Đảng Cộng sản Việt Nam đang trải quá một cơn sóng gió cực lớn, một cuộc thử thách hiểm nghèo, đúng vào lúc Đại hội toàn quốc của đảng lần thứ XI đang đến gần. Các văn kiện dự thảo, từ Báo cáo chính trị đến Cương lĩnh quá độ lên CNXH và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2010-2020) đều bị giới trí thức cao nhất của đảng bác bỏ toàn bộ, chỉ rõ là «xa rời nhân dân», «xa rời cuộc sống», «có quá nhiều sai lầm», cần bỏ hẳn đi, viết lại hoàn toàn.
Thế nhưng cuộc họp Quốc hội kỳ 8 khóa XII rất đáng nhớ. Nó đánh dấu một thời điểm bản lề. Nó để lại những sự kiện cần đánh giá.
Tuy vẫn là Quốc hội của duy nhất một đảng, tuy 90% là đảng viên cộng sản, tuy chưa bao giờ đảng dám để thành hình một thế lực đối lập, dù viên Thượng tướng Nguyễn Văn Hưởng, thứ trưởng bộ Công an dám nói liều rằng «phản biện là phản động», một câu nói làm toàn thế giới dân chủ phải lắc đầu. Thế mà một thế lực đối lập đã tự phát hình thành và phát huy tác dụng rất đáng ghi nhận giữa các phiên họp toàn thể, được công luận cả nước chăm chú theo dõi, được tán đồng và khuyến khích, được đánh giá ngày càng cao.
Có người nói số đại biểu quốc hội phản biện không nhiều, chỉ đếm trên đầu ngón tay, chỉ có các đại biểu Nguyễn Minh Thuyết, Phạm Thị Loan, Lê Văn Cuông, Dương Trung Quốc, Nguyễn Lân Dũng, Nguyễn Thị Bạch Mai, Đặng Như Lợi, Đỗ Mạnh Hùng, Lê Quốc Dung, Đinh Xuân Thảo, Nguyễn Bá Thuyên…Xin quan sát kỹ, khi 3 lần ông Nguyễn Minh Thuyết đăng đàn xong, có lần hơn một nửa hội trường vỗ tay hoan nghênh, ủng hộ. Và rõ ràng khi các nghị sỹ đối lập – có thể tạm gọi là như thế - đứng dậy phát biểu là toàn Quốc hội tỉnh hẳn lên, không có ai ngủ gật, vì họ đã trở thành những ngôi sao giữa nghị trường. Và kỳ này cả báo lề phải và báo lề trái đều đưa tin về nội dung phát biểu của họ, tuy báo lề trái đưa tỷ mỷ hơn, có khi không thiếu một câu, một chữ nào.
Các tiếng nói phản biện đã làm cho thế lực quan liêu giáo điều chạm nọc. Họ giật mình, tức giận và sợ hãi. Trước khi kỳ họp kết thúc, trên mạng «Chính phủ» đã có 3 bài viết răn đe các tiếng nói tại Quôc hội, lên án là «chủ quan», «hời hợt», «lợi dụng dân chủ», «mang động cơ cá nhân, reo rắc hoang mang», sẽ bị đào thải. Tại phiên bế mạc, ông Thuyết hỏi thẳng thủ tướng: có phải chính thủ tướng đã cho phép mạng «Chính phủ» đưa ra những lời đe doạ các đại biểu Quốc hội như thế? Ông Dũng đỏ mặt chống chế rằng mạng «Chính phủ» là do Văn phòng Chính phủ điều hành, nghĩa là ông vô can.
Xin chớ coi thường khi các đại biểu đối lập, dám phản biện công khai giữa Quốc hội chỉ có ít về số lượng. Ít mà tinh. Ớt chỉ thiên đấy. Tại sao họ dám đứng thẳng, đàng hoàng, dõng dạc, từ tốn, tự tin? Vì họ ở trong tư thế là đại biểu của nhân dân, của cử tri bầu ra họ. Vì họ tin ở lẽ phải, ở sự thật, ở khoa học, ở thời đại mới, do chịu học, chịu tự rèn luyện, tự tìm hiểu và suy nghĩ; vì trước hết và trên hết họ có nhân cách, tư cách làm người công dân tốt trong xã hội.
Thêm nữa, khi bàn về vấn đề khai thác bauxite, về vụ Vinashin, về chống tham nhũng, về bảo vệ lãnh thổ và ngư dân, họ có một hậu thuẫn rất cụ thể là 3 ngàn trí thức, viên chức, đảng viên, tướng lĩnh, sỹ quan, cựu binh đang tham gia ký Kiến nghị về ngừng khai thác bôxít, vài ngàn nhưng là tinh hoa, là chất lượng cao trong xã hội. Còn nhiều nữa, là đảng viên lão thành từng là đàn anh, là cấp trên của Bộ Chính trị đương quyền đòi giải quyết công khai vụ án siêu nghiêm trọng Tổng cục 2 và T4 ngay tại Đại hội XI, là 20 đảng viên trí thức khoa học cấp cao do Bộ Chính trị quản lý đã dám họp bàn và bác bỏ hoàn toàn những dự thảo của Bộ Chính trị. Đấy cũng là một thế lực đối lập Bộ Chính trị trên thực tế. Cũng ít nhưng rất tinh, có uy tín cao trong đảng và trong xã hội.
Đằng sau họ còn một lực lượng đông đảo các nhà báo tư do, các cư dân blog và internet, tên rất ngộ nghĩnh, quen thuộc: Osin, Mẹ Nấm, Bố Cu Hưng, Quê Choa, Điếu Cày, Anh Hai Xe ôm, Anh Ba Sàm, Anh Ba Sàigòn…, là bán nguyệt san Tự Do Ngôn Luận đã ra hơn 100 số trong nước, là báo Tự do Dân chủ, là mạng Câu lạc bộ Nhà báo Tự do đều lưu truyền trong nước. Thế mạnh của lực lượng đối lập trong nước là nó có nhiều thành viên, nhiều hình nhiều vẻ, nhiều tổ chức và cá nhân, cùng chung một hướng là phản biện, phê phán, chỉ rõ những sai lầm, yếu kém, phạm pháp và vi hiến của chế độ, của chính quyền các cấp, đặc biệt là của Bộ Chính trị và chính phủ, tập trung vào yêu cầu phải đổi mới thật sự hệ thống chính trị theo hướng dân chủ đa nguyên đa đảng, trên cơ sở sửa đổi hiến pháp, trả lại toàn dân quyền tự do ngôn luận và tự do lập hội được hiến pháp bảo vệ.
Thế lực đối lập trong Quốc hội chỉ là một thành viên của lực lượng đối lập, nhưng là mũi nhọn lợi hại, cắm vào Quốc hội được hiến pháp ghi nhận là «cơ quan quyền lực cao nhất», với thế mạnh hợp pháp, thế mạnh nữa ở chỗ không dính gì đến bạo lực, ở chỗ chủ định xây dựng, phê phán, can ngăn, đối thoại rất lịch sự, rất hòa bình, lấy công luận, toàn xã hội làm trọng tài.
Mạng bauxite và nhiều mạng khác là một kiểu đối lập khác, mang trí tuệ và tấm lòng của trí thức dân tộc, mang kiến thức trình độ cao của khoa học thời đại, của các văn nghệ sỹ và nhà báo tự do, giúp phần tạo nên dư luận xã hội mới, vừa cắm rễ sâu vào truyền thống nhân ái, công bằng của dân tộc, vừa vươn cao theo tư duy khai phóng của thời đại mới.
Trong thế lực đối lập có sự chan hòa, gặp gỡ của đảng viên kỳ cựu, đảng viên trẻ, với người vừa từ biệt đảng, với những người ngoài đảng, người theo các tôn giáo khác nhau với người không theo tôn giáo nào, giữa người lớn tuổi và tuổi trẻ, phụ nữ dấn thân cho dân chủ ngày càng nhiều, biểu hiện một sự đồng thuận dân tộc rất mới mẻ, rất đặc sắc.
Chúng ta đều biết sau Đại hội đảng CS XI, có Ban chấp hành Trung ương mới, có Bộ Chính trị mới, đều do Bộ Chính trị hiện tại cử ra theo tiêu chuẩn của họ, theo hình ảnh của chính họ, họ sẽ phân công nhau, chia ghế cho nhau, cũng giữa 4 bức tường, sau lưng nhân dân, ai sẽ là Chủ tịch nước, ai là Chủ tịch Quốc hội, là Thủ tướng, ai là Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao, là Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao… cầm vận mệnh của đất nước. Và sau đó sẽ là việc «bầu» ra Quốc hội khóa XIII, qua công cụ của đảng là Uỷ ban trung ương Mặt trận Tổ quốc, theo câu châm ngôn dân gian: đảng chỉ tay, Mặt trận vỗ tay, nhân dân trắng tay!
Những ngôi sao nghị trường kể trên đây sẽ có thể bị thải loại, bị cho về hưu vì họ không làm vừa ý lãnh đạo, để nhường cho những đại biểu chuyên «gật» hay ngậm tăm suốt cả nhiệm kỳ.
Trừ khi các nhân vật hiếm quý trên đây được đông đảo cử tri của địa phương mình, tỉnh mình tín nhiệm và quyết tâm vận động để giữ lại.
Sẽ lại là một bước tiến, 2 bước lùi chăng?
Tôi thăm dò một số bạn thân ở trong nước. Chúng tội không bi quan, chúng tôi lạc quan một cách dè dặt. Vì chúng tôi tin ở nhân dân, ở truyền thông, ở truyền thống dân tộc, ở tuổi trẻ, ở thời đại.
Sẽ ra sao đây, khi một số nhân vật là trí thức nhân dân, từng tham gia Kiến nghị về khai thác bauxite, các đảng viên còn lương tâm, rủ nhau ra ứng cử đại biểu Quốc hội khóa XIII, chia nhau đi các tỉnh, và được các mạng blog, internet cổ động bền bỉ, dưới danh nghĩa rất giản dị mà thưc chất là «Tập hợp Công dân» chẳng hạn - thì có thể hình thành một nhóm «đối lập xây dựng» trong Quốc hội. Nếu chưa thể gây được bất ngờ lịch sử như ở Miến Điện năm 1990, khi Liên minh Toàn quốc Đấu tranh cho Dân chủ của bà Aung San Suu Kyi bỗng nhiêm chiếm đa số áp đảo - để rồi bị bọn quân phiệt cướp quyền và khủng bố.
Nếu không làm nên được lịch sử, chí ít có thể hình thành một thiểu số đối lập trong Quốc hội, với tinh thần đa nguyên, với 10%, 20%, 30% số đại biểu, cũng là một chuyển biến chính trị về chất. Sẽ có một lực lượng ganh đua phục vụ xã hội, phục vụ nhạn dân với đảng CS, sẽ có một lực lượng cân bằng, giám sát, phản biện xây dựng cho đảng và chính quyền.
Một đột phá chiến lược ngoạn mục, để lịch sử tiến lên. Cũng là mở cho đảng CS một lối thoát.
Chúng tôi là những người thực tế. Xa những ảo vọng hão huyền. Chỉ nghĩ đến những điều trong tầm tay với của nhân dân ta lúc này.
Xã hội dân sự, xã hội công dân tuy bị chế độ độc đảng thủ tiêu, ngăn chặn vẫn lừng lững bước tới là một hiện tượng đáng ghi nhận và cổ vũ.
Một thế lực đối lập trên thực tế đã hình thành và phát huy tác dụng cũng là một sự thật đáng ghi nhận và cổ vũ.
Duy trì, nuôi dưỡng, phát triển thế lực đối lập nhiều hình nhiều vẻ đang tự khẳng định là trách nhiệm của mọi công dân yêu nước, thương dân, nhằm đưa đất nước tiến lên kỷ nguyên độc lập hoàn toàn, tự do đầy đủ và dân chủ thật sự cho toàn dân cùng hưởng.
* Blog của Nhà báo Bùi Tín là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ.
