Một ủy ban chủ chốt tại Hạ viện Hoa Kỳ hôm thứ Sáu cho biết họ đang mở một cuộc điều tra ngay lập tức về tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia của Tổng thống Donald Trump, nói rằng quyết định của ông huy động tiền để xây bức tường được hứa hẹn từ lâu tại biên giới Mỹ-Mexico khơi ra những vấn đề về hiến pháp và luật pháp.
Ông Trump trước đó trong ngày nói rằng một tuyên bố như vậy là nhằm bảo vệ đất nước khỏi ma túy, tội phạm và di dân bất hợp pháp vượt qua biên giới, những điều mà ông coi là mối đe dọa to lớn đối với an ninh quốc gia.
Tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia sẽ cho phép ông chuyển hàng tỉ đôla từ ngân sách dành cho các dự án xây dựng quân sự sang xây tường biên giới, cũng như từ các chương trình liên bang và từ quỹ tịch thu tài sản của Bộ Tài chính.
Trong một bức thư gửi vị tổng thống Cộng hòa, phe Dân chủ kiểm soát Ủy ban Tư pháp Hạ viện yêu cầu ông để cho các quan chức Nhà Trắng và Bộ Tư pháp tham gia trong hành động này ra khai chứng. Họ cũng yêu cầu giao nộp các tài liệu pháp lí về quyết định dẫn đến tuyên bố, định ra thời hạn là ngày thứ Sáu tuần sau.
“Chúng tôi tin rằng tuyên bố về tình trạng khẩn cấp của ông thể hiện sự coi thường liều lĩnh đối với sự phân chia quyền lực và trách nhiệm của ông theo hệ thống hiến pháp của chúng ta,” theo bức thư được kí tên bởi Chủ tịch ủy ban Jerrold Nadler và các nghị sĩ Dân chủ hàng đầu khác trong ủy ban.
“Bằng việc ngụy tạo một tình trạng khẩn cấp nhằm bỏ qua tiến trình chính trị phân bổ ngân sách, ông dường như đang lạm dụng cả sự tín nhiệm này lẫn lời tuyên thệ nhậm chức của chính mình,” bức thư nói thêm.
Trong một diễn biến có liên quan, vụ kiện đầu tiên thách thức tuyên bố của ông Trump đã được đệ trình tại tòa án liên bang ở Washington thay mặt ba chủ đất ở bang Texas, nói rằng tuyên bố này vi phạm Hiến pháp Hoa Kỳ và bức tường dự định xây sẽ xâm phạm quyền sở hữu đất của họ.
Các chủ đất nói trong đơn kiện rằng họ đã được thông báo là chính phủ Mỹ sẽ tìm cách xây tường biên giới trên đất của họ nếu có ngân khoản cho dự án này trong năm 2019.
Thống đốc bang California Gavin Newsom và Tổng chưởng lý bang New York Letitia James, cả hai đều theo Đảng Dân chủ, cũng cho biết họ dự định sẽ thách thức ông Trump tại tòa án.
Ông Trump trước đây đã yêu cầu Quốc hội cấp cho ông 5,7 tỉ đôla ngân khoản tài trợ xây tường như một phần của luật cấp tiền cho các cơ quan chính phủ hoạt động. Đòi hỏi này đã gây ra vụ đóng cửa chính phủ lâu nhất trong lịch sử kéo dài 35 ngày vào tháng 12 và tháng 1, gây tổn hại cho nền kinh tế Mỹ và tỉ lệ ủng hộ dành cho ông trong các cuộc khảo sát công luận.
Với việc định hướng lại nỗ lực huy động tiền xây tường bằng cách sử dụng một chiến lược kém vững chắc về mặt pháp lí dựa trên tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia, ông Trump có nguy cơ lao vào cuộc chiến lập pháp và pháp lí kéo dài với phe Dân chủ và chia rẽ nội bộ phe Cộng hòa của ông - nhiều người trong số này đã tỏ ra hết sức e ngại vào ngày thứ Sáu về hành động của tổng thống.
