Hôm thứ Tư 18/7, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte viện dẫn Hiệp ước Phòng thủ Hỗ tương Mỹ-Philippines, yêu cầu Hoa Kỳ điều tàu chiến tới bảo vệ nước ông chống lại hành động hiếu chiến của Trung Quốc trong Biển Đông.
Trang mạng Business Insider trích thông tin của đài CNN/Philippines dẫn lời ông Duterte phát biểu:
“Tôi đang gọi đây, Hoa Kỳ. Tôi xin viện dẫn Hiệp ước Phòng thủ Hỗ Tương Mỹ - Philippines, và tôi muốn Mỹ triển khai toàn bộ Hạm đội 7 để chặn đầu Trung Quốc. Tôi bây giờ yêu cầu Mỹ làm điều đó.”
Ông Duterte đưa ra lời kêu gọi này sau một sự cố xảy ra vào trung tuần tháng 6, khi một tàu Trung Quốc đâm chìm một tàu Philippines, và bỏ mặc 22 ngư dân Philippines ngụp lặn dưới biển. Tất cả các nạn nhân đã được một tàu cá Việt Nam, chủ tàu là Ngô Văn Thẻng, cứu vớt và đưa vào bờ an toàn để bàn giao cho Hải quân Philippines hôm 14/6.
Tàu đánh cá của Philippines bị đâm chìm tại bãi Cỏ Rong, cách đảo Palawan khỏng 100 dặm, sâu bên trong ranh giới lãnh hải được quốc tế công nhận của Philippines, tuy nhiên Trung Quốc tuyên bố vùng biển này là thuộc chủ quyền của họ.
Đội tàu chiến già nua của Philippines không thể nào đối đầu với lực lượng hải quân Trung Quốc không ngừng được tăng cường, khiến cho Hạm đội 7 của Hoa Kỳ trở thành sức mạnh duy nhất có thể cản đường Trung Quốc trong vùng biển này.
Phía Hoa Kỳ không lập tức trả lời liệu Washington có nhận được văn thư của Manila, chính thức viện dẫn Hiệp định Phòng thủ Hỗ tương Mỹ-Philippines hay không.
Nhưng dù cho hiệp ước quốc phòng song phương có được chính thức nêu lên, cũng chưa có gì chắc chắn là Hoa Kỳ sẽ coi hành động của tàu Trung Quốc, đâm chìm một tàu đánh cá của Philippines, là “một cuộc tấn công vũ trang”, buộc Hoa Kỳ phải thi hành nghĩa vụ theo hiệp ước và can thiệp để bảo vệ đồng minh của mình.
Vụ đâm chìm tàu cá trong vùng biển của Philippines đã gây ra một làn sóng phẫn nộ trên khắp nước, nhiều người bày tỏ bất mãn với chính sách bất nhất của chính quyền Philippines, đòi ông Duterte phải quyết liệt đối đầu với Trung Quốc để bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Tổng thống Duterte đưa ra lời kêu gọi một tuần sau khi ông hối thúc Hoa Kỳ duy trì cam kết với Hiệp định Phòng thủ Hỗ tương Mỹ-Philippines, và thề Manila sẽ hậu thuẫn Washington trong một cuộc xung đột tiềm tàng với Bắc Kinh về vấn đề Biển Đông.
“Bây giờ tôi kêu gọi Mỹ, hãy mang máy bay, tàu chiến tới Biển Đông. Hãy nổ phát súng đầu tiên, chúng tôi sẽ ở ngay sau lưng các bạn. Hãy tiến lên, hãy chiến đấu. Chúng ta có hiệp ước quốc phòng hỗ tương, hãy tôn trọng hiệp ước đó.”
Tuy nhiên, cùng lúc, ông Duterte cảnh báo “chúng ta sẽ không bao giờ thắng một cuộc chiến tranh với Trung Quốc.”
Philippines trước đây đã đưa Trung Quốc ra trước tòa án trọng tài quốc tế để bảo vệ chủ quyền lãnh hải của mình. Năm 2016, tòa án quốc tế ở La Haye, Hà Lan, ra phán quyết, trao phần thắng cho Philippines, tuy nhiên Bắc Kinh miêu tả phán quyết này chỉ là “một mớ giấy lộn”, và từ đó đã sử dụng một lực lượng dân quân trên biển gồm nhiều tàu cá, đôi khi có vũ trang, để ức hiếp tàu cá của các nước láng giềng- trong đó có Việt Nam, phải rời khỏi ngư trường truyền thống của mình.
Hạm Đội 7 của Hoa Kỳ đặt căn cứ tại cảng Yokosuka của Nhật Bản. Các chiến hạm và máy bay tuần tra của Hạm Đội 7 thường xuyên có mặt trên Biển Đông, và thời gian gần đây đã tăng cường các cuộc tuần tra nhằm khẳng định quyền tự do hàng hải và hàng không trên các vùng biển quốc tế trong khu vực, nơi mà Trung Quốc xây đảo nhân tạo và tuyên bố vùng biển chung quanh là lãnh hải của họ.
