật sư. Thay vì thế, ông cho rằng ý kiến của các chuyên gia luật, kể cả chính các luật sư, cần phải được cứu xét trong khi một hệ thống như thế, trên nguyên tắc, phải phù hợp với các tập tục quốc tế.
Vấn đề là có rất ít tiền lệ trên trường quốc tế về việc xếp hạng các luật sư.
Ở Anh quốc, chẳng hạn, các luật sư không được xếp hạng, mặc dầu một số họ được tuyên dương là luật gia chuyên về bào chữa và kiện cáo ngoài tòa, theo ông Trương Thiên Phàm, một giáo sư luật hiến pháp tại trường Đại học Bắc Kinh.
Vị giáo sư này nói: “Cá nhân tôi chống đối việc xếp hạng luật sư vì thành tích của họ thường được chính công nghiệp này đánh giá. Việc lạm quyền sẽ không thể tránh khỏi bất kể ai được xếp hạng theo các tiêu chuẩn nào”.
