Thiện Ý
Như mọi người đã biết, ngày 6-12-2017 vừa qua, Tổng Thống Donald Trump đã công bố quyết định sẽ dời tòa dại sứ Hoa Kỳ từ Tel Avis đến Jerusalem theo một nghị quyết từ năm 1995 của Quốc Hội Hoa Kỳ công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel. Quyết định náy đã bị sự chống đối quyết liệt và tràn lan, không chỉ từ giới lãnh đạo và nhân dân Palestin, các nước Hồi giáo lân cận trong vùng Trung Đông cũng như các nước có đông người Hồi giáo ở các vùng khác trên thế giới, như Malaya, Indonesia... mà sự chống đối còn từ các nước đồng minh lâu đời như Anh, Pháp, Đức… và ngay trong nội bộ nước Mỹ, của giới chính trị gia chuyên nhiệp ở cả hai đảng, lập pháp cũng như hành pháp, nhất là giới truyền thông lâu nay vốn có nhiều định kiến và bất đồng với Tổng Thống Donald Trump nên thường tìm cơ hội tấn công Ông.
Trước làn sóng chống đối ở thế giới các nước Arab và các quan ngại giữa các đồng minh phương Tây của Mỹ, Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc ngày 8/12 đã họp khẩn, theo đề nghị của 8/15 thành viên, gồm Anh, Pháp, Thụy Điển, Bolivia, Uruguay, Ý, Senegal và Ai Cập. cùng với Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc António Guterres, coi quyết định của Trump như “vi phạm nghị quyết 4 June 1967 của LHQ” …
Đứng trước tình hình thực tế trên, một chuỗi câu hỏi sau đây được nhiều người đặt ra:
1 - Vì sao quyết định của Tổng Thống Trump được coi là hợp pháp, chính đáng lại bị chống đối tràn lan, quyết liệt đến thế?
Trước hết Tống Thống Donald Trump công bố quyết định di dời tòa Đại sứ Hoa Kỳ từ Tel - Avis về Jerusalem là một quyết định hợp pháp thuộc thẩm quyền của Tổng Thống đứng đầu hành pháp theo Hiên Pháp Hoa Kỳ. Vì Quốc hội Hoa Kỳ, năm 1995, dưới thời Tổng thống Bill Clinton, đã ra nghị quyết rằng “Tòa Đại sứ Hoa Kỳ ở Israel cần được thiết lập tại Jerusalem chậm nhất là trước ngày 31-5-1999 (the US Embassy in Israel should be established in Jerusalem no later than May 31, 1999” (cf Dan Gainor, Fox News). Một tháng sau, Thượng viện Hoa Kỳ, đã thông qua dự luật, với số phiếu 90-0, rằng “Jerusalem should remain the undivided capital of Israel”. Điều này phù hợp với tuyên bố vào năm 1980 của Quốc Hội Israel chọn Jerusalem không chia cắt là Thủ đô của mình sau khi chiếm được trong trận chiến chớp nhoáng 6 ngày với Jordani vào năm 1967. Thực tế này cũng phù hợp với lịch sử từ hơn 3000 năm trước Jerusalem đã là vùng đất của Israel với nhiều thành quách, đến thờ do họ kiến tạo, dù bị tàn phá nhiều lần vì xung đột, vẫn còn hiện hữu nhiều dấu tích.
Theo đó, lịch sử ghi nhận rằng, từ cổ đại với các vua David, Salomon… đến thời kỳ bị đô hộ bởi đế quốc La Mã, đến thời Chúa Giêsu theo niềm tin tốn giáo, dân Do Thái được coi là dân riêng của Thượng Đế, Jerusalem được coi như đất thánh, thuộc về Israel. Đến thời Trung Cổ, khi bị quân Arab chiếm đóng, trong số có Thổ Nhĩ Kỳ (Turkey) , đã diễn ra chiến tranh tôn giáo giữa Công giáo và Hồi giáo, trải qua tám cuộc thập tự chinh (croisades) do các Giáo Hoàng chủ xướng, để giải phóng thánh địa…Dân Do Thái bị tản mác khắp nơi, mất nước, nhưng đa số dân Do Thái vẫn sống bám trên vùng đất vốn là quê hương của cha ông họ cùng nuôi chí tái lập quốc gia….
Năm 1948, dân Do Thái đã tái lập được quốc gia Israel trên một phần đất của Palestine, nhờ Liên Hiệp Quốc chia cho, nằm giữa những nước Arab thù nghịch như Liban, Syria, Jordanie và Ai Cập. Nhiều thế hệ Israel phấn đấu vươn lên để sống còn và chiến đấu với nhiều kẻ thù để hôm nay, Israel đã trở thành một cường quốc có vũ khí nguyên tử... Năm 1967, trong cuộc chiến sáu ngày, Israel tấn công chớp nhoáng, đánh bại Jordan và các nước đồng minh Hồi giáo khác, lấy lại những phần đất của mình tại Jerusalem. Thế nhưng LHQ lại cho là “phần đất bị chiếm đóng bất hợp pháp bởi Israel”, theo phán quyết ngày 4 June 1967. Tháng 12, năm 2016, lại cũng chính LHQ ra thêm nghị quyết rằng “Jerusalem là một thành phố bị chiếm đóng phi pháp”. Vì thế quyết định thừa nhận Jerusalem là thủ đô của Israel của Tổng Thống Donald Trump vừa qua đã bị Liên Hiệp Quốc coi là vi phạm nghị quyết 4 June 1967 là vì vậy.
Vây thì tại sao một quyết định hợp pháp, chính đáng, phù hợp với thực tế và lịch sử như thế lại bị chống đối quyết liệt và tràn lan?
Là vì quyết định ấy đụng chạm đến một tranh chấp dã lâu về chủ quyền Jerusalem giữa Israel và Palestin có lợi cho Israel, bất lợi cho Palestin. Vì cho đến lúc này, Israel đòi hỏi tất cả đất Jerusalem là của Israel, và Palestine đòi cho mình phía Đông Jerusalem, để làm thủ đô cho một nước Palestine tương lai. Nay Tổng Thống Trump công bố quyết định như thế là toàn bộ vùng đất Jerusalem còn đang tranh chấp thuộc Israel đưa dến sự chống đối quyết liệt, tràn lan là hậu quả tất nhiên của một quyết định dù hợp pháp, chính đáng nhưng chưa hợp thời. Do đó người ta lo ngại có thể tức thời nổ ra bạo loạn, tái phát chiến tranh tàn khốc, phá vỡ tiến trình hòa bình mà Hoa Kỳ đóng vai trung gian hòa giải giữa Israel và Palestin hơn 20 năm qua (1995-2017). Chính vì sợ hậu quả này mà qua ba đời tổng thống Bill Clinton (Dân Chủ), George W. Bush (Cộng Hòa), Barrack Obama (Dân Chủ) đều chỉ cứ 6 tháng một lần ra quyết định trì hoãn thực hiện nghị quyết công nhận Jerusalem là thủ đô của Israel và di dời tòa đại sứ Hoa Kỳ từ Tel Avis về Jerusalem. Nay Tổng Thống Donald Trumps của đảng Cộng Hòa đã phá lệ khi ra một quyết định táo bạo và có tính mạo hiểm, đã dẫn đến một thực tế là đã và đang bị làn song phản đối mạnh mẽ lan tràn khắp nơi.
2 - Khi công bố quyết định, Tổng Thống Trump có biết trước phản ứng quyết liệt từ nhiều phía?
Chúng tôi cho rằng Tổng Thống Trump có tiên liệu nên trước khi công bố quyết định, Bạch Ốc đã có báo trước mang tính thăm dò, cho công luận biết rằng “có thể ít ngày nữa Tổng Thống Donald Trump sẽ công bố quyết định di dời tòa Đại sứ Hoa Kỳ từ tel Avis đến Jerusalem thủ đô pháp định của Israel và cũng là để thực hiện một nghị quyết nằm 1995 của quốc hội Hoa Kỳ đã bị trừ hoãn nhiều lần…”. Thông báo này đã nhận được phản ứng chống đối hay không tán thành đồng loạt từ nhiều phía, nhưng sau đó Tổng Thống Trump vẫn đã ban hành, bất kể phản ứng bất lợi về ngoại giao.
3 - Vì sao biết trước phản ứng và hệ quả thực tế, Tổng Thống Donald Trump vẫn công bố quyết định?
Có nhiều người cho rằng Tổng Thống Donald Trump dám ra một quyết định táo bạo và mạo hiểm như thế là vì cá tính từng thể hiện bao lâu nay từ khi tranh cử cho đến khi đắc cử “nói là làm”, trọng lời hứa, dám chấp nhận và đương đầu với mọi nghịch cảnh dù phải “thêm thù, bớt bạn”. Vì thế quyết định của Ông lần này cũng chỉ là để thực hiện lời hứa khi tranh cử với các cử tri có khuynh hướng ủng hộ Israel đã bầu cho Ông, là nếu đắc cử Tổng Thống, Ông sẽ di dời tòa Đại sứ Hoa Kỳ đến Jerusalem và công nhận là thủ đô của Israel; cũng như Ông đã thực hiện các lời hứa khác về bãi bỏ Obamare, xây tường biến giới với Mexico, cải tổ luật thuế…dù bị nhiều chống đối Ông đã vẫn làm, dù mới chỉ thành công một trong ba lời hứa trên, những sự không thành không phải lỗi của Ông.
Thế nhưng theo nhận định của chúng tôi và có lẽ cũng của nhiều người, thực tế nếu có đúng vì trọng lời hứa với cử tri mà Tổng Thống Trump đã ra quyết định đầy hiểm nguy, bất trắc như thế trong hiện vụ, thì đó cũng chỉ là lý do thứ yếu, bề ngoài. Sở dĩ Ông Trump dám đưa đến quyết định táo bạo này cũng như những quyết định quan trọng khác từ khi nhậm chức đều có tính đảo lộn các chính sách đối nội cũng như đối ngoại bao lâu nay của Hoa Kỳ do các Tổng thống tiền nhiệm cả Cộng Hòa lẫn Dân Chủ thực hiện. Tất cả là vì Ông muốn thực hiện chủ trương về một chính sách đối nội cũng như đối ngoại độc đáo theo sáng kiến riêng, quyết đoán mà Ông tin là hữu hiệu, có lợi cho nhân dân và đất nước Hoa Kỳ, để đưa “nước Mỹ vĩ đại trở lại” như khẩu hiệu tranh cử.
Vậy thì trái với sự trì hoãn của các đời tổng thống Hoa Kỳ tiền nhiệm, Tổng Thống Donald Trump quyết định di dời Tòa Đại sứ Hoa kỳ từ Tel Avis đến Jerusalem, là một quyết định có tính toán cẩn trọng. Phải chăng Ông đã có lòng tự tin về một giải pháp hòa bình khác hơn cho cuộc xung đột giữa Israel và Palestine mà Ông tin là có thể thành đạt?
Vì ngay sau khi công bố quyết định, trong khi làn song chống đối dâng cao, Ngoại trưởng Hoa Kỳ Rex Tillerson đã hé mở cho thấy Tổng Thống Trump dường như đã có giải pháp và kêu gọi mọi người bình tĩnh chờ đợi giải pháp ấy sẽ được công bố nay mai, có thể vào tháng đầu năm mới 2018. Chính các cường quốc Phương Tây Anh, Pháp, Đức, Thụy Điển, và Ý dường như cũng nghĩ Ông Trump đã có giải pháp nào đó sau quyết định táo bạo nên ngày 8/12 kêu gọi Mỹ đưa ra đề nghị chi tiết cho tiến trình hòa bình giữa Israel với người Palestine, dù vẫn hoài nghi khi mô tả quyết định của Tổng thống Donald Trump công nhận Jerusalem là thủ đô của Isarel là ‘vô ích.’ Rằng kế hoạch dời đại sứ quán từ Tel Aviv tới Jerusalem ‘không ích lợi gì xét về phương diện triển vọng hòa bình khu vực.’ Nhưng “Chúng tôi khuyến khích chính quyền Mỹ đưa ra các đề nghị chi tiết để dàn xếp tranh chấp giữa Israel-Palestine.”.Trong khi đó, đại sứ Danny Danon của Israel tại Liên Hiệp Quốc, LHQ cũng hé mở triển vọng của một giải pháp có thể thành đạt khi cho rằng nếu Palestine có thiện chí, hãy ngồi xuống thảo luận với Israel, thay vì đánh phá, khủng bố, thì hòa bình sẽ đến ngay. Quả thực, Palestine sẽ không có lợi gì nếu tiếp tục xung đột với, Israel kéo dài nhiều thập niên qua vẫn không đi đến đâu, thay vì nói chuyện với nhau để đạt đến một giải pháp ổn định lâu dài, hai bên khả dĩ chấp nhận được.
4 - Giải pháp đó như thế nào?
Tất nhiên người có thẩm quyền trả lời chính xác cho câu hỏi này chỉ có thể là Tổng Thống Donald Trump và nội các của Ông. Người viết chỉ có xác tín rằng trước khi đưa ra một quyết định quan trọng có tính đột phá, đảo ngược và lường trước được phản ứng bất lợi như thế, Tổng Thống Donald Trump chắc phải đã có một giải pháp khả thi và có thể được đôi bên Israel và Palestine chấp nhận được để đi đến một kết quả sau cùng là:
1 - Hai nước Israel và Palestine thừa nhận sự hiện hữu của nhau là hai quốc gia cùng tồn tại, sống chung hòa bình, thay vì tìm cách phủ nhận, tiêu diệt nhau như bao lâu nay đã không thể làm được.gì khác hơn là bạo lực, chiến tranh, hận thù, gây tang thương khổ lụy cho cả hai dân tộc.
2 - Trong thương lượng hòa bình hai bên Israel và Palestine đồng thuận phân chia, trao đổi xác định các phần lãnh thổ cố định của nhau một cách công bình, thỏa đáng, tương nhượng dựa trên thực tế và lịch sử của hai dân tộc. Trong đó có sự tương nhượng chủ quyền lãnh địa Jerusalem: hoặc là Israel phải nhượng lại một lãnh địa nào đó cho Palestine để được chấp nhận thủ đô Israel là tất cả lãnh địa Jerusalem; hoặc là đôi bên chấp nhận đất Đông Jerusalem là thủ đô của quốc gia Palestine; phần đất Tây Jerusalem là thủ đô của quốc gia Israel.
Sở dĩ chúng tôi tin tưởng giải pháp của Tổng Thống Trump có thể thành đạt theo dự đoán trên, là thấy có dấu hiệu lạc quan qua những chuyến đi con thoi về Israel trước khi Tổng Thống Trump công bố quyết định táo bạo, của Jared Kushner gốc Do Thái, con rể cũng là cố vấn hàng đầu của Tổng Thống Trump. Có thể qua những chuyến đi này đã thuyết phục được các nhà lãnh đạo Israel chấp nhận trước một giải pháp khả thi theo hướng lạc quan trên. Và vì vậy về phía Hoa Kỳ, cả Tổng Thống Trump và Ngoại trưởng Rex Tillerson đều nói đến một giải pháp dự trù lạc quan tin tưởng, thay thế cho tiến trình hòa bình bế tắc, dậm chân tai chỗ từ hơn 20 năm qua.Vì giải pháp có tính đảo ngược, táo bạo. ít ai tin tưởng nên bị lu mờ trước làn song phản đối cuồng nộ tràn lan khắp nơi, khiến nhiều nhà lãnh đạo các quốc gia đồng minh với Hoa Kỳ Tây Phương cũng các nước Hồi giáo vùng Trung Đông đã không quan tâm hay hoài nghi.Ngay cả giới lãnh đạo Palestin cũng từ chối không tiếp Phó Tổng Thống Hoa Kỳ để nghe Ông giải thích.
Thành ra, tất cả vẫn còn ở phía trước, mọi dự đoán theo chiếu hướng lạc quan trên đây thực tế có nghiệm đúng hay không, chúng ta vẫn phải chờ xem.
Thiện Ý
Houston, ngày 14 tháng 12 năm 2017.
